Opšte je mjesto da članstvo Crne Gore u Evropskoj uniji završava proces državne i nacionalne emancipacije – posljednji ekser u kovčeg velikosrpskog državnog projekta. Jednako tako, jasno je i domaćoj i međunarodnoj javnosti da trenutna vladajuća većina nema kapacitet, a još manje istinsku volju da okonča proces pristupanja.
Nisu usamljeni glasovi iz Brisela i Berlina koji ukazuju na tu, za civilizovane ljude logičnu, činjenicu da eksponenti imperijalne Rusije i Srbije ne mogu biti predvodnici procesa koji ne znači samo formalno članstvo, već usvajanje vrijednosti i sveopšte promjeneparadigme na kojoj ova država počiva.
Kao moguća platforma nameće se model tzv. evropske vlade sa uključivanjem koministara – predstavnika ključnih partija vlasti i opozicije
Trenutna kriza koju generišu upravo dijelovi vladajuće većine za cilj ima totalnu blokadu – takozvanu eutanaziju procesa pristupanja. Nije potrebno napredno logičko zaključivanje da bi se shvatilo da će, kako vrijeme bude odmicalo, aktivnosti na zaustavljanju integracija biti intenzivnije, poput one o deklaraciji o Jasenovcu.
Postavlja se pitanje kako omogućiti da crnogorsko društvo održi integracioni proces i zapravo prekine paradoks u kojem Brisel Crnu Goru želi više nego što to želi sama Crna Gora. Vanredni izbori u atmosferi nereformisanog izbornog zakonodavstva i potpune neotpornosti na strane maligne uticaje, izlišno je govoriti, nisu način da se izađe iz ovog začaranog kruga.
Bitka za Nikšić je samo jedna ilustracija modela miješanja u izborni proces – Srpska kuća i njena nova replika u Nikšiću pokazatelj su da se ne zaustavlja izgradnja velikosrpske infrastrukture u Crnoj Gori.
Iskustva drugih država regiona i šire, posebno Sjeverne Makedonije i Rumunije, pokazuju da je u ključnim fazama evropskih integracija formiranje inkluzivnih, tehničkih ili ekspertskih vlada često bilo jedini izlaz iz institucionalne blokade. Sjeverna Makedonija je, u trenucima ključnih pregovora o promjeni imena i ulaska u NATO, formirala široke koalicije sa jasnim evropskim mandatom, dok je Rumunija, suočena sa sličnim izazovima, imala tehničke vlade u cilju očuvanja kontinuiteta reformi i povjerenja međunarodnih partnera.
Jedna od rijetkih ideja koja polako dobija obrise je ona o vladi koja bi u sebi objedinila istinske proevropske snage i čiji bi jedini i ključni zadatak bio da završi proces pregovora. Cijeneći napore zapadnih diplomata u formatu SAD, UK i EU i njihovu nesporno iskrenu želju da pomognu vraćanju Crne Gore na evropski kolosijek, podrška jednom takvom projektu bila bi neophodna i jedino realna.
Crna Gora je i ranije imala iskustva tog tipa: vlada izbornog povjerenja ili, bliže, bar teorijski, manjinska vlada koju je zloupotrijebio Dritan Abazović. Formacijski, treba osigurati da u vladu uđu opozicione partije, kao i one iz vlasti koje u sebi imaju odgovornost prema procesu integracija.
Trenutna kriza koju generišu upravo dijelovi vladajuće većine za cilj ima totalnu blokadu – takozvanu eutanaziju procesa pristupanja
Logika da se zalažete i sprovodite reformsku agendu, a pod sankcijama ste zemalja članica Unije, teško da prolazi i u ovako razorenom crnogorskom društvu. Odgovor na to pitanje je indirektno dao i sam ambasador EU u Crnoj Gori Johan Satler prilikom okupljanja predsjednika Vlade i opozicionih prvaka.
U tom kontekstu, kao moguća platforma nameće se model tzv. evropske vlade sa uključivanjem koministara – predstavnika ključnih partija vlasti i opozicije, koji bi ravnopravno dijelili odgovornost u najvažnijim resorima.
Ovakav model, već viđen u nekim državama centralne i istočne Evrope tokom osjetljivih tranzicionih perioda, omogućio bi transparentnost, kontrolu i zajednički evropski cilj, uz ograničen mandat i jasnu agendu: deblokada institucija, ubrzanje pregovora i priprema za članstvo. Platforma bi podrazumijevala značajno manji broj članova kabineta, paritetno biranih iz redova proevropskih partija, uz podršku i monitoring međunarodnih partnera.
Samo takva evropska vlada, sa jasno definisanim zadacima i odgovornošću, može biti garant da će Crna Gora, nakon godina lutanja, konačno zakoračiti putem koji vodi ka evropskoj porodici naroda – ne kao puki posmatrač, već kao ravnopravan i dostojanstven član. Sve ostalo je samo produžavanje agonije u kojoj živimo.
