Stari julijanski kalendar je do 1919. godine bio u upotrebi na prostoru države Knjaževine, a od 1910. Kraljevine Crne Gore i vjekovima su ga koristile autokefalna Crnogorska pravoslavna crkva i crnogorska svjetovna, sekularna država.
I stoljećima prije toga taj kalendar je bio jedini u upotrebi kad se radi o pravoslavnoj crkvi i njenim pripadnicima na prostoru Crne Gore.
Nova država (Kraljevina SHS/od 1929. godine Kraljevina Jugoslavija) koja je progutala Crnu Goru, januara 1919. usvojila je novi gregorijanski kalendar, ali samo u svjetovnoj, sekularnoj, odnosno, vancrkvenoj sferi. Odnosno, on se nije odnosio i primjenjivao na ondašnju jedinstvenu Srpsku pravoslavnu crkvu u unitarnoj i centralističkoj i monarhističkoj državi.
Jer, novouspostavljena Srpska pravoslavna crkva u Kraljevini SHS (nastala 1920. kada je i uvedena nasilno u Crnu Goru, pošto je ona bila okupirana i nasilno anektirana), nakon ukidanja autokefalne Crnogorske crkve, nije prihvatila novi gregorijanski kalendar.
Ona nije prihvatila ni od 1923. godine reformisani i revidirani stari julijanski kalendar, što su uradile brojne pravoslavne crkve u Evropi i u svijetu, već je ostala na starom julijanskom kalendaru koji 13 dana kasni, zaostaje u računanju vremena za preciznijim i tačnijim gregorijanskim i reformisanim ili "novim" julijanskim kalendarom.
39Tako je od januara 1919. na ovim prostorima nastala paralelna upotreba dva kalendara-novog gregorijanskog kojeg je zakonom uvela ondašnja država (i koji je ostao do današnjeg dana - on se u kontinuitetu koristio i u socijalističkoj Jugoslaviji i koristi se u svim državama obnovljenim i nastalim nakon njene disolucije), te koji se koristi u državi i u građanskom, svakodnevnom životu i stari prevaziđeni i naučno netačni u računanju vremena julijanski koji koristi Srpska pravoslavna crkva.
Isto kao i SPC i Ruska pravoslavna crkva koristi stari julijanski kalendar i još neke druge pravoslavne crkve.
Napominjem da stari julijanski kalendar koristi i Crnogorska pravoslavna crkva od njene obnove 1993. godine, a taj kalendar koristi i Makedonska pravoslavna crkva. Božić, dan Hristovog rođenja, takođe je 25. decembra po starom julijanskom kalendaru, kao što je Božić 25. decembra po novom gregorijanskom kalendaru (uvedenom reformom kalendara 1582. od strane pape Grgura XIII), ali se on ne slavi istoga dana kad ga slave rimokatolici, već ga pravoslavni hrišćani u Crnoj Gori obilježavaju sa 13 dana zakašnjenja u odnosu na rimokatoličku crkvu i u odnosu na pravoslavne crkve u Evropi i van Evrope koje su od 1923. i kasnije usvojile, prihvatile revidirani ili reformisani julijanski kalendar koji se datumski i danom poklapa ili izjednačava sa gregorijanskim kalendarom, kad se radi o danu proslave Božića itd.
U Crnoj Gori vjekovima nije bilo paralelne upotrebe dva kalendara kada su u pitanju država i Crnogorska pravoslavna crkva. Vjekovima se kada se o njima radi koristio samo jedan kalendar i to julijanski. Država i crkva Crnogorska slavile su vjekovima od postanka, 25. decembra Božić, istoga dana, a nova godina nastupala je 1. januara, dakle poslije Božića.
Od 1919. zbog neujednačenosti kalendara do današnjeg dana je praksa da pošto je u državnoj i sekularnoj, civilnoj upotrebi gregorijanski kalendar, a u crkvi i crkvama pravoslavnim stari julijanski kalendar, ispada da se nova godina slavi prije Božića, (kada uzmemo u obzir nesklad između zvaničnog i važećeg državnog i postojećeg crkvenog kalendara).
To je paradoksalno jer crkve (i Srpska pravoslavna crkva i obnovljena Crnogorska crkva), budući da su obje na julijanskom kalendaru, slave Božić 25. decembra po starom kalendaru koji je u stvari 7. januar po novom važećem u državi i društvu gregorijanskom kalendaru. Ili, preciznije rečeno, po julijanskom kalendaru Nova godina je takođe 1. januara kao što je i po gregorijanskom.
S tim što po julijanskom kalendaru kojeg koriste i još neke pravoslavne crkve, nova godina nastupa 14. januara - ako uzmemo u obzir razliku od 13 dana između dva kalendara, odnosno, nesklad između starog julijanskog kalendara u odnosu prema revidiranom julijanskom kalendaru i gregorijanskom kalendaru.
Problem neujednačenosti dva kalendara je više od 100 godina prisutan i u Crnoj Gori i trebalo bi ozbiljno razmisliti o ideji da se on riješi ujednačavanjem kalendara, makar kad je Crnogorska crkva u pitanju sa idejom za razmišljanje da se uskladi sa reformisanim julijanskim kalendarom ili eventualno sa gregorijanskim kalendarom.
Napominjem da su Grčka, Kiparska, Albanska, Bugarska, Rumunska (od kraja 2022. i autokefalna Pravoslavna crkva Ukrajine) i brojne druge pravoslavne crkve u Evropi i van Evrope prešle na revidirani julijanski kalendar (napustile su stari i netačni julijanski kalendar) ili su prešle na gregorijanski kalendar.
Tako da su i u danu proslave Božića prevazišle kalendarsku razliku od 13 dana i Božić slave 25. decembra što je istoga dana i datuma i po gregorijanskom kalendaru.
Jesu li zreli uslovi da se na tu temu debatuje i povede dijalog u Crnoj Gori u budućnosti otvoreno je i sporno je pitanje. Ekumenski bitrebalo njemu pristupiti. Ovo je prilog takvom stanovištu.
