“Draga majko,
Mjesto pisma kao mjesta svega ostalog šaljem ti ovu moju sliku da me se sjećaš dok se ako Bog da vidimo. Ovo je na vrhu skoro dvije godine teškog boravka-mislim reći ćeš da sam baš dobro, što više da sam se podmadio. Budući sam prilično star.
Voli te tvoj Ilija”.
Kum i saborac Ilije Bećira i njegove braće bio je istaknuti crnogorski oficir iz Crmnice Risto Hajduković, takođe borac i politički egzilant u Italiji (1919-1921) iz zelenaškog ustaničkog pokreta „Za pravo, čast i slobodu Crne Gore“. Kapetan Risto Hajduković se javlja iz Gaete svome kumu Iliji Bećiru, koji se tada nalazio na liječenju u Rimu, juna 1921. godine, šalje mu svoju sliku na čijoj je poleđini Hajduković zapisao:
“Svaki cvijetak vene
Osim cvijetka uspomene
Mome milom kumui i dobrom drugu kapetanu Iliji Bećiru za uspomenu prilikom izgnanstva iz domovine od nebraće.
Kapetan Risto Hajduković,
Gaeta 7. juna 1921, Italija”.
Po naredbi ministarstva vojnog Kraljevine Crne Gore, njegov referent komandir Milan M. Krljević u Rimu 14. juna 1921. godine dostavio je službeni akt broj 591, upućen Komandantu Crnogorskih trupa u Gaeti, u kome se kaže:
„Čast mi je u prilogu poslati DEKRETE za sledeću g.g. oficire: komandire Iliju Bećira, Rista Hajdukovića, Radovana Savovića, Joka Dabanovića, Ćetka Bigovića, Tomaša Grujovića, Marka Šušovića, Blaža Vukašinovića, i Mihaila Vujoševića; s molbom da se imenovanima predadu na potpis ovoga akta. Dosadanji njihovi privremeni dekreti molim da se izvole povratiti ministarstvu vojnom.
Po naredbi referent Ministarstva vojnog, komandir Milan M. Krljević“.
(Original ovog dekreta nalazi se u posjedu Ilije Bećira s Njeguša, nastanjenog u Tivtu, unuka Vasa Bećira, koji mi je faksimil istoga ustupio na korišćenje i objavljivanje, na čemu mu iskazujem zahvalnost).
Na zvaničnom spisku oficira, podoficira i vojnika u Gaeti juna 1921. godine Komande crnogorskih trupa u Italiji, pored ostalih, u oficirskom kadru pod brojem 17 naveden je komandir Ilija Bećir, dok je pod brojem 144 u okviru iste Komande naveden potporučnik Vaso Bećir.
(Vidi o tome, Prof. Dr Šerbo Rastoder, „Skrivana strana istorije...(1919-1929“, tom IV, dok. br. 1507, Bar, 1997, dok. br.1440, str. 1868 i 1871).
Komandir (major) Ilija Nikov Bećir, pored toga što je dobio državni orden Kraljevine Crne Gore- „Spomenicu Ustanka 21. XII 1918. godine za Pravo, Čast i Slobodu Crne Gore“, ukazom regentkinje kraljice Milene Petrović-Njegoš odlikovan je 28. septembra 1921. godine, zbog zasluga za Crnu Goru i crnogorski narod i Ordenom Knjaza Danila, III stepena za nezavisnost Crne Gore. Naime, o tome postoji sačuvan original dekreta, koji glasi:
„U ime Njegovog Veličanstva MIHAILA I. po milosti Božjoj Kralja i Gospodara Crne Gore Mi MILENA Namjesnica Kraljevske Vlasti ILIJU BEĆIRA komandira
Za osobite usluge Vaše ukazane crnogorskome narodu i Nama našli smo se pobuđeni odlikovati Vas Ordenom Trećega III Stepena Knjaza Danila I ustanovljenog za nezavisnost Crne Gore
Kancelar Ordena Ministar spoljnih poslova Dr Pero Šoć N. 270, 28. sept. 1921“.
(Original ovog dekreta nalazi se u posjedu Ilije Bećira s Njeguša, nastanjenog u Tivtu, unuka Vasa Bećira, koji mi je faksimil istoga ustupio na korišćenje i objavljivanje, na čemu mu iskazujem zahvalnost).
Iz egzila u Italiji, nakon amnestije od strane ogana vlasti KSHS, braća Ilija i Vaso Bećir zajedno su se 2. oktobra 1921. godine vratili su u KSHS, odnosno, na rodne Njeguše.
