Klementina je citrus dobijen ukrštenjem slatke pomorandže (Citrus sinensis L) i mandarine (Citrus reticulata). Kao i ostale biljke iz porodice Rutaceae, grm klementine je srednje veličine, a nosi plodove koji dozrijevaju sporije nego mandarine.
Takozvani endokarp, to jest meso plodova citrusa podijeljeno je na segmente, s vanjske strane obavijene korom. Klementina najčešće sadrži 7 do 14 takvih dijelova. Kora citrusa je relativno čvrsta i ispunjena uljnim žlijezdama.
Vidljiva su dva dijela kore, vanjski dio ili flavedo je obojana površina kore koja sadrži pigmente i žlijezde u kojima su ulja kore.
Srednji sloj albedo je mekani bijeli sloj spužvastog izgleda. Kora klementine je glađa i intenzivnije boje od kore mandarina, a lakše se guli. Klementina dozrijeva u jesen i uodnosu na mandarinu i pomorandžu, klementina je slađeg ukusa, ali sadrži i opore i gorkaste tonove. Vrlo privlačna osobina klementina sa stanovišta potrošača je što vrlo često nemaju koštice.
Najveći proizvođač klementina je Kina, a na području Mediterana zemlje poput Španije, Italije i Portugala prednjače količinom proizvodnje klementina. Danas se klementine konzumiraju najčešće svježe, dok se u svijetu klementina koristi i u proizvodnji sokova. Procjenjuje se da se godišnje baca 15 miliona tona ostataka citrusa, što uključuje koru, koštice i djelove membrana različitih vrsta citrusa.
Pritom treba imati na umu da su klementine sezonsko voće, što znači da većina otpada nastaje u relativno kratkom vremenskom razdoblju. S obzirom na njihovu nutritivnu vrijednost, sadržaj fenola i drugih bioaktivnih spojeva, velik je potencijal za iskorištavanje kore klementine u dobijanju eteričnih ulja, prehrambenih vlakana, pektina, te za izolaciju bioaktivnih spojeva.
Uopšteno, citrusi su od velike važnosti u prehrani čovjeka zbog antivirusnog djelovanja, protivupalnih i antioksidativnih svojstava. Klementina je bogata mnogim bioaktivnim spojevima pogodnim za ljudsko zdravlje, poput karotenoida koji im daju boju, flavonoida, fenola, vitamina, u prvom redu vitamina C, ali i vitamina B, provitamina A i biotina, eteričnog ulja bogatog aromatičnim sastavima. Prema istraživanjima naučnika, klementina među navedenim citrusima ima najveći antioksidativni kapacitet.
Klementina je vrsta agruma koja se klasifikuje u mandarine, mada se vjerovatno pojavila kao spontani hibrid između mandarine Havana i gorke pomorandže početkom 20. vijeka u Alžiru. Ime je dobila po svešteniku Clementu Rodieru iz Alžira, koji je prvi počeo da je kultiviše. Proširila se po svim područjima gde se gaje agrumi. Drvo mandarine klementine je srednje bujno ili potpuno bujno, sa širokim krošnjama i vertikalnim granama.
Listovi su bez mirisa i malo manji od mandarine unšiu. Plod je srednje krupan, mase od 50 do 80 g, malo spljoštenog i narandžasto-crvenkaste boje. Kora je tanka i diskretno aromatična. Plod se sastoji od 9 do 11 kriški koje su sočne, prijatnog ukusa i veoma aromatične. Može imati od 3 do 30 sjemenki, a neke sorte su bez sjemenki. Na crnogorskom primorju, ova sorta je nedovoljno zastupljena (manje od 1% od svih vrsta agruma) i uglavnom se sadi u baštama kao 2-3 stabla (izuzetak je jedna plantaža u Ulcinju – Donji Štoj, sa 600 stabala). Razlog za tako malu zastupljenost ove vrste mandarine u našem regionu je zbog opasnosti od mrazeva.
Mandarina-klementina je mnogo bolje zastupljena u zemljama gdje se agrumi sade bez straha od eventualnog smrzavanja. U Italiji, na primjer, klementina je dominantna vrsta mandarine, a površine gdje se agrumi sade čine 22%, dok je u Kaliforniji najzastupljenija vrsta mandarine, sa 56% svih površina pod mandarinama.
Klementina mandarina miriše zbog eteričnih ulja koja se nalaze u njenoj kori i pulpi. Evo šta tačno stoji iza tog prepoznatljivog mirisa:
- Eterična ulja: Kora klementine sadrži visoku koncentraciju eteričnih ulja, posebno limonena, koji daje svjež, citrusni miris.
- Linalol i geraniol: Prisutan u manjim količinama, doprinosi cvjetnim i slatkastim notama.
- Citral: Dodaje oštar, limunast ton mirisu.
- Alfa-pinen i mircen: Daju blagu drvenastu i začinsku dubinu.
Miris klementine nije samo prijatan – on je rezultat sofisticirane hemijske simfonije koju priroda koristi da privuče pažnju i podstakne konzumaciju. Takođe, primorce podsjeća na miris djetinjstva, pa tako i mog supruga, kojem posvećujem ovoneđeljni tekst u kolumni Crnogorska sofra.
