Nevjerovatno je da za manje od 20 godina međunarodna zajednica nad Crnom Gorom sprovodi eksperiment nikad viđen prije, a teško da će ikada biti ponovljen.
Kao što je svojevremeno demokratska matematika bila izvrnuta, a većinska volja građana relativizovana - pa većina nije bila 50% plus 1, nego 55% - tako se danas ponavlja slična logika, samo sofisticiranije zapakovana. Ovoga puta sve češće se u diplomatskim kuloarima spekuliše o mogućnosti da se Crnoj Gori ponudi takozvano uslovno članstvo, odnosno članstvo bez prava odlučivanja. A zašto je mala mediteranska država - veličine pola Beča, kako to opisuje komesarka za proširenje Marta Kos - odjednom postala problem?
Šta god da se desi, za Crnu Goru je evropsko članstvo jedina slamka spasa
Paradoks je što su upravo oni koji su posljednjih godina, a posebno nakon trijumfa kontrarevolucije litijaške, posredno legitimisali pozicije ruskih i velikosrpskih trojanskih konja, sada iznenađeni njihovim djelovanjem. Kad je geopolitička realnost takva da zahtijeva ulazak Crne Gore u Uniju, onda je to iznenada postao kamen spoticanja.
Toliko velik kamen spoticanja da se, umjesto dosljedne primjene jasno definisanih i birokratizovanih pravila pristupa, sada razmatra njihov redizajn - samo da bi se Crna Gora ugurala unutra, ali ne sasvim unutra.
Nevjerovatno je da za Evropsku uniju proruski i velikosrpski elementi u vlasti nijesu predstavljali problem sve dok su služili kao faktor odlučivanja i dok se, razumije se, nije prijetilo ponavljanjem nove mađarske ili slovačke situacije. Dok ih plemenske skupštine po Crnoj Gori, organizovanje fašističkih falangi i slavljenje ratnih zločina nijesu uznemirili. Valjda to ostaje u domenu egzotike. Sve ostalo je za njih neprihvatljivo.
Ako se nastavi sa praksom polurješenja i eksperimentalnih modela, Crna Gora će možda i ući u EU - ali će EU u Crnoj Gori početi da izlazi
Šta god da se desi, za Crnu Goru je evropsko članstvo jedina slamka spasa. Cinično, možda će baš ova situacija natjerati Evropsku uniju da shvati nešto što godinama uporno ignoriše - da podržavanje parapolitičkih, paraideoloških i polufašističkih struktura nikada nije rađalo demokratiju, i da se demokratska emancipacija Crne Gore može desiti samo kroz autentične, jasno proevropske snage. A ne kroz još jedan paradoks, o kojem se gotovo i ne govori: da se aktuelne vlade - od Krivokapićeve, preko Abazovićeve, do trenutne Spajićeve - i dalje nagrađuju za rezultate koje nijesu proizvele, već ih baštine isključivo zahvaljujući ključnim reformama sprovedenim u vrijeme DPS-ovih vlada.
Nesporno je: Crna Gora mora, pod bilo kojim uslovima, da uđe u EU, jer je to jedini način da se trajno i suštinski odupre velikodržavnim projektima. Međutim, koliko je potencijal da Crna Gora bude uspješna evropska priča, toliko Brisel nastavkom ovakvog koketiranja rizikuje da izgubi kredibilitet.
Opasnost od rasta euroskepticizma je objektivna. Kako je već ocijenjeno u „Zamci euroskepticizma“, argumenti kojima se godinama mogla braniti evropska pozicija na Balkanu polako se urušavaju. Ako se nastavi sa praksom polurješenja i eksperimentalnih modela, Crna Gora će možda i ući u EU - ali će EU u Crnoj Gori početi da izlazi.