Po povratku u zavičaj, da bi preživjeli Ilija i Vaso prodali su trideset rala imanja na Lovćenu koje su nasijedili od oca Nika.
Kada su se vratili u zemlju, Ilija i Vaso Bećir, bili su pod policijskim nadzorom režima, kao ličnosti koje nijesu odobravale politiku i ideologiju režima, odnosno, vladajuće nomenklature.
U aktu organa vlasti KSHS od 2. januara 1922. g. naveden je opširni spisak “sumnjivih Crnogoraca, Muslimana i Albanaca”. U tome dokumentu režima zapisano je, između oslalog, i ovo: “Bećir Ilija Nikov, bivši major iz Njeguša isticao se u Gaeti ka veliki privrženik Kraljevske vlade, prilikom povratka u Kotor, govorio je među seljacima, da će se uskoro izvršiti plebicit u Crnoj Gori”. Braća Ilija i Vaso Bećiri su tretirani i tokom 1922. godine kao „agenti Jovana Plamenca i Milutina Vučinića sa kojima stoje u stalnoj vezi i rade po njihovim instrukcijama“. To je izričito navodi u aktu načelnika podgoričkog Okruga KSHS Radovana Boškovića od 8. februara 1922. godine, upućenom načelniku cetinjskog okruga, u kojemu se navodi da su „agenti Jovana Plamenca i Milutina Vučinića“ u cetinjskom okrugu, između ostalog, sa Njeguša: Ilija Bećir, Vaso Bećir, Niko Kašćelan i Blažo Marićević.
(Vidi više o tome: Dr Šerbo Rastoder, „Skrivana strana istorije...(1919-1929“, tom IV, dok. br. 1507, Bar, 1997, str. 1990-1991).
Braća Ilija i Vaso Bećir su po povratku u zemlju nastavili svoju političku aktivnost i borbu za na restauraciju Crne Gore i njene državnosti. Bili su istaknuti članovi i aktivisti Crnogorske stranke (federalista). Ilija Bećir je vodio hrabru i dostojanstvenu akciju u korist crnogorskih federalista od kraja 1921. godine i bio u njoj dosljedan sve do smrti. Ilija Bećir je umro 1925. godine na Njegušima u 39. godini života. Od njegovih posmrtnih ostataka, na sahrani, oprostio njegov ratni drug, prijatelj i plemenik komandir Niko Kašćelan riječima da će “njegovim putem nastaviti on i njegovi saborci do konačne pobjede slobodne Crne Gore”. Ilija Bećir je sahranjen u rodnim Njegušima.
Pošto je Ilija Bećir pripadao Crnogorskoj stranci (federalistima) i bio njen uglednik, povodom njegove smrti dr Sekula Drljević, poslanik crnogorskih federalista u Skupštini KSHS, poslao je iz Beograda njegovom bratu Vasu Bećiru, telegramski, izjavu saučešća, koja glasi:
„VASO BEĆIR, Njeguši,
Duboko me ožalostila tužna vijest o smrti našega Ilije. Neka mirno počiva pod Velikim Lovćenom, čijoj je slavi i veličini do groba ostao najvjerniji. Rodbini moje najiskrenije saučešće, a viteškom pokojniku vječna slava.
Ožalošćeni Dr. Drljević“
(“Crnogorac”, glasilo Cnogorske stranke, Podgorica, godina I, broj 12, srijeda, 18. marta 1925, str. 2, “Izjava saučešća prilikom smrti pokojnog Ilije Bećira”.)
VASO Nikov Bećir rođen je 1889. godine, Raićevići, Njeguši, Katunska nahija, cetinjska oblast. On, 1908. godine, odlazi sa svoja dva pobratima Perom Turovim Radonjićem i Maksimom Draškovićem na rad u SAD, đe obavlja fizičke poslove u tamošnjim rudnicima. U SAD je ostao 4 godine. Vratio se 1912. godine u Crnu Goru i kao dobrovoljac učestvovao u Balkanskom ratu (1912-1913). U prvom svjetskom ratu (1914-1916.- do vojnog sloma Crne Gore) bio je raspoređen u Njeguško-Ćeklićki bataljon, kojim je komadovao njegov brat Ilija Bećir.
