Bundeva se ubraja među glavne usjeve porodice Cucurbitaceae. Porijeklom je iz Južne Amerike, a uzgaja se u toplim klimatskim uslovima zbog izrazite osjetljivosti na hladnoću i mraz. Bundeva obiluje bogatim nutritivnim sastavom koji ima blagotvoran učinak na zdravlje.
Visok udio različitih vrsta karotenoida utiče na jarko narandžastu boju pulpe. Pored karotenoida, različite bioaktivne komponente poput flavonoida, polifenola, tanina i tokoferola imaju protivupalno, antioksidativno i antikancerogeno djelovanje. Sadrži manje količine proteina i masti, a bogatom nutritivnom profilu doprinosi veliki udio prehrambenih vlakana, kao i vitamina i minerala.
Pulpa je dio bundeve koji se najčešće upotrebljava za konzumaciju, a zajedno sa sjemenkama i korom može se koristiti kao materijal za inovativnu funkcionalnu hranu, nutritivne i farmaceutske proizvode. Iako se sjemenke često odbacuju i smatraju agroindustrijskim otpadom, u nekim djelovima svijeta se konzumiraju sirove, pečene ili kuvane. Osim što su bogate hranjivim materijama, mogu se upotrebljavati za obogaćivanje prehrambenih proizvoda i ekstrakciju bioaktivnih komponenata.
Kvalitetna proizvodnja bundeve može se postići samo uzimajući u obzir sastav i strukturu zemljišta, plodored i klimatske uslove na obrađivanom području. Takođe, treba uzeti u obzir uticaj zagađivača okoline koji dospijevaju u zemljište i negativno utiču na količinu i kvalitet ploda uzgojenog na toj površini.
Za rast i razvoj bundeve potrebna je topla klima i dovoljno vlage u tlu. Bundeve se siju kada je temperatura tla u rasponu od 12 do 15°C, a sjeme se sije na dubinu od 5 do 8 cm. Klijanje sjemena počinje tek iznad 13,7 °C, a za razvoj ploda optimalna je temperatura od 25 do 27 °C. Iako se nakon klijanja dosta sporo razvijaju, već nakon 35 do 45 dana počinje njihov brzi rast.
Umjerena vlažnost tla i vazduha, kao i umjerena temperatura pospješuju stvaranje jakog korijena i velike mase lišća i stabljike. U periodu cvjetanja, za normalnu oplodnju i rast ploda potrebne su veće temperature, svijetlo i umjerena vlaga (oko 65 % relativne vlažnosti vazduha). Velika otpornost korijena i velika površina koju zaklanjaju listovi omogućavaju da tokom kraćeg razdoblja bundeva bude otporna na hladno i vlažno vrijeme, odnosno na znatno više temperature i manje vlage u tlu.
Svježa bundeva
Svježa bundeva cijenjena je zbog slatkog ukusa i visoke nutritivne vrijednosti. Ustanovljeno je da 100 gr svježe bundeve sadrži 0,6 - 1,8 gr proteina, 0,0 - 0,2 gr lipida, 4,6 - 6,5 gr šećera, 0,5 - 1,3 gr vlakana i 80,0 - 96,0 gr vlage. Prema Američkom zavodu za poljoprivredu, u 100 gr sirove bundeve nalazi se 26 kcal, te pripada namirnicama niske energetske, a visoke nutritivne gustoće.
Zrela, jestiva bundeva ima pulpu karakteristične narandžaste boje koja se često koristi u kulinarstvu ili kao hrana za životinje. Takođe, pulpa ploda se može koristiti za ublažavanje crijevnih upala, otežanog varenja i poremećaja želuca.
Brašno od bundeve
Trajnost bundeve je od jedan do tri mjeseca nakon berbe. Poslije postaju podložnije gubitku vlage, omekšavanju, promjeni boje i kvarenju. Kako bi se produžio vijek trajanja koristi se metoda sušenja i dobijanja brašna od pulpe, kore ili sjemenki bundeve.
Brašno se može dugo skladištiti i koristiti kao sastojak u proizvodnji hrane kao što su pekarski proizvodi, čorbe, začini, umaci i prirodna sredstva za bojenje u mješavinama tjestenine i brašna. Dodavanje bundeve u prahu proizvodima ne samo da povećava sadržaj različitih hranjivih sastojaka, već poboljšava i ukus proizvedene hrane.
Sjemenke
Sjemenke bundeve su tamnozelene boje, mogu biti prekrivene žuto-bijelom ljuskom ili mogu biti oljuštene i imati vrlo tanki tamnozeleni omotač. Karakteriše ih pljosnati ili ovalni oblik, a težina im varira između 50 i 250 mg. Konzumiraju se sirove, pečene ili kuvane, a senzorske analize pokazale su češću konzumaciju oljuštenih sjemenki u odnosu na sjemenke s ljuskom.
Iako se sjemenke bundeve uglavnom smatraju poljoprivredno-industrijskim otpadom, visoke su nutritivne gustoće, te imaju važnu ulogu u prevenciji oboljenja. Studije pokazuju pozitivan učinak ekstrakta sjemenki bundeve na nivo glukoze u krvi, inhibiciju crijevnih parazita i na prisustvo antikancerogenih i antimikrobnih svojstava.
Postupak proizvodnje bundevinog ulja započinje kratkim zagrijavanjem sjemenki na 100 do 120℃, nakon čega slijedi presovanje bez hemijskih dodataka poput konzervansa ili boja. Zagrijavanje sjemenki se sprovodi radi lakšeg izdvajanja ulja, ali i zbog postizanja specifičnog ukusa i arome na orašaste plodove.
Za proizvodnju ulja mogu se koristiti različite vrste bundeve, a najčešće se koristi Cucurbita pepo jer njene sjemenke ne sadrže ljusku. S obzirom da prilikom samog postupka proizvodnje ulja nije potrebno prethodno odvajanje ljuske od sjemenki dobija se proizvod veće čistoće.
Preko 50% svih masnih kisjelina u ulju čine esencijalne nezasićene masne kisjeline linolna i linolenska kisjelina. Ulje od sjemenki bundeve sadrži oko 35 % jednostruko nezasićenih masnih kisjelina poput palmitoleinske i oleinske, te samo oko 17 % zasićenih masnih kisjelina. Ovo ulje karakteriše specifična crveno-zelena boja, izrazito poseban ukus i velika kalorijska vrijednost od 800 kcal na 100 g ulja.
Kora
Tokom prerade bundeve nastaje velika količina otpada, odnosno nusproizvoda u obliku kore. Jedan od načina ponovne upotrebe odbačenih kora je proizvodnja brašna. Prema istraživačima širom svijeta, djelimična zamjena pšeničnog brašna sa brašnom od kore bundeve utiče na povećanje mase hljeba, povećanje udjela vlakana i proteina, te boju hljeba.
Samo brašno karakteriše visok sadržaj proteina i dobra topljivost u mlijeku. Zbog jakih antioksidacionih i antibakterijskih karakteristika, ekstrakti kore mogu biti dobar izbor za razvoj funkcionalne hrane bogate antioksidansima.
Jeste li probali med od bundeve?
Med je stari prirodni lijek, a med od bundeve se u narodu koristi kao lijek za probleme sa bubrezima i mokraćnim kanalima. Korišćenje meda od bundeve preporučuje se i kod gojaznosti.
Niz je drugih razloga zašto je med od bundeve dobar, a za ovaj prirodni lijek je potrebno malo vremena i sastojaka da se napravi.
