Dan posvećen jednom od najvećih pronalazaka koji je dao nemjerljiv doprinos nauci i umjetnosti obilježava se od 2010.
Naziv fotografija, koji je kovanica od grčkih riječi fotos i grafein i doslovno bi se prevela kao svjetlopis, prvi je upotrijebio Francuz Herkil Florans 1833. prilikom opisivanja svog otkrića slikanja pomoću svetlosti, ali njegov izum tada nije bio objelodanjen, već tek skoro vijek i po kasnije – 1977, pa javnost u to vrijeme nije saznala za taj naziv.
U literaturi se može naići i na podatak da njemačka istoriografija pripisuje prvu upotrebu naziva fotografija njemačkom astronomu Johanu Medleru 25. februara 1839, ali ostala svjetska istoriografija to argumentovano osporava.
Naime, zvanično je prvi unio u javnost naziv fotografija engleski astronom i fizičar Džon Heršel 4. februara 1839. godine, tri sedmice prije Medlera.
Opisana u starom vijeku od Aristotela, kamera opskura je, naročito od vremena renesanse pa nadalje, služila slikarima i arhitektima kao pomoćno sredstvo u prenošenju crteža iz prirode. Njom su se služili, u slične, crtačke svrhe, i pioniri fotografije, koji su poznavali principe prenošenja svjetlosnog odraza iz prirode na određenu podlogu, ali je svaki na svoj način nastojao da taj svetlosni odraz fiksira i sačuva zauvijek.
Predistorija fotografije je, u najvećoj mjeri, zbir opita urađenih u namjeri da se pronađe odgovarajuće hemijsko sredstvo koje bi se ustalilo kao najpraktičniji i najbolji način stvaranja fotografije.
Najraniju fotografiju prirode načinjenu uz pomoć svjetlosti i kamere opskure dobio je 1826. godine Francuz Nisefor Nijeps. On je upotrijebio metalnu ploču premazanu tečnim rastvorom bitumena i izložio u kameri opskuri.
Ekspozicija je trajala osam sati. Ta fotografija, popularno nazvana „Pogled na golubarnik”, sačuvana je, a otkrio ju je 1952. godine istoričar fotografije Helmut Gernshajm u zaostavštini jednog botaničara iz 19. vijeka kome je Nijeps poklonio taj primjerak prilikom boravka u Londonu 1827. godine.
Fotografija "Pogled na golubarnik" (arhiva Univerziteta u Teksasu)Francuski hemičar, slikar panorama i pozorišnog dekora Luj Mande Dager usavršio je postupak Nijepsa sa kojim je prethodno sklopio ugovor o usavršavanju, unijevši u proces soli srebra i dobio prve fotografije na posrebrenoj ploči 1837. godine.
Dvije godine kasnije, 19. avgusta 1839. Dagerovo usavršeno otkriće je zvanično objavljeno pred francuskom Akademijom nauka i poklonjeno svijetu pod nazivom dagerotipija. Zbog toga se 19. avgust smatra „rođendanom fotografije“.
Dager je posrebrenu ploču izlagao jodnoj pari, a nevidljivu sliku učinio vidljivom tako što ju je razvijao (izazvao) u pari žive i fiksirao u rastvoru natrijum sulfita (tj. kuhinjske soli). Dagerotipije su bile unikati i mogle su se posmatrati samo pod određenim uglom.
Englez Vilijam Henri Foks Talbot je nezavisno započeo svoje opite 1835. godine kada je dobio prve fotografske minijature na papiru. On je primjenio drugačiji postupak koji je nazvao kalotipija (gr. lijepi otisak).
Kasnije, pod pritiskom svoje porodice i javnosti promijenio mu je naziv u talbotipija. Talbot je u kameru opskuru unosio papir prepariran srebrnim hloridom i tako dobijao negativ, od koga se, prosvjetljavanjem, tj. kopiranjem, mogao dobiti neograničen broj pozitiva.
Time je postavljen princip negativ-pozitiv na kome počiva savremena fotografija. Talbot je iznio u javnost svoje otkriće u Londonu, samo nekoliko meseci poslije Dagera.
Kada je riječ o fotografiji u Crnoj Gori, ona se pojavila za vrijeme vladavine Petra II Petrovića Njegoša.
U eseju u izdanju Matice crnogorske istoričarka umjetnosti i umjetnički fotograf dr Maja Đurić podsjeća da se tokom Njegoševe vladavine, u svijetu, između ostalog, radilo i na otkrivanju postupka kojim će se vizuelno i trajno zabilježiti određeni vremenski trenutak.
Polovinom 19. vijeka pojavio se pronalazak koji je za kratko vrijeme omogućio široki razvoj vizuelnih djelatnosti, i koji je, u savremenom društvu, jedan od temelja civilizacije. Kao i svi drugi pronalasci, pronalazak postupka kojim se dobija fotografija nije rezultat rada samo jednog čovjeka, niti se vezuje za određeni momenat.
Pojedini fenomeni prirode, na osnovu kojih se došlo do definisanja postupaka tehnike fotografije, bili su na raznim stranama svijeta poznati, neki i mnogo prije nego što je došlo do povezivanja u sistem kojim se dobija fotografska slika. Fotografija je bila korišćena u službi političkih i industrijskih promjena, i u zavisnosti od razvoja društva, inovativnosti i obrazovanosti vladara, te shodno njegovim političkim apsiracijama, i ona se razvijala ili stragnirala. Prva dagerotipska kamera i prvi dagerotipist zabilježeni su u Crnoj Gori samo nekoliko godina poslije otkrića novog postupka „crtanje slike pomoću sunčeve svjetlosti“.
Za razliku od drugih evropskih država, u Crnoj Gori je početak fotografije osoben i drugačiji. Nju je dodirnuo talas dagerotpije, zahvaljujući inicijativi samog vladara. Tih godina, kad su širom Evrope nicali ateljei dagerotipista u kojima se čekalo na red, u Crnoj Gori prvi koji je pokazao interesovanje za tehnologiju optičkog zapisa ili, kako je sam govorio, „skidanje obraza“, bio je nadvremeni vizionar i duhovnik vladika Rade, koji je u periodu samog začetka fotografije, od 1845. godine, posjedovao dagerotipsku kameru.
Pitanje zanimanja Njegoša za dagerotipiju predstavlja posebnu, dosta opsežnu i značajnu temu, ali je i potvrda njegovog kulturnog i civilizacijskog nivoa, koja mu je omogućila da tako rano i brzo prihvati jedan od prvih revolucionarnih izuma industrijske civilizacije.
