Dok evropske institucije naglašavaju zabrinutost zbog sve izraženijeg udaljavanja Srbije od evropskog puta, predsjednik te države Aleksandar Vučić, uprkos porukama upozorenja iz Brisela, posjetio je Moskvu tokom vojne parade povodom obilježavanja 9. maja, Dana pobjede.
25Profesor Univerziteta u Beogradu Ivan Videnović u razgovoru za Portal Analitika ovaj Vučićev odlazak kod Putina ocjenjuje kao kulminaciju dugotrajnog antievropskog zaokreta Srbije, te strukturisanog savezništva sa interesima Kremlja i sistematskog potiskivanja demokratskih vrijednosti unutar te zemlje.
Za Analitiku, Videnović analizira i dublje uzroke, domaće i regionalne implikacije, te evropski odgovor na, kako kaže, veleizdajničko napuštanje evropskih vrijednosti i poretka Srbije.
Otvorena veleizdaja
„Vučićev odlazak u Moskvu na proslavu Dana pobjede, kome je prethodila posjeta vrha Srpske pravoslavne crkve i sramotna predaja države i naroda na tacni ruskom vrhovnom zločincu, je vrh ledenog brijega antievropske kontrarevolucije u Srbiji. To je veleizdajnički korak ravan potpisivanju Trojnog pakta 25. marta 1941. godine”, poručuje Videnović.
Srbija je, kako dodaje, ovim potezom pristupila novim Silama Osovine i pridružila se agresiji na Evropu koju sprovode Rusija, Sjeverna Koreja i Iran.
“Antievropska kontrarevolucija u Srbiji aktivno traje od 2016. godine i predstavlja udruženi zločinački poduhvat koji vode Aleksandar Vučić i Srpska napredna stranka, a u kome učestvuje vlast i opozicija u Republici Srpskoj, Srpska pravoslavna crkva i niz desničarskih i profašističkih partija, organizacija i grupa u Srbiji, u vlasti i opoziciji, uključujući tu i lažne ekološke pokrete i aktiviste”, navodi on.
Ukazuje da je cilj tog, kako kaže, udruženog zločinačkog poduhvata rušenje ustavnog poretka definisanog u prvom članu Ustava, koji Srbiju određuje kao državu koja se temelji na evropskim vrijednostima i principima.
“Pristupanje antievropskim Silama Osovine je otvorena veleizdaja i rušenje ustavnog poretka“, izričit je Videnović.
Zatvaranje evropskih vrata Srbiji
Sagovornik Analitike smatra i da je Evropski parlament jasno detektovao kurs kojim Srbija ide.
„Izvještaj Tonina Picule dobio je tročetvrtinsku podršku u Evropskom parlamentu. To znači da je Evropska narodna partija, kojoj je SNS fingirala bliskost i pripadnost, okrenula leđa Aleksandru Vučiću i proglasila ga neprijateljem evropske slobode i demokratije”, ukazuje on.
Srbija je, kaže, odgovorila u Moskvi proglasivši svoj izlazak i prekid puta evropskih integracija.
“Nadam se da će odgovor EU biti srazmjerno oštar i adekvatan značaju Vučićevog poteza, koji jasno koincidira sa potezima Viktora Janukoviča 2013. godine, nakon kojih je uslijedila pobuna građana Ukrajine na Euromajdanu. Radikalska vlast i mediji u Srbiji su u javnost ugradili crveni alarm na pomen kijevskog Euromajdana i ukrajinske Revolucije dostojanstva, a zapravo su pripremili teren za njega – počinili izdaju građana, pogazili izborna obećanja i instalirali kamp plaćenih ubica u centru Beograda“, podvlači Videnović.
Upitan u kojoj mjeri predsjednik Srbije koristi geopolitičko balansiranje kao taktiku za održavanje vlasti, a ne kao stvarnu strategiju spoljne politike, sagovornik Analitike odbacuje analitičke interpretacije koje odlazak Vučića na vojnu paradu u Rusiji vide kao pokušaj podizanja rejtinga.
