Ona vjeruje da povećanje stope za povraćaj sredstava može pozitivno uticati na mnoge aspekte naše kinematografije.
„Omogućava se angažman profesionalaca u filmskim produkcijama i koprodukcijama, obezbjeđuju se poslovanje i saradnja producentskih kuća, povećava se iskorišćenost naših filmskih kapaciteta, promovišu izuzetne lokacije za snimanje, doprinosi popunjenosti turističkih kapaciteta i stvaraju se uslovi za razvijanje nove grane turizma, tzv. filmskog turizma“, kaže Milić za Portal Analitika.
Primjena podsticajnih mjera u zemljama regiona – u kojima je stopa povraćaja takođe 25 odsto – ukazuje, prema riječima naše sagovornice, na činjenicu da se za svaki euro uložen po ovom osnovu državi vrate tri.
„Takođe, mnoge evropske zemlje koje kroz ovaj podsticaj razvijaju filmski turizam ostvaruju znatan ekonomski profit. Primjera radi, prema svojevremeno dostupnim podacima, Velika Britanija po ovom osnovu prihoduje skoro tri milijarde eura godišnje, a svaki deseti posjetilac u toj državi je filmski turista. Srbija je u 2011. godini prihodovala 8,5 miliona eura, Mađarska ostvaruje 90 miliona eura godišnje, dok Češka, odnosno Prag, prihoduje 50 miliona eura“, naglašava Milić.
ANALITIKA: Izmjene i dopune Zakona o kinematografiji nalaze se u skupštinskoj proceduri. Koje su ključne novine u odnosu na aktuelni zakon?
MILIĆ: Izmjene su inicirane potrebom usklađivanja domaćeg zakonodavstva s evropskom pravnom tekovinom. U konkretnom slučaju, riječ je o Revidiranoj konvenciji Savjeta Evrope o kinematografskoj koprodukciji iz 2017. Konvencija donosi značajne povoljnosti za naš kinematografski sektor, a njena ratifikacija je bila i jedan od uslova za pristupanje Crne Gore potpornom fondu Savjeta Evrope za kinematografiju – Eurimages.Izmjenama zakona stvaraju su povoljniji uslovi za saradnju crnogorskog kinematografskog sektora u bilateralnim i multilateralnim koprodukcijama, jer Revidirana konvencija predviđa manje stope učešća koproducentskih partnera. U tom kontekstu, za naš kinematografski sektor posebno su važne razmjere učešća kod manjinskih koprodukcija, koje sada iznose minimalno pet odsto ukupnih troškova proizvodnje kinematografskog djela kod multilateralnih koprodukcija, odnosno minimalno učešće od 10 odsto kod bilateralnih koprodukcija. Do sada su te stope bile 10 odsto (za multilateralne koprodukcije), odnosno 20 (za bilateralne koprodukcije). Ovim izmjenama stvoreni su povoljniji uslovi za pristupanje manjih kinematografskih sektora – kakav je i crnogorski – multilateralnim i bilateralnim koprodukcijama. Istovremeno, povećano je maksimalno učešće za većinske koprodukcije, i to multilateralne sa 70 na 80 odsto ukupnih troškova produkcije, odnosno sa 80 na 90 odsto kod bilateralnih koprodukcija.
Potrebu usklađivanja zakona s relevantnim izvorima međunarodnog prava iskoristili smo za još jednu intervenciju koja potencijalno pospješuje položaj ovog sektora. Podsjetiću da je Zakonom o kinematografiji iz 2015. uspostaljen institut podsticajnih mjera, definisanih kao pravo producenta koji snima u Crnoj Gori na povraćaj dijela utrošenih sredstava, pod propisanim uslovima. Ti uslovi se, između ostalog, odnose na obavezu producenta da utroši najmanje 100.000 eura i da sredstva za snimanje nijesu obezbijeđena iz budžeta Crne Gore. Do sada je bila propisana stopa povraćaja od 20 odsto, dok se izmjenama ona povećava na 25 odsto.
ANALITIKA: Da li je upravo stopa povraćaja od 20 odsto – u susjednim zemljama ona iznosi 25, a u nekim evropskim čak 30 odsto – jedan od presudnih razloga zašto nas godinama zaobilazile bogate strane produkcije, koje u regionu ostavljaju veliki novac? Očekujete li da se sada promijeni ta situacija?
MILIĆ: Naravno da očekujemo i ta mogućnost nas je zapravo motivisala na uvođenje podsticajnih mjera, kao i na povećanje stope za povraćaj.
Navedena mjera predstavlja veoma specifičan doprinos kinematografiji i može pozitivno da utiče na mnoge njene segmente. Njenim sprovođenjem direktno se stvaraju uslovi za povećanje inostranih snimanja u Crnoj Gori, omogućava se angažman profesionalaca u filmskim produkcijama i koprodukcijama, obezbjeđuju se poslovanje i saradnja producentskih kuća, povećava se iskorišćenost naših filmskih kapaciteta, promovišu izuzetne lokacije za snimanje, doprinosi se popunjenosti turističkih kapaciteta i stvaraju uslovi za razvijanje nove grane turizma, tzv. filmskog turizma.S druge strane, i za samog producenta saznanje da može da ostvari povraćaj dijela sredstava je veliki interes, jer, kao što je poznato, snimanje filmova je najskuplja umjetnost pa je zatvaranje finansijske konstrukcije jednog projekta veliki izazov ne samo za domaće, već i za mnogo moćnije inostrane producente. Ova mjera direktno doprinosi uspješnijoj realizaciji budžeta.
