Njegov javni život je bio posvećen borbi za dobrobit Crne Gore, njene slobode i opstanku i napretku crnogorskog naroda. Oficir Savo Čelebić borio se za postojanje, afirmaciju, čast, dostojanstvo i vječnost Crne Gore. Kao oficir i ratnik bio je vjerni sin crnogorske domovine, države, knjaza i kralja Nikole I Petrovića-Njegoša i potonje crnogorske dinastije.
Zaista, Savo F. Čelebić vodio je mučenički, patnički život da bi dao svojim ličnim primjerom, djelovanjem i postupcima doprinos odbrani, očuvanju i potvrđivanju nacionalnog identitata i samobitnosti crnogorskog naroda i državnog integriteta i suvereniteta Crne Gore. On spada u pjeladu brojnih istaknutih Crnogoraca novijeg doba koji su krv svoju prolijevali za Crnu Goru i koji su prolazili kroz golgotu da bi ona ostala slobodna. Savo Čelebić pripadao je etici stare klasične, tradicionalne i herojske Crne Gore, ali i one modernijeg doba.
PERJANIČKA PORODICA
Savo Filipov Čelebić rođen je 24. januara 1876. godine (prema nekim podacima 1879. godine) u Štitarima, u Lješanskoj nahiji. Otac Savov, Filip Čelebić, bio je perjanik crnogorski, kao i poslanik Crnogorske narodne skupštine i nosilac crnogorske Medalje Obilića. Savova majka zvala se Savica, rođena Vujović. Savo Čelebić je završio osnovnu školu u Lješanskoj nahiji (selo Gradac). Podoficirsku i oficirsku školu završio je 1908. godine na Cetinju. Tada je proizveden u čin potporučnika crnogorske vojske. Godine 1911. Savo Čelebić je proizveden u čin poručnika. Bio je komandir Oraško-štitarske čete i nastavnik podoficirske škole. Bio je učesnik Balkanskih ratova 1912-1913. godine. U borbama za zauzimanje Skadra bio je kao komandant bataljona ranjavan dva puta. Za svoje junaštvo Savo Čelebić je odlikovan zlatnom Obilića medaljom. Proizveden je u čin kapetana crnogorske vojske. U drugom balkanskom ratu učestvovao je 1913. godine u borbama protiv Bugara na Bregalnici. Predložen je da bude odlikovan Karađorđevom zvijezdom s mačevima, ali to odličje nikada nije dobio.
UČESNIK VELJEG RATA
Učestvovao je kao crnogorski oficir u Prvom svjetskom ratu. U njemu je bio jedan od vojnih zapovjednika. Komandovao je četom i bataljonom. Učestvovao je u operacijama crnogorske vojske na teritotriji Bosne sve do Romanije. U borbama je bio ranjen. Obavljao je dužnost vojnog sudije Sandžačke vojske, najveće crnogorske oružane formacije u ratu, na čijem je čelu bio divizijar serdar Janko Vukotić. Poslije vojničkog sloma Crne Gore krajem 1915. i početkom 1916. godine i pada Crne Gore pod okupaciju Austro-Ugarske, Savo Čelebić je interniran u logor Boldogason u Mađarskoj.
Iz logora je pušen s obavezom da se vrati na osnovu sopstvene molbe da bi posjetio oca u Crnoj Gori koji je bio na samrti. Međutim, u logor Boldogason se nije vratio, nego je ostao u Crnoj Gori. U njoj je dočekao njeno oslobađanje od austro-ugarske okupacije. U Crnu Goru je bio u vrijeme i kad je izvršena njena okupacija i nasilna anskija od strane srpskih trupa i vlasti 1918. godine.
Savo Čelebić je bio jedan od organizatora i vođa Božićnog ustanka crnogorskog naroda 21. decembnra 1918. godine. Kao oficir, komandir, major crnogorske vojske borio se za pravo, čast i slobodu Crne Gore. Vojevao je kao junak i patriota. Bio je crnogorski ustanik, gerilac, jedan od komitskih vođa. On je zajedno s brojnim Crnogorcima emigrirao nakon sloma crnogorskog ustanka u Italiju. Savo Čelebić je nakon sloma Božićnog ustanka 17. januara 1919. godine stigao u meduanski zaliv, dakle, u San Đovani di Medua, odakle se prebacio sa brojnim crnogorskim političarima, oficirima i vojnicima, učesnicima ustanka, u Italiju, iz koje se vraćao radi borbe za pravo, čast i slobodu Crne Gore.
U Komandi Crnogorskih trupa u Gaeti Savo Čelebić je bio maja 1919. godine član Komisije za provjeru činova u crnogorskoj vojsci u egzilu.
