Crna Gora je još uvijek daleko od onoga što se u političkoj teoriji naziva neuspjelom državom - pojma koji označava državu čiji politički i ekonomski sistem ne mogu da obezbijede osnovno, civilizovano funkcionisanje vlasti.
Ipak, posljednja dešavanja u sektoru bezbjednosti, urušavanje institucija, stagnacija ekonomije, kolaps turizma, kao i sve dublje pukotine u pravosuđu i tužilaštvu, ozbiljno ukazuju na to da se politički sistem Crne Gore nalazi na ivici pucanja.
Slično je i društvena kohezija. Veze među etničkim i socijalnim zajednicama gotovo da više i ne postoje. Društvo se raspada, a sa njim i osnovni okvir zajedničkog postojanja.
25Slučaj brutalnog prebijanja predsjednika Opštine Budva, Nikole Jovanovića, kao i geto pucnjavu u kojoj je učestvovao sinovac Andrije Mandića ogolili su stanje u kojem se nalaze pravosudne institucije. Sudstvo i tužilaštvo nisu pokazali sposobnost, a ni volju, da odgovore na osnovne izazove demokratskog društva - procesuiranje djelova vlasti i zaustavljanje akutnih krivičnih djela.
Ako se na to nadoveže izuzetno loša turistička sezona, Crna Gora bi lako mogla skliznuti u duboku ekonomsku i političku krizu iz koje se neće lako vratiti - krizu kakvu nije iskusila još od obnove nezavisnosti 2006. godine.
Ne postoji ozbiljna država na svijetu u kojoj bi napad na gradonačelnika iz opozicije bio relativizovan kao lična stvar
Simptomi te krize vide se svuda. Poluprazne plaže i restorani, razoreni i nedovršeni putevi, saobraćajni kolapsi, beskrajna čekanja i slika države koja sve više podsjeća na infrastrukturno ostrvo, najbolje govore o sposobnostima onih koji su se 2020. predstavili kao “oslobodioci”. Da li je u pitanju neznanje i politički amaterizam - što je postala prepoznatljiva karakteristika većine postizbornih vlada - ili se radi o svjesnoj opstrukciji sa ciljem da se Crna Gora vrati u stanje zavisnosti i ekonomski neodržiovg sistema, pitanje je koje tek traži odgovor. Suština je ista.
Stanje u sektoru bezbjednosti dodatno komplikuje sve. Narko-klanovi nastavljaju ulične obračune koji liče na predgrađa Meksika, kriminal se relativizuje, a umjesto politički artikulisanog odgovora, građani dobijaju jeftina međusobna prepucavanja između predsjednika države Jakova Milatovića i premijera Spajića koji ignoriše, za rubriku vjerovali ili ne, sjednice Savjeta za odbranu i bezbjednost.
Dok bezbjednosni sektor vodi politički amater Aleksa Bečić, njegov pokušaj da pažnju javnosti vrati na teme iz devedesetih, više podsjeća na manir seoskog zabavljača nego na ozbiljnu državničku refleksiju. Iza svega se, naravno, ne krije samo nesnalaženje. Bečićev politički rečnik, narativi koje promoviše i saveznici koji mu pomažu - uključujući propagandne strukture iz Beograda - jasno pokazuju da je ta družina noseća u sprovođenju agende srpskog sveta.
Na kraju, slika koja možda najpreciznije oslikava stanje u državi jeste politička agresija nad opozicionim funkcionerima. Napad na Nikolu Jovanovića, okarakterisan sa najviših državnih adresa kao “personalni sukob”, kulminacija je fašizacije političkog prostora i potpune banalizacije institucija.
Ne postoji ozbiljna država na svijetu u kojoj bi napad na gradonačelnika iz opozicije bio relativizovan kao lična stvar. To je istovremeno znak potpunog institucionalnog posrnuća i opasne političke normalizacije nasilja.
Crnu Goru iznutra razjeda zlo velikosrpskog nacionalizma i njegovih domaćih pomagača. Ono se ne krije više iza ideologije, već se otvoreno ispoljava kroz zakone, medije, institucije i svakodnevni govor mržnje. U tom kontekstu, jedino pitanje koje ostaje otvoreno jeste - kako će se postaviti onaj mali, možda i mikroskopski dio političke elite koji još nije izgubio kompas.
Hoće li nastaviti da služe interesima tuđina ili će smognuti snage da se izbore za neku novu Crnu Goru - onu koja im je bila na usnama u predizbornim kampanjama, a koju još uvijek nijesu ni pokušali da ostvare.