„Čujem te kukavičke besmislice analitičara, koji ocjenjuju da je Vučićeva posjeta Moskvi ima za cilj podizanje poljuljanog rejtinga. Čovjek sahranio evropsku budućnost Srbije, oni pričaju o rejtingu. Kao da kažete da je Neron spalio Rim zbog podizanja rejtinga”, naglašava Videnović.
Od ključnog značaja stav novog kancelara Njemačke
Stava je i da se u pristupu EU prema Vučiću jasno primjećuje razlika između tzv. 'novih' i 'starih' članica.
“Države koje se nalaze na neposrednom udaru ruskog imperijalizma kao što su zemlje Baltika i Poljska, prepoznaju u Vučiću klasičan model ruskog 'aseta', tj. dugogodišnjeg izvršioca zadataka na širenju ruskog političkog uticaja”, kaže Videnović.
Stanje u Srbiji se više, osim najbrutalnijom silom, ne može vratiti na vrijeme od prije 1. novembra 2024.
Kako dodaje, u državama 'stare' zapadne Evrope i među njihovim političarima, taj instinkt prepoznavanja nije tako dobro razvijen i oni, kaže, vjeruju u racionalizam, koji uvijek iznova pokušavaju da pronađu kod Vučića.
“On, sa druge strane, nošen starom srpskom zabludom o sopstvenom značaju i važnom ulogom u geopolitičkim previranjima, zdušno gazi sve evropske vrijednosti, ponižava slabije države EU i omalovažava iskrenost želje za članstvom u EU, vjerujući isključivo u transakcione odnose, tj. da će uprkos njegovom ponašanju imati ponudu koju stara EU neće moći da odbije. U konačnom odnosu Evrope prema njemu od ključnog značaja biće stav novog kancelara Njemačke Fridriha Merza, koji očigledno želi da napusti, kako kurs popustljivosti Angele Merkel prema Putinu i njegovim kvislinzima u Evropi, tako i kurs zabijanja glave u pijesak Olafa Šolca“, ocjenjuje Videnović.
Regionalna koordinacija po ruskom nalogu
Govoreći o širem regionalnom kontekstu, Videnović smatra da je koordinacija između srpske spoljne politike i ruskih interesa u destabilizaciji Balkana očigledna.
„U diskusiji o rezoluciji Tonina Picule u Evropskom parlamentu je jasno apostrofirana ta projekcija ruskih interesa u regionu, koji se sprovode polugama uticaja Srbije. Pomenuta je Deklaracija Svesrpskog sabora, koja na najdrastičniji način podgrijava iredentističke tendencije u regionu i podriva suverenitet, prije svega Bosne i Hercegovine, i u perspektivi Crne Gore. Ako se uzme u obzir da je SPC sada najotvorenije u službi Kremlja, nema mjesta sumnji da je na djelu koordinacija kojom rukovodi Aleksandar Vučić“, ukazuje Videnović.
Crna Gora za sada izvan dometa
Uprkos zabrinutostima, na pitanje o trenutnom uticaju Srbije na Crnu Goru, naš sagovornik ukazuje na izvjesnu promjenu dinamike.
„Događaji u Srbiji posljednjih nekoliko mjeseci su toliko intenzivni da ostaje malo mjesta za pažljivije praćenje situacije u Crnoj Gori. Ono što je neki opšti utisak iz Beograda je da Crne Gore ima veoma malo u srpskim medijima i u svakodnevici Srbije. Nema tog napadnog prisvajanja Crne Gore, nema pompeznih bratskih posjeta, zajedničkih sjednica dvaju vlada, kao što je sve to slučaj sa Republikom Srpskom”, ističe Videnović.
Ukazuje i da se u Deklaraciji Svesrpskog sabora Crna Gora ne pominje eksplicitno.
“Čini se da je, na neki vješt način, premijer Spajić uspio da drži Crnu Goru dalje od tog smrtno opasnog zagrljaja Srpskog sveta. Čak su i njegovi najistaknutiji mersenari u Crnoj Gori, Andrija Mandić i Milan Knežević, u Srbiji medijski sasvim skrajnuti. Mandića smo vidjeli samo jednom, na proslavi pobjede SNS-a na izborima još decembra 2023, a Knežević ima samo povremenu ulogu podvriskivača na Vučićevim patetičnim nacionalističkim skupovima na silu sprovedenog naroda”, ističe Videnović.