Postoji sačuvan arhivski dokumenat, a to je spisak aktivnih crnogorskih oficira, njih 57, koji su emigrirali u Italiji i koji su se vratili u Crnu Goru radi izvođenja gerilskih akcija i podizanja narodnog ustanka. Na tom spisku pod rednim brojem 5 nalazi se ime komandira Sava Čelebića.
Savo Čelebić se jula 1919. godine, u ekspediciji Krsta Zrnova Popovića, koja je brojala 130 ljudi, od kojih je bilo 69 oficira, vratio iz Italije u Crnu Goru i iskrcao na prostoru između Bara i Ulcinja, odakle se prebacio na Sutorman, sa kojega je, sa svojom gerilskom grupom, otišao u Riječku i Lješansku nahiju sa ciljem podizanja naroda na ustanak. Grupa od 120 crnogorskih oficira i vojnika dobili su oružje i novčana sredstva i otputovali za Crnu Goru. Komandant te ekspedicije bio je komandir Krsto Popović. Ekspedicija je bila podijeljena u pet grupa: katunski pod komandom Đura Kape, riječki pod komandom Sava Čelebića, crmnički pod komandom Marka Vučerakovića, nikšićki pod komandom Mata Todorovića i zetsko-piperski pod komandom Pera Vukovića.
I zaista, Savo Čelebić, spada među one crnogorske oficire, koji su se, na čelu sa Krstom Popovićem, dva puta u jednoj godini odvažili da podignu oružani ustanak protiv srpskog okupatora koji je izvršio nasilnu aneksiju Crne Gore. Dakle, Savo Čelebić je bio učesnik Božićnjeg (januarskog) i Petrovdanskog (julskog) ustanka crnogorskog naroda 1919. godine, podignutog sa ciljem oslobađanja Crne Gore ispod velikosrpskog jarma.
Komandir (major) crnogorske vojske, crnogorski zelenaš, ustanik i komita (gerilac) SAVO ČELEBIĆ bio je bi opredijeljen i vojevao je za slobodnu i nezavisnu državu Crnu Goru. Vođe crnogorskog narodnog ustanka su 20. septembra 1919. godine, sa svojega zbornog mjesta, sa planine Vojnik, obznanile Proglas, u kojemu su, uz ostalo, istakli i ovo: »Na mjesto onih starijeh tirjana javio se iz Beograda nov, još gori tirjanin i dušmanin naše slobode i napretka, oličen u dinastiji Karađorđevića i i njegovim kupljenim slugama, a zaogrnut odeždom lažnog demokratizma. Bezbrojni su zločini, strahovito je nasilje koje je počinio ovaj novi demon jugoslovenstva. Nema danas svetinje, koja nam nije pogažena.
Ubistva, najgroznija razbojništva, uništenje imovine, paljevine naših kuća, pokolj nemoćnih staraca i nejači, nasilje na nezaštićene ženskinje, interniranje, uzimanje taoca, mučenje i davljenje po policijskim podrumima i strašno morenje glađu do smrti, eto, to je sloboda, kojom nas je Beograd usrećio!... Nikad Crnogorci neće dopuštiti da im sloboda njihova bude ukradena! Crna Gora mora biti vaspostavljena u potpunoj njenoj slobodi i državnoj nezavisnosti. To će biti makar koliko današnja borba bila duga i krvava«- kaže se u tome proglasu, kojega su potpisali: Milisav Nikolić, bivši potpredsjerdnik Crnogorske Narodne Skupštine, Major Krsto Popović, Major Ivan Bulatović, Major Savo Čelebić, Živko Nikčević, sekretar I klase Ministarstva, Major Marko Vučeraković, Major Pero Vuković, pješadijski Kapetan Niko Kašćelan i pješadijski Kapetan Milo Leković. (Vidi o tome: Dr Šerbo Rastoder, “Skrivana strana istorije”, Dokumenti, Tom drugi, Bar, 1997, Dok. br. 564, str. 701, 702, 703 i Dr Šerbo Rastoder, “Političke stranke u Crnoj Gori 1918-1929”, Bar, 2000, str. 19. )
Komandir (major) Savo Čelebić bio je jedan od tvoraca i potpisnika čuvene predstavke koju su 42 crnogorskih ustaničkih vođa, iz šume 24. septembra 1919. godine uputile kraljevskom crnogorskog konzulu u Italiji gospodinu Veljku Ramadanoviću. Srodnici, porodica, mještani, seljani, prijatelji i poznanici Sava Čelebića bili su na udaru okupacionih srpskih vlasti. Ispaštali su zbog svog patriotizma i zbog povezanosti, prijateljstva ili poznanstva sa Savom Čelebićem.
