Posljednje istraživanje NVO CEDEM o rejtingu političkih partija proizvelo je još jedan paradoks na crnogorskoj političkoj sceni.
Lider jedne partije, u ovom slučaju koalicije, ima primjedbu ne na to što mu je rejting loš, već na to što je, po njegovom mišljenju, previsok. Nadrealno. Predsjednik Skupštine i lider bivšeg Demokratskog fronta, Andrija Mandić, tako je još jednom ušao u anale crnogorske politike - prvi put kao političar optužen za terorizam koji je postao prvi čovjek parlamenta, a drugi put kao lider koji negoduje zbog „neadekvatno visokog“ rejtinga koalicije kojom upravlja.
40U toj reakciji krije se i politička zamka - ne toliko za opoziciju, koliko za vladajući PES, čiji rejting postepeno opada, dok se kroz rad poslaničkog kluba te, samo formalno, stranke naziru ideološka i politička lutanja. Uz sve metodološke zamjerke, ovo istraživanje ipak daje dovoljno precizan uvid u političke tokove i raspoloženje birača.
Najalarmantniji podatak je, svakako, onaj o galopirajućem rastu podrške DF-u koji je, prema procjenama, porastao i do 40% u odnosu na prethodna slična istraživanja. Dobar dio tog rasta, međutim, proizilazi iz klijentelističke mreže koju je DF uspio da izgradi - iznenađujuće brzo. To još jednom potvrđuje tezu da je veza između birača i partija u Crnoj Gori dominantno klijentelistička, a ne programska.
Ipak, to nije jedino objašnjenje rasta podrške DF-u. Rast te političke grupacije koincidira s porastom antizapadnih osjećanja, odnosno padom podrške članstvu u NATO-u i Evropskoj uniji. Upravo to oslikava sumornu sliku Crne Gore nakon „oslobođenja“ zemlje koja se, umjesto prema Zapadu u trenutku nezabilježenog entuzijazma za proširenje u samom Briselu, ponovo okreće na drugu stranu.
Crnu Goru, bez suštinske promjene društvene paradigme, ne čeka nikakva transformacija - već samo nova Ana Brnabić
Za to, međutim, najveći doprinos ne ide samom DF-u, već njegovim koalicionim partnerima, prije svega PES-u. Paradoksalno, partija koja u imenu ima riječ Evropa, svojim rezultatima učestvuje u slabljenju proevropskog osjećanja među građanima, legitimizujući svaki potez, za sada manjih, koalicionih partnera. Sve to još jednom potvrđuje konstantu crnogorske politike: svaki pokušaj emancipacije ekstremno desnih, šovinističkih i velikosrpskih stranaka završava njihovim potpunim utapanjem u ideološku maglu - i utapanjem onih koji su to pokušali.
To je sudbina koja, neminovno, čeka i PES. Za razliku od nekih drugih, poput URE ili DEMOS-a, taj proces kod PES-a teče sporije - isključivo zbog aritmetike koja mu još uvijek daje privid prednosti. Ali to ne mijenja suštinu: politička gravitacija velikosrpskog nacionalizma uvijek usisava manje ili naivne. Otuda i opaska samog Mandića o "zamjeni" rejtinga njegove koalicije i PES-a.
Jednako koliko je alarmantno za crnogorsko društvo, posebno za prozapadni blok, ovi rezultati treba da budu upozorenje i za prozapadnu opoziciju, prije svega DPS. Jer, iako DPS nesporno uspijeva da homogenizuje biračko tijelo, još uvijek nije uspio da proširi biračku bazu. Isto važi i za manje proevropske partije, koje već godinama vode bitke unutar istog biračkog korpusa – ukratko, presipaju iz šupljeg u prazno.
Ključno pitanje ostaje: ko će prvi shvatiti da se izbori ne dobijaju unutar bloka, nego širenjem onoga što je birački zahvat, posebno među apstinentima. Vraćajući priču na početak, ključno pitanje uvijek mora biti - kako opozicija može proširiti svoju izbornu bazu.
Dok god ima problem s klijentelističkim mrežama i narativom antizapadnog velikosrpstva, koji je kao duh pušten iz boce i polako preuzima društvo, svaki pokušaj u ovom formatu biće ograničen. Odgovor leži u vraćanju na mehanizam djelovanja koji stvara društvenu koheziju, a ne razdor - riječju, referendumsko okupljanje.
Protesti koje je DPS započeo mogu uspjeti samo ako u njih postepeno uključe šire društvene aktere. U suprotnom, opozicija će se i dalje međusobno takmičiti za glasove unutar korpusa koji ne prelazi trećinu biračkog tijela.
Na kraju, ovo istraživanje nije samo još jedan politički barometar, već alarm za zapadne diplomate. Jer, monstrum koji je stvoren politikom kompromisa i kalkulacija, polako prerasta u Frankenštajna koji će, prije ili kasnije, izbaciti sopstvenog tvorca - bilo da se zove Mandić ili neko koga on sam izabere.
Crnu Goru, bez suštinske promjene društvene paradigme, ne čeka nikakva transformacija - već samo nova Ana Brnabić.
