Sjećate li se lanjske, sramotne liste sa imenima uglednih crnogorskih intelektualaca predstavljenih kao udarne pesnice crnogorskog ekstremizma? Ovih dana uoči jado-popisa se od strane nekih organizacija autori iste opet vraćaju na mala vrata na javnu scenu, pitam se samo - za čije babe zdravlje?
No, BIRN nije tema, no crnogorski „nacionalizam”, čemu je BIRN dao nemali doprinos, posredno targetirajući crnogorske građanske aktiviste kvalifikujući ih da su ekstremisti.
Kako je i lanjska histerija oko crnogorskog nacionalizma, a koji je kao “Damoklov mač” visio nad sudbinom Crne Gore, najednom utihnula? A bila se digla “novinarska kuka i motika”, sa sve „nezavisnim” intelektualcima, da se spašava ono šta se spasit može od nekog zamišljenog pećinskiog nacionalizma.
9
Naravno, đe je naroda tu je i nacionalista, a to što od crnogorskog, da je poznato, nije nijedna majka zakukala autorima straha nije toliko bitno. Teza o ugroženosti Srba većoj nego u NDH ’41, srpskog patrijatha Porfirija, bez problema se lansira, taman kao i ona BIRN-ova teza o crnogorskim ekstremistima čiji je jedini grijeh upravo taj što su antiekstremisti. No, istina nije toliko bitna, kako u stvarnom životu toliko ni na “X”.
Suštinski me zapravo zaintrigirala činjenica da crnogorski nacionalizam u onom balkanskom, rigidnom obliku, nikada nije uspio da zaživi makar i na kratko. Morate priznati da to, u sveopštem šovinističko-nacionalističkom kotlu Balkana, ipak jeste malo čudno. Čovjek bi pomislio da smo mi, nacionalni Crnogorci, zapravo bolji ljudi od ostalih, što bi opet bila prilično nepoštena teza. Realno je da smo kao i svi ostali. Pa, u čemu je onda zapravo kvaka?
Naučno gledano, tj. iz ugla biologije, svaki oblik ponašanja nastao je kao posljedica duboko evolutivnog procesa. Za one koji bi željeli dublje da razumiju prirodu ljudskog ponašanja preporučio bih knjigu “Sebični gen” Ričarda Dokinsa, koji cijelu stvar spušta na teren biologije.
Dakle, svaki naš nagon, želja, urođeni oblik ponašanja prisutran je samo iz razloga što je u toku 100.000 godina života u pećini upravo taj „sebični” gen zaslužan za produženje naše vrste. Sa tim genom smo sada, nakon uspona čovječanstva, pogotovo u posljednjih stotinjak godina, kao riba na suvome - nagoni ostali, a pećine nema.
Realno je nacionalizam najpoštenije karakterisati kao nagon koji se ispoljava kao emocija, a za svaku emociju potrebno je da se stvore uslovi da bi se trigerovala, slično kao u ljubavnim odnosim među ljudima. Nemojte da sumnjate da je svaki od ovih mehanizama prisutan u svakom od vas, naravno ne u istoj mjeri. Pomaže okolnost, da to što je svijest na većem nivou, šansa da vama upravljaju nagoni je manja i obrnuto.
Dakle, kada se u nekom ambijentu stvore povoljni uslovi za razvoj nacionalizma (prvenstveno se misli na njegovu šovinističku notu kakva je dominantna kod nas), onda ljudi koji imaju izraženu tu osobinu trigeruju se i pronalaze unutar tih vrijednosti. Da nema naroda imunih od ovog nasljeđa najbolje pokazuje istorija Drugog svjetskog rata kada se nacional-socijalizam pojavio kod najrazvijenih nacija u tom trenutku.
Kod Crne Gore je malo drugačija stvar zahvaljujući jednom paradoksu koji nije karakterističan za druge države, a koji je glavni uzrok što će crnogorski nacionalizam ostati na nivou pokušaja, anemična pojava bez šansi na uspjeh.
Crnogorci, da ih tako nazovem bez obzira kako se “osjećaju”, imaju tu opciju da biraju između crnogorskog i srpskog nacionalizma. Kod takve mogućnosti izbora građanin pravoslavne vjeroispovijesti kojem je prilično maglovita linija koja razdvaja ova dva nacionalna korpusa, ako postane nacionalistom biraće da postane srpskim, dok pitanje glasi iz kojih razloga?
Najnasušnija potreba jednog nacionalističkog pokreta je proširenje teritorije čega kod Crnogoraca nema. Ideja velike Crne Gore jednostavno ne postoji. Nasuprot ovome, ideja Velike Srbije ne samo da je ideja već i projekat na kojem se već preko stotinu godina, sa manje ili više uspjeha radi, pa je čak i ovaj jado-popis u službi te priče.
Iza ideje velike Srbije stoji država, akademija nauka i umjetnosti, crkva, skoro cijela politička elita, neki istaknuti sportiski i umjetnički radnici, čak je jedna lijepa mitologija izopačena i iskorišćena u te svrhe. Sa druge strane, nemate ništa, najveća mana crnogorskog nacionalizmu je da neko pusti Tompsona, na čije pjesme se više malo ko i u Hrvatskoj “loži”.
Stoga, iz ugla jednog trigerovanog nacionaliste birati između toga da budete srpski ili crnogorski nacionalista je kao da birate hoćete li igrati za Barselonu ili Dečić.
Dakle, nacionalizam jeste emocija koja se može potrijeti ne razumom već samo nekom drugom, jačom, emocijom ili na način da razlozi koji pogoduju njegovom ostvarivanju nestanu. Što se Crne Gore tiče, veće su šanse da nas pogodi meteor, sličan onome koji je istrijebio dinosauruse, nego li da crnogorski nacionalizam preraste u realnu opasnost - konkurencija srpskog je jednostavno isuviše jaka.
A što se tiče jado-popisa on neće biti ništa drugo do raskopavanje pravoslavnog bića Crne Gore dublje nego ikada do sada. Pitam se samo - za čije babe zdravlje?