Ovom prilikom donosimo izvještaj o hapšenju porodice Sava Filipova Čelebića, u to vrijeme komandira (majora) crnogorske vojske i jednog od organizatora Božićnog ustanka crnogorskog naroda 21. decembra 1918. godine. Naime, Sresko Načelstvo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, P. br. 631. od 6. XII 1919. godine, Rijeka dostavlja Okružnom Načelstvu Cetinje sljedeći dopis: »Uz sprovod žandarma, upućuje se familija odmetnutog kapetana Sava Čelebića iz Štitara i to: Maćeha mu Marija; žena Milica sa djecom: Milovanom, Vladimirom, Dragicom i Zorkom. Sjutra će se sprovoditi familija Nikole Gavrilova Vujović, iz nekog mjesta, koji je bio određen da se sprovede kao taoc, ali prije no da je uhvaćen, odbjegao u šumu. U toku današnjeg dana, prilikom hvaćanja i sprovođenja nije se ništa desilo, što se bi imalo javiti«, kaže se u tom službenom aktu kojeg je potpiao Načel. sreza I. Popović. (Arhiv Istorijskog Instituta Crne Gore, V2 – 118 (19) i dr Šerbo Rastoder, »Skrivana strana istorije«, Bar, 1997, Tom II, str. 1030.)
Savo Čelebić se iz Gaete se vratio sredinom 1919. godine radi gerilske, komitske borbe protiv okupacionih trupa Kraljevine Srbije koje su terorisale, ugnjetavale crnogorski narod. Srpski poslanik u Rimu Vojislav Antonijević, u svojoj depeši iz Rima 2. jula 1919. godine u Parizu 26. jula 1919. godine navodi da su iz Gaete otputovali za Crnu Goru 170 Crnogoraca pod komandom majora Krsta Popovića iz Cuca »sa još 16 oficira: Savom Čelebićem, majorom; Dušanom Vukovićem, kapetanom, Nikolom Kašćelanom i drugima«, navodi, uz ostalo, srpski diplomata Antonijević u tom aktu.
BOŽIĆNI USTANAK
Operisao je Savo Čelebić, kao ustanički, komitski vođa, na mnogim područjima svoje okupirane zemlje. Ponajviše je djejstvovao na području Lješanske nahije, ali i znatno šire sa svojom komitskom grupom, nakon povratka iz Italije, tokom jula 1919. godine. U izvještaju okupacionog srpskog Načelnika Okruga Cetinje Č. A. Jevđenijevića Pov. br. 477 od 24. VII 1919. godine, navodi se da je grupa Sava Čelebića i Todora Borozana od 15 lica prošla kroz Carev laz i Meterize za Štitare u Lješanskoj nahiji »u namjeri bunjenja i dizanja naroda na ustanak«. Komitska Grupa Sava Čelebića i Todora Borozana sa Bokova, od 15 ljudi, sukobila se sa bjelaškom omladinom iz Lješanske nahije kod Krnjičke Kamenice - put za Podgoricu - 25. jula 1919. godine.
To se navodi u izvještaju Č. A. Jevđenijevića upućenom Komandantu Zetske Divizijske oblasti Miloradu Mihailoviću - Po. Br. 477 od 25. VII 1919. godine. Također, u Riječkoj nahiji su se crnogorski komiti, na čelu sa Savom Čelebićem i Todorom Borozanom, 27. jula 1919. godine sukobili sa srpskim oružanim fotrmacijama i njihovim janjičarima, domaćinim izrodima.
Jedan istorijski izvor navodi da su Savo Čelebić i Todor Borozan 22. jula 1919. godine bili u Dodošima u Riječkoj nahiji sa svojom komitskom grupom, koja je brojala 20 ljudi. Krajem jula 1919. godine srpske oružane formacije i bjelaška omladina u službi i pod komandom srpskih vlasti, organizovale su i izvele potjeru, gonjenje komita Sava Čelebića, Todora Borozana i Dušana Vukovića na području Cetinja. Ti podaci se navode u izvještaju Načelnika sreza čevskog, Pov. br. 509, od 29. VII 1919. godine Načelniku sreza Cetinje.
Početkom avgusta 1919. godine Savo Čelebić je, sa svojom komitskom grupom, boravio u Stavoru. Sa njim su bili kapetan Dušan Vuković s bratom Jovanom, Todor Borozan, Jošo I. Stojanović, Ilija J. Đurović, Petar J. Perišić i drugi. Oni su imali brojne jatake iz sela Štitara, Mikulića i Oraha, kao i veliki broj pristalica i podržavaoca iz tih sela. Tadašnji Načelnik Okruga Cetinjskog Č. A. Jevđenijević predlagao je Komandantu Zetske Divizijske Oblasti Miloradu Mihailoviću mjere za uništenje komitske grupe Sava Čelebića i drugova u svom izvještaju Pov. br. 538 od 2. VIII 1919. godine. (Nastavak sjutra)