Vaso Bećir je bio prekaljeni crnogorski patriota, ustanik, zelenaš, komita, te politički emigrant u Italiji, đe se kao oficir u rangu potporučnika nalazio u sastavu crnogorske izbjegličke vojske u Gaeti (1919 – 1921). Nakon sloma Božićnog ustanka (1919) izbjegao je za Medovo, odakle se potom u drugoj polovini januara 1919. godine prebacio za Italiju. Iz Italije se vratio polovinom 1919. godine i vršio gerilske oslobodilačke akcije. Komitovao je jula 1919. godine na prostoru Lovćena u komitskoj grupi sa Božom Markovim Bećirom i Jovanom Abramovićem iz sela Dide (Bjelice) i još 18 drugova, „od kojih su 5-6 došli skoro iz Italije“ (Vidi više o tome: Dr Šerbo Rastoder, „Skrivana strana istorije...(1919-1929)“, tom I, dok. br. 314, Bar, 1997., str. 435-436.). Među onima koji su se vratili u Crnu Goru da se bore za njeno oslobođenje od srpske okupacije i aneksije bili su i rođaci: Božo Markov Bećir i Vaso Nikov Bećir. Ponovo je krajem 1919. godine otišao za Italiju.
U Gaeti je Vaso Nikov Bećir bio u rangu oficira (1919-1921) pripadnik Prvog bataljona crnogorske vojske, čiji je komandant bio komandir Pero Tujov Vuković iz Pipera. U okviru tog bataljona postojala je II četa kojom je komandovao komandir Risto Hajduković iz Crmnice, a u sastavu njenog oficirskog kora bio je potporučnik Vaso Bećir. (Vidi o tome: Dr Šerbo Rastoder, „Skrivana strana istorije...(1919-1929“, tom IV, Bar, 1997,. str. 1820). Vaso Bećir je bio nosilac crnogorskog službenog odlikovanja: „Spomenice ustanka 21. XII 1918. ustanovljene za Pravo, Čast i Slobodu Crne Gore“.
Iz emigracije se vratio 2. oktobra 1921. godine u KSHS. Bio je bio oženjen i imao je sina Pera. Za vrijeme Vasovog boravka u egzilu u Italiji, supruga mu umire na Njegušima. Po povratku iz Italije, Vaso Bećir svog malog sina Pera nalazi u tazbini u Ćeklićima. Posvećuje se podizanju sina u rodnim Njegušima, te se ponovo ženi Anđom, i iz braka sa njom imao je sina Nika i kćerku Jelenu.
Vaso Bećir je pripadao Crnogorskoj stranci (federalistima) od kraja 1921. do 1944. godine. Na Njegušima je 20. aprila 1925. godine, osnovan Mjesni odbor Crnogorske stranke (federalista). Za predsjednika tog Odbora izabran je bivši crnogorski komandir (major) Blažo Marićević, a za sekretara Pero Turov Radonjić. Član tog Odbora uz veći broj uglednih Njeguša bio je i bivši crnogorski oficir Vaso Bećir.
(Vidi više o tome: “Crnogorski glasnik”, Detroit, Mičigen, S.A. D, godina X, broj 74, od 6. Maja 1925, str. 2, članak “Crnogorska stranka”).
Oficir stare crnogorske vojske Vaso Bećir bio je 1942. do 1944. godine u „Lovćenskoj brigadi“-zelenaškoj nacionalnoj vojsci brigadira Krsta Zrnova Popovića. Tokom rata (1941-1945) istakao se svojom hrabrošću i viteštvom, te humanim postupcima u spašavanju i pomaganju naroda na prostoru Njeguša i šire u njegovoj zaštiti od represalija italijanskog i njemačkog okupatora.
Poslije završetka rata u Crnoj Gori, 1945. godine je uhapšen i potom osuđen od strane novih vlasti. Presudom Vojnog suda na Cetinju, od 9. maja 1945. godine, Vaso Bećir je, iz ideološko-političkih pobuda pobjedničke revolucionarne „pravde“, osuđen na „4 godine teškog prisilnog rada i gubitak građanske časti 4 godine po isteku kazne“. Po isteku dosuđenje kazne, živio je kao slobodan čovjek u rodnim Njegušima. Potom je rehabilitovan. Umro je na Njegušima 1971. godine, 82 godini života. Sahranjen je u porodičnoj grobnici na Njegušima (selo Raićevići).
(O djelovanju Ilije i Vasa Bećira u vojno-političkom i egzilantskom zelenaškom pokretu „Za pravo, čast i slobodu Crne Gore“ viđeti: Dr Šerbo Rastoder, „Skrivana strana istorije-crnogorska buna i odmetnički pokret 1919-1929“, I-IV, Bar, 1997; Dr Šerbo Rastoder, „Crna Gora u egzilu 1918-1925“, knjiga I i II, Podgorica, 2004., i Novak Adžić, „Borci za nezavisnu Crnu Goru 1918-1941“, knj. I, Cetinje, 2008.)