O konkretnim benefitima ove mjere u ovom trenutku možemo govoriti samo na osnovu iskustva susjeda, kao i nekih zemalja Evrope. Generalno, pokazatelji njene primjene u regionu ukazuju na to da se na svaki euro uložen po ovom osnovu državi vrate tri. Takođe, mnoge evropske zemlje koje kroz ovaj podsticaj razvijaju filmski turizam ostvaruju znatan profit. Primjera radi, prema svojevremeno dostupnim podacima, Velika Britanija po ovom osnovu prihoduje skoro tri milijarde eura godišnje, a svaki deseti posjetilac u toj državi je filmski turista. Srbija je po ovom osnovu u 2011. prihodovala 8,5 miliona eura, Mađarska ostvaruje 90 miliona eura godišnje, dok Češka, odnosno Prag, prihoduje 50 miliona eura.
Imajući u vidu navedene okolnosti, kao i naše kinematografske potencijale, a posebno računajući na prirodne ljepote i klimatske uslove koji su povoljni za snimanje filmova, inicirali smo povećanje stope povraćaja da bi bar u odnosu na okruženje bili konkurentni.
Uz to, uskoro će u izdanju Filmskog centra Crne Gore izaći i prva obimnija publikacija Filming Montenegro, koja je prvenstveno namijenjena inostranim producentima, a objediniće sve potencijale crnogorskog kinematografskog sektora. Ta publikacije će predstavljati izuzetno značajan doprinos u implementaciji podsticajnih mjera.
ANALITIKA: Da li je (i ako jeste – koliko) do sada bilo zahtjeva producenata za povraćaj sredstava?
MILIĆ: Kada govorimo o ovoj mjeri, moramo imati u vidu da se ona mogla primjenjivati tek nakon osnivanja Filmskog centra i nakon donošenja posebnog podzakonskog akta kojim je propisan način njene primjene. Svi ti uslovi stvoreni su prije godinu dana, tako da neke konkretnije pokazatelje još uvijek nemamo. Postoji interesovanje mnogih inostranih producenata za snimanje u Crnoj Gori i za ostvarivanje prava po ovom osnovu, ali za sada je sve na nivou preispitivanja i interesovanja.
Ipak, treba imati u vidu da smo podsticajne mjere ustanovili tek nedavno i da s propisanom stopom od 20 odsto u prethodnoj godini nijesmo bili konkurentni. Mislim da ćemo izmjenama zakona i objavljivanjem publikacije Filming in Montenegro, koju namjeravamo da posredstvom naših diplomatskih predstavništava distribuiramo velikim svjetskim producentskim centrim, biti u prilici da već sljedeće godine govorimo i o konkretnim benefitima sprovođenja podsticajnih mjera.
ANALITIKA: Kada možemo očekivati da će Crna Gora postati članica fonda Savjeta Evrope za kinematografiju – Eurimages?
MILIĆ: Procedura za učlanjenje trajala je skoro godinu dana. Nakon što je prošle godine Generalnom sekretarijatu Savjeta Evrope upućeno pismo o zainteresovanosti za učlanjenje, pristupilo se izradi neophodne dokumentacije. Za članstvo u Eurimages-u zemlja kandidat mora da ima legislativu usklađenu s evropskom pravnom tekovinom, zatim mora postojati nacionalni sistem podrške filmskoj produkciji, institucionalni okvir, tehnička infrastruktura povezana sa audiovizuelnom produkcijom, organizovana distribucija i mreža bioskopa.
U skladu s procedurom i zahtjevima za učlanjenje, pripremljen je Nacionalni izvještaj o stanju u crnogorkoj kinematografiji kao inicijalni dokument za pristupanje Eurimages-u, koji je dostavljen nadležnim tijelima ovog fonda u prvom kvartalu ove godine. Tokom dva sastanka pred Upravnim odborom Eurimages-a na kojima je predstavljen ovaj dokument i o kome su raspravljale zemlje članice, obaviješteni smo o pozitivnom stavu prema zahtjevu Crne Gore.
Informacija o tome nam je dostavljena tokom oktobra. Ona pored pozitivnog mišljenja sadrži i godišnji iznos kontribucije koju će Crna Gora plaćati na ime članarine, kao i neke instrukcije o participaciji predstavnika crnogorskog kinematografskog sektora u nadležnim tijelima Eurimages-a. Naša potvrda o tome da prihvatamo članstvo od 1. januara 2019. godine i visinu godišnje članarine u iznosu od 125.000 eura, te imenovanje Sehada Čekića za člana Upravnog odbora Eurimages-a, dostavljena je diplomatskim putem Savjetu Evrope i nadležnim tijelima, čime je procedura za učlanjenje i zvanično završena. Dakle, od 1. januara Crna Gora je članica Eurimages-a.
