Ne, jula 1995. u Srebrenici ljudi nijesu ubijani, mučeni i progonjeni samo ,,zbog toga što su ljudi“, već zbog toga što su Bošnjaci. I ne, Srebrenica nije bila ,,samo trenutak gneva“. I ne, zvanična izvinjenja nakon kojih se osmisli ideološko-politički djelatni imaginarijum zvani Srpski svet nisu izvinjenja, već nešto što bismo mogli nazvati ljutim cinizmom.
Činjenica, međutim, jeste da su posljednjih godina Srbija, Crna Gora i Republika Srpska postale svojevrsne sigurne kuće mračnih istorijskih tajni, u kojima duhovi nespoznate i nesahranjene prošlosti uporno razjedaju svaku mogućnost konačnog razrješenja kolektivnih frustracija i mržnji koje nikada nijesu prestale.
Istorijski, genocid u Srebrenici izvršen između 11. i 19. jula 1995. godine sastojao se od planski provođenih masovnih ubistava zarobljenih bošnjačkih dječaka i muškaraca, između 12 i 77 godina, koja su izvršili pripadnici vojska Republike Srpske, pripadnici paravojne formacije Škorpioni i nekoliko stotina grčkih i ruskih dobrovoljaca. Ovaj anticivilizacijski čin ,,smatra se jednim od najvećih masakara u Evropi od Drugog svjetskog rata“ i ,,jednim od najužasnijih događaja u savremenoj evropskoj istoriji“. Tih dana u Srebrenici je ubijeno preko osam hiljada ljudi.
U ličnim pričama preživjelih svjedoka (a lična sjećanja mogu biti važna koliko i istorijske činjenice) i danas, gotovo trideset godina poslije, sve djeluje nepodnošljivo mučno. Svjedok ovih događaja, djevojčica iz Srebrenice, sada već odrasla žena, ispričala je svoju priču: ,,Te noći nismo mogli spavati od krikova koji su dopirali sa svih strana šireći se u dubinu noći (…) Muškarce i djecu su izvodili iz fabrike i više ih nisu vraćali (…) U strahu sam samo Boga molila da svane dan i da krenemo prema Kladnju. Ujutru smo majka i ja krenule da nađemo vodu za piće (…) Pored česme se nalazila jedna kuća čiji su zidovi bili skroz krvavi (…) Razapet čovek stajao je uz tu kuću. Taj prizor ne mogu zaboraviti za čitav život (…) Glasovi o sinoćnim masakrima su se brzo širili. Prošao je još jedan dan i spustila se duga i teška noć (…) Pred zoru se čula jeka i plač. Pred fabriku su dolazile silovane i isječene žene koje su nazor umirale. Jezivi prizori ispunili su moje djetinje oči. Tog dana, 12. jula, smo autobusima najzad krenuli prema Kladnju. Muškarce i dječake su odvajali na drugu stranu, govoreći da će po njih, navodno, doći drugi autobus“.
S druge strane, kultura poricanja ne samo da nije prestala već je i rasla proporcionalno sa utemeljenjem i rastom zanovljenog koncepta jedinstvene Srbije oličenom u ideji Srpskog sveta.
Upravo na ideološkom planu, smatra Stenli Koen, repertoar poricanja odgovornosti je najbogatiji. Koen skreće pažnju na Baumanovo tačno zapažanje o ,,neusidrenoj odgovornosti“, kao uslovu pod čijom zaštitom obični ljudi učestvuju u zlodelima, a kao najlakši i najrazumljiviji način izbjegavanja lične odgovornosti prepoznaje pozivanje na autoritet i poslušnost. Time se, piše Koen, ,,poriču mogućnosti djelovanja, namjera, sklonost i mogućnost izbora: Samo sam izvršavao naređenja… Nisam imao izbora…. To su priznanja potčinjenih koji ne stvaraju politike, nego je primjenjuju“. Međutim, u političkom diskursu, prema Koenu, javljaju se sve vrste poricanja; bukvalno poricanje, uz tvrdnju da se ništa nije desilo, poricanje tumačenjem, uz tvrdnju da se desilo nešto sasvim drugo, i poricanje implikacija, uz tvrdnju da je to što se dogodilo opravdano.
Posljednjih dvanaest godina, demijurzi Srpskog sveta intenzivno primjenjuju upravo poricanje tumačenjem, uz vulgarnu reviziju istorije, i poricanje implikacija, uz populističko opravdanje u formi one čuvene makabrične rečenice – Da, ali šta su oni radili nama, stvarajući od sopstvenih društava sigurne kuće mračnih tajni.
Nekima od nas, međutim, već tridesetak godina je jasno da te sigurne kuće mračnih tajni ostaju, istovremeno i uvijek, i sigurna ishodišta smrtonosnih i opasnih politika.