Vidi, kaže, da crkva pokušava da se vrati u fokus pažnje četnikovanjem po Crnoj Gori, ali ni to, smatra on, nije dovoljno ubjedljivo.
“Joanikije niti ima takav ugled u Beogradu, niti se njegov uticaj može mjeriti sa Amfilohijem, u čijim cipelama hoda nezapažen i nebitan. Tako da mislim da je Crna Gora u ovoj fazi prilično daleko od Srpskog sveta”, smatra Videnović.
Opozicija u Crnoj Gori mora pažljivo birati prioritete
U tom kontekstu, prema njegovom mišljenju, opozicija u Crnoj Gori mora pažljivo birati svoje prioritete.
„Mislim da je strategija opozicije koja u prvi plan ističe opasnost po Crnu Goru u potpadanju pod Srpski svet, u ovom trenutku neučinkovita. Studentski pokret i buđenje uspavanog i uplašenog naroda je Vučića nepovratno i trajno oslabilo u samoj Srbiji. On nema više snage da taj nacionalistički talas iznese ni u centru Beograda, ni do Sremske Mitrovice, ni do Niša, a kamoli preko granice”, ukazuje sagovornik Analitike.
Srbija je pristupila novim Silama Osovine i pridružila se agresiji na Evropu koju sprovode Rusija, Sjeverna Koreja i Iran
Kako dodaje, u toj tišini oko Crne Gore utisak je da će jednog dana naša država samo isplivati sa svim zatvorenim pregovaračkim klasterima sa EU i započeti proces ratifikacije pristupa u parlamentima zemalja članica.
“Tako da, ukoliko ne dođe do neke veće nestabilnosti u regionu, a nakon presude Dodiku šanse djeluju sve manje za tako nešto, crnogorska opozicija treba da se usredsrijedi na ubrzanje tog puta“, poručuje Videnović.
Nasljeđe studentskog pokreta – građansko jedinstvo
Osvrćući se na sve češće špekulacije o političkom angažmanu studenata u kontekstu izborne trke, Videnović ukazuje da Srbija danas nije samo u političkoj, već u narodnoj borbi.
„Mi u Srbiji više nismo u političkoj borbi. Mi smo u narodnooslobodilačkoj borbi protiv okupatora. SNS i njegovi sateliti, uključujući i SPC, odavno se više ne ponašaju kao dio ove zemlje, kao njeni građani. Oni se ponašaju isključivo kao okupatori kojima je cilj da okupacija traje što duže i da se iz zemlje izvuče što više dobara”, kategoričan je Videnović.
Kako naglašava, ako ovaj NOB propadne, to će podrazumijevati gubitak svih sloboda, a osveta okupatora će biti nezamislivo surova.
“Oslobođenje je jedini izborni politički program i studenti su ga prepoznali i napisali u Niškom ediktu. Od njih se ne očekuje politička borba i u nju ne treba da se upuštaju. Oni nemaju više koga da pridobiju, izveli su dva miliona ljudi na ulice Srbije. Uloga studenata je oslobođenje od okupatora i samo u toj ulozi će imati podršku svih tih ljudi. SNS ne može više da povrati onu siledžijsku strahovladu koja je ljudima držala jezik za zubima. Oni to znaju i zato sada prvi put bježe od izbora kao đavo od krsta“, kaže on.
Videnović je uvjeren da studentski pokret nosi klicu šire društvene i političke promjene, ali da ta promjena može doći tek poslije oslobođenja Srbije.
„Stanje u Srbiji se više, osim najbrutalnijom silom, ne može vratiti na vrijeme od prije 1. novembra 2024. Studentski pokret će izvjesno ostaviti svoje tekovine i učenja. Jedna od najvažnijih je građansko jedinstvo i solidarnost koje su studenti probudili i srušili nacionalne i vjerske predrasude i granice između ljudi. Neki od tih mladih ljudi će sigurno biti dio budućeg političkog života Srbije. Nas čekaju ozbiljne debate o mnogim pitanjima budućnosti, ali one će sačekati kraj narodnooslobodilačke borbe“, poručuje profesor Videnović.
