Amerika i njeni (ne)prijatelji

Rokvelove "Četiri slobode" (1943) simbolički su početak onog što će činiti vrijednosnu osnovu američke unutrašnje i važnije vanjske politike. Inspirisan Ruzveltovim istoimenim govorom, umjetnik je predstavio pomenute slobodne od kojih je najteže platnu bila, prva, ujedno sinonim današnje Amerike, sloboda izražavanja.

Razumijevanje sistema slobode ključ je za prihvatanje pomenutih politika ali i onog što se filmski naziv "nacion života".

Javnost na Zapadnom Balkanu, pogotovo ona intelektualna i prozapadna, već duže vrijeme nervozno reaguje na javnu komponentu američke diplomatije. Iako je jasno da postoje, nikad izraženije, razlike u odnosu na onu iza zatvorenih vrata, taktika koja se time demonstrira izaziva, u najmanju ruku, dileme. Štaviše, provocira pitanja i otvara prostor debati, ne samo o taktici već i strateškim pravcima politike koju formuliše DC. 

Ključno pitanja koje provocira kritiku zasigurno je zvanični odnos prema Beogradu i gotovo opsesivna težnja da se Vučićev autoritarni režim "izvuče" iz istočnog lagera bez prethodne unutrašnje demokratizacije. 

Rokvelove "Četiri slobode"

Međutim ono što izaziva zebnju je težnja da se ta vrsta kritike, čak i drugačije kontekstualizacije te politike, podvodi pod raspirivanje antiameričkog ili čak antizapadnog raspoloženja.

Paradigmatičan je slučaj novinarke koja je u autorskoj emisiji podijelila saznanje o pogrešnoj ili iskrivljenoj percepciji jednog američkog diplomate na presudnu političku okolnost tog momenta. Uslijedio je medijski progon iz edicije najboljih priča na sličnu temu. 

Podržan ne samo od specijalizovanih političkih lešinara već i dobronamjernih koji su u tom istinski vidjeli antiamerikanizam. Opasnu tendenciju koja je ovaj dio Balkana ostavila van tokova svjetske civilizacije i onemogućila neku vrstu ubrzane emancipacije.

Upravo takav doživljaj kod ovih drugih je sporan jer suštinski ne razumiju "izuzetnost" američke nacije lišene kolonijalnog sindroma, ali pogubnije pate od manjka demokratskog kapaciteta da apsorbuju kritiku različite dimenzije. 

Proglašavati neprijateljima Amerike društvene činioce čije javno djelovanje prati najbolju praksu javnog djelovanja upravo te države je apsurdno čak i za domaće prilike. Ništa ne diše američkim plućima kao kritika američke politike. Na koncu, to je jedan od ključnih mehanizma za kontrolu ali i korekciju definisanja javnih politika. Glasnost ovog tipa je ključno u trenutku kad Zapadni Balkna ne spada u prvi red američkih prioriteta, pa često postaje žrtva administrativne površnosti ili naslijeđenih institucionalnih refleksa. 

Neophodno je napraviti jasnu razliku između kritike američke politike koja je ne samo poželjna već i nužna u odnosu na vrijednosno atakovanje koje posebno u crnogorskom kontekstu zaslužuju prezir. 

Jednako tako, crnogorsko društvo (prije svega politička elita) na ovom primjeru treba da pokaže zrelost i počne sa rušenjem ostataka različitih "otoka" iz kolektivne svijesti.