Specijalnom državnom tužilaštvu Crne Gore podnijeta je krivična prijava povodom dodjele godišnje Trinaestojulske nagrade književniku Bećiru Vukoviću za knjigu poezije„Kuće beskućnika“, koju su objavile izdavačke kuće „Štampar Makarije“ i „Obodsko slovo“.
Prijavu su podnijeli doc. dr Jelena Šušanj i advokat Nikola Belada, ukazujući na niz ozbiljnih nepravilnosti i sumnji u organizovano postupanje s ciljem falsifikovanja dokumentacije i obmanjivanja javnosti i institucija.
Sumnjivi podaci i kršenje zakona
Kako se navodi, u prijavi u koju je Portal Analitika imao uvid, cijeli slučaj otvara brojna pitanja u pogledu zakonitosti i regularnosti postupka dodjele nagrade.
Osnovna sumnja odnosi se na izdavački status nagrađene knjige i validnost njenih bibliografskih podataka. Šušanj i Belada ukazali su da, prema Zakonu o izdavačkoj djelatnosti, svaka publikacija mora sadržati precizne informacije o izdavaču, autoru, CIP zapisu, ISBN oznaci i drugim standardima. Takođe, obavezni primjerci knjige moraju biti dostavljeni Nacionalnoj biblioteci u zakonskom roku. U slučaju „Kuće beskućnika“, podaci iz javno dostupnog impresuma sugerišu da navedeni zakonski uslovi nijesu ispunjeni.
37Posebno je problematizovana činjenica da, prema izjavi direktorice Nacionalne biblioteke Crne Gore (NBCG) Dragice Lompar, izdavači nijesu podnijeli zahtjev za dodjelu CIP-a, te da je CIP naveden u knjizi zapravo falsifikovan i zloupotrebljen.
Prema dokumentaciji i zapisima iz sistema COBISS, utvrđeno je da su identifikatori koji se nalaze na knjizi zapravo pripadali drugim publikacijama – što dodatno produbljuje sumnje.
Manipulacije bibliografskim zapisima
U prijavi se ističe i da su vršene intervencije i naknadna redigovanja zapisa u bazi Narodne biblioteke Srbije (NBS). Tako je, navodi se, knjiga „Kuće beskućnika“ u COBISS-u dobila status „u štampi“, koji je 9. jula 2025. iznenada izbrisan, što implicira pokušaj da se knjiga naknadno legalizuje kao objavljena.
Pretragom baze, utvrđeno je da se ISBN i COBISS-ID, prethodno vezani za drugu knjigu („Njegoševe večeri poezije“), naknadno dodjeljuju „Kućama beskućnika“, dok se originalna knjiga briše iz evidencije, što podnosioci prijave smatraju direktnim dokazom manipulacije.
Kršenje kriterijuma za dodjelu nagrade
Zakon o državnim nagradama propisuje da se godišnja Trinaestojulska nagrada može dodijeliti samo za djela ostvarena u godini koja prethodi nagradi, a u svakoj oblasti samo jedna. Ipak, prema dostupnoj dokumentaciji, sporno je da li je knjiga objavljena u konkursnoj 2024. godini, čime se, smatraju podnosioci prijave, dovodi u pitanje samo učešće knjige u procesu selekcije.
Uz to, član 6 navedenog zakona zahtijeva obrazložen i dokazima potkrijepljen prijedlog za nagradu. Prijavom se traži da se ispita validnost prijedloga za Vukovićevu nagradu, kao i broj nagrada koje su dodijeljene u istoj oblasti – što bi, ako se potvrdi, predstavljalo dodatno kršenje zakonskih odredbi.
Nedjelovanje nadležnih institucija
Prijavom se konstatuje da Ministarstvo kulture i medija, iako je nadležno za nadzor nad sprovođenjem Zakona o izdavačkoj djelatnosti, nije reagovalo na informacije i sumnje koje su u međuvremenu postale dostupne javnosti.
Dodatno, postavlja se pitanje odgovornosti predsjednika Skupštine Crne Gore, koji, uprkos ozbiljnim indicijama o manipulacijama, nije zaustavio proceduru niti odgodio dodjelu nagrade.
„Imajući u vidu navedeno, jasno je da se u konkretnom slučaju radi o organizovanom djelovanju više lica, fizičkih lica, privrednih subjekata i institucija, da se zloupotrebom položaja i ovlašćenja, maskiranjem i prikrivanjem stvarnih činjenica i prikazivanjem lažnih podataka dokaže da je predmetna knjiga izdata u konkursnoj 2024. godini i na taj način omogući Bećiru Vukoviću dobijanje godišnje Trinaestojulske nagrade za navedenu knjigu“, navodi se u prijavi.
Dakle, kod navedenih činjenica koje jasno ukazuju sumnju na neregularnost dodjele godišnje Trinaestojulske nagrade Bećiru Vukoviću za knjigu „Kuće beskućnika“, s elementima krivične odgovornosti, više subjekata koji su organizovano djelovali, kažu da je bila njihova građanska obaveza da prijave sumnju u izvršenje krivičnog djela.
„Zbog nedostupnosti svih podataka, kako vezanih za sami postupak, proceduru dodjele Trinaestojulske nagrade, nedostupnosti Poslovnika o radu žirija, tako i svih podataka vezanih za izdavanje knjige, podataka od nadležnih institucija za izdavanje kataloškog broja – CIP-ai međunarodnih standardnih oznaka za publikacije, zbog nepotpunog činjeničnog stanja nemoguće je izvršiti identifikaciju svih lica i subjekata koji su učestvovali i doprinijeli neregularnoj dodjeli nagrade Bećiru Vukoviću i utvrditi i precizirati krivična djela koja su prethodila i koja su počinjena u postupku dodjele predmetne nagrade“, navode u prijavi.
Prijedlog za hitnu istragu
S obzirom na složenost slučaja i postojanje indicija o organizovanom djelovanju više pravnih i fizičkih lica, podnosioci prijave predlažu Specijalnom državnom tužilaštvu niz istražnih radnji. Među njima su saslušanje svih članova žirija, direktorke NBCG, odgovornih lica u NBS-u i izdavačkih kuća, kao i samog autora Bećira Vukovića. Takođe se predlaže uvid u sve relevantne zapise u bazama COBISS Crne Gore i Srbije, kao i pregled televizijskih i medijskih sadržaja u kojima su iznesene ključne informacije i dokazi.
Prijava sadrži i detaljnu dokumentaciju, uključujući medijske tekstove, izjave relevantnih aktera i javne emisije u kojima su predstavljene sumnje o neregularnostima.
Podnosioci smatraju da postoje osnovi sumnje da je u konkretnom slučaju došlo do izvršenja više krivičnih djela, uključujući falsifikovanje službene dokumentacije, zloupotrebu službenog položaja i organizovano djelovanje sa ciljem manipulacije kulturnim i institucionalnim procesima. Traže da se utvrde elementi krivičnih djela koja su počinjena u postupku dodjele godišnje Trinaestojulske nagrade Bećiru Vukoviću za knjigu „Kuće beskućnika“, identifikuju svi osumnjičeni koji su učestvovali u izvršenju i isti procesuiraju.
