Osamdeset godina je od početka operacije Overloard i njenog desantnog dijela kodnog imena Neptun. Više od 150 hiljada američkih, britanskih, kanadskih i ostalih savezničkih trupa u noći između 5. i 6. juna 1944. godine, nakon mjeseci planiranja i dana odlaganja, otpočelo je iskrcavanje na obale Normandije - događaj koji će istoriografija označiti 'početkom kraja nacističke Njemačke'.
Godišnjica Dana D u momentu trajanja novog rata na evropskom tlu nosi više od prilike za evociranje uspomena na herojstvo i zajedništvo
Angloameričke trupe, sa mora i iz vazduha, ovom operacijom obezbijediće temelje za trajni mir i blagostanje na zapadnoevropskom dijelu kontinenta a toponimi Omaha i Utha postaće simbol i inspiracija. Suština je u pregnuću i nesebičnoj individualnoj žrtvi svakog od vojnika, od kojih su mnogi volontirali napuštajući najudaljenije krajeve Sjeverne Amerike ne bi li učestvovali u de-facto ideološkom ratu protiv neprijatelja civilizovanog svijeta i svih od četiri slobode sjevernoatlantskog prostora.
Vjerovatno u tome leži i objašnjenje za posebni odnos prema veteranima, lišen patetike ili instrumentalizacije, gdje se u prvi plan stavljaju pojedinačne životne priče u odnosu na kolektivno indukovane narative prisutne u drugim civilizacijama.
Godišnjica Dana D u momentu trajanja novog rata na evropskom tlu nosi više od prilike za evociranje uspomena na herojstvo i zajedništvo. Pri čemu ovo drugo danas ima i posebnu notu spram uloge koji saveznici imaju, odnosno deklarativno žele da imaju, u odbrani Ukrajine od nastavka ruske agresije.
Posljednja je prilika da se izbjegnu katastrofalne posljedice nečinjenja, odnosno blagog činjenja, i svijetu pokaže snaga i jedinstvo zapadnih saveznika
Medijski i politički ova tema prestaje da okupira pažnju posebno u SAD, dok se među evropskim državama stavlja u drugi plan dešavanja na Bliskom istoku. Paket pomoći koji je u još jednom istorijskom veleobrtu usvojio američki Kongres, najava slanja francuskih instruktora i dozvola da se NATO oružje koristi za defanzivne operacije na tlu Rusije pozitivan su ali nedovoljan doprinos naporima da se agresor potisne bar na linije iz 2014.
Dileme o načinu i opsegu pomoći Ukrajini otkrivaju problematiku narušenosti transatlantskih odnosa još iz perioda bivšeg predsjednika SAD Donalda Trampa i bivše njemačke kancelarke Angele Merkel. Istovremeno, nova dimenzija uloge Velike Britanije predstavlja ali i otkriva nesposobnost evropskih lidera da formulišu održivu kako spoljnu tako i bezbjednosnu politiku. Nezavisno od ishoda američkih i evropskih izbora, koji imaju potencijal da trajno naruše transatlantski most, potrebno je iskoristiti dane i nedjelje pred nama za bar retorički zaokret prema ukrajinskim ratnim naporima.
Današnje elite često se kriju iza nepopularnog javnog mnjenja, koje je uvijek po logici dekontekstualizovane stvarnosti protivno miješanju u ratne sukobe, međutim djeluje da sami donosioci odluka ne razumiju ili, kao posljedica malignog miješanja, ne žele da razumiju danove Normandije leže u klasju ukrajinskih ravnica i obje obale rijeke Dnjepar. Jednako kao i što su danas na obali Jadrana - gdje se saveznici jesu simbolički iskrcali ali se tu sve metafore i završavaju.
Posljednja je prilika da se izbjegnu katastrofalne posljedice nečinjenja, odnosno blagog činjenja, i svijetu pokaže snaga i jedinstvo zapadnih saveznika. Istih onih kojima pripada i Crna Gora čija godišnjica učlanjenja u NATO se poklapa sa savezničikm iskrcavanjem. Opet istorijski spektakularno u realizaciji, kao i katastrofalno u razradi. Početak bez kraja.
Evropa i svijet žive novi ciklus iste istorijske drame dok SAD čeka obnovu autentične republikanske ideje. Što prije se realnost nužnosti novog načina pomoći Ukrajine prihvati, biće lakše najviše onima od kojih to zavisi.