Možda je interesantno reći i to da smo članica ove evropske mreže postali u godini kada ona obilježava tri decenije postojanja.
ANALITIKA: Šta za našu državu znači članstvo u tom fondu?
MILIĆ: Eurimages je najveći potporni fond Savjeta Evrope namijenjen kinematografiji. U njemu učestvuje 37 zemalja članica Savjeta Evrope i Kanada, a njegov godišnji budžet iznosi oko 25 miliona eura. Najveći dio fonda, čak 90 odsto, usmjeren je na koprodukcije dugometražnih igranih, animiranih i dokumentarnih filmova.
Pored toga, posredstvom fonda obezbjeđuje se i znatna pomoć distribuciji evropskih filmova i njihovom bioskopskom prikazivanju, kao i digitalizacija. Dakle, fond je razvio široke linije podrške.
No, prednosti članstva u Eurimages-u nijesu samo finansijske. To je jedna veoma razgranata mreža koja osim finansijskih producentima otvara velike mogućnosti saradnje u oblasti kompletne evropske kinematografije.
Ali, sama činjenica da smo članica Eurimages-a nije dovoljna za automatsku podršku. Postoje brojni uslovi i kriterijumi – kvalitativni i kreativni, institucionalni i stručni – koje je potrebno ispuniti da bi postali korisnici benefita koje fond donosi. Zato su pred našim kinematografskim sektorom, u cjelini, veliki izazov i velika odgovornost.
ANALITIKA: Na šta će biti orijentisan budžet za kulturno-umjetničku djelatnost za 2019. godinu?
MILIĆ: Struktura budžeta uslovljena je obavezama propisanim Zakonom o kulturi. Budžet ima razvojni kontekst i namijenjen je u cjelini podršci i podsticaju novih produkcija, odnosno programa i projekata kojima se obezbjeđuje ostvarivanje javnog interesa u kulturi.
To, u konkretnom, znači sufinansiranje svih oblasti kulturno-umjetničkog stvaralaštva (likovna umjetnost, muzičko-scenske djelatnosti, književnost, književno prevođenje i časopisi iz te oblasti, manifestacije i festivali, nove pozorišne produkcije, međunarodna prezentacije crnogorskog kulturno-umjetničkog stvaralaštva...) na osnovu javnog konkursa, za koji se opredjeljuje više od 50 odsto budžeta.
Tu su, takođe, i obaveze koje se odnose na sufinansiranje manifestacija i festivala od posebnog značaja, kojih je trenutno tri (Kotor art, Montegro film festival Herceg Novi i Ratkovićeve večeri poezije u Bijelom Polju), s dobrim izgledima za dodjelu tog statusa i Internacionalnom simpozijumu skulpture u Danilovgradu u 2019, ali i ponovnim pregovorima sa Opštinom Bar o revitalizaciji nekadašnjeg Internacionalnog TV festivala.
Znatan dio budžeta izdvaja se za plaćanje godišnjih kontribucija za članstvo u međunarodnim programima saradnje, kojima su otvorene mogućnosti da crnogorski sektor kulture participira u brojnim bilateralnim i multilateralnim projektima i po tom osnovu ostvari finansijske, ali i druge nematerijalne benefite. Pomenuću samo dio tih programa. Prije svega, to su izuzetno važni programi EU, odnosno EK: Kreativna Evropa i Evropa za građane, Bijenale mladih Evrope i Mediterana, Forum slovenskih kultura, Traduki, Evropska filmska mreža..., a od 1. januara naredne godine iz budžeta će se plaćati i kontribucija za Eurimages.
Dio sredstava izdvaja se za kadrovsko jačanje u kulturi jednokratnim pomoćima koje se obezbjeđuju talentovanim umjetnicima i stvaraocima u cilju stručnog osposobljavanja na međunarodnim visokoobrazovnim ustanovama, značajnim međunarodnim prezentacijama crnogorskog stvaralaštva i njegovoj referentnoj promociji.
Dio budžeta opredjeljuje se i za obaveze prema istaknutim kulturnim stvaraocima, ali i poboljšanje socijalnog statusa umjetnika kroz institut samostalni umjetnik/stručnjak u kulturi.
Kod realizacije budžeta nastojimo da obezbijedimo kvalitetnu umjetničku produkciju i ravnomjeran razvoj kulture na cijeloj teritoriji Crne Gore, da stvorimo uslove za unapređenje svih oblasti kulturno-umjetničkog stvaralaštva uz institucionalnu i intersektorsku saradnju, doprinesemo vidljivosti mladih umjetnika i talenata, ukažemo na mogućnosti i potrebe osoba sa invaliditetom, ali i tzv. marginalizovanih grupa, jačamo međunarodnu saradnju i promociju crnogorske kulture i njenu integraciju u evropske tokove.
Dakle, možemo reći da kroz ovu oblast kulture razvijamo različite linije podrške i obezbjeđujemo, u granicama mogućeg, održivost sistema kulture u cjelini.
