„ Svi oblici nasilja, a naročito oni najteži, izazivaju opravdanu zabrinutost građana koji strahuju za svoju bezbjednost. Pa ipak, i pored učestalih krivičnih djela nasilja bezbjednost u našoj državi nije ozbiljnije narušena. Relevantni podaci o broju registrovanih krivičnih djela nedvosmisleno ukazuju da spadamo u države koje nemaju visoku stopu kriminaliteta, uključujući i najteže delikte”, navodi za naš portal kriminolog i profesor, Velimir Rakočević.
On dodaje i da ovakav intenzitet sukoba tzv. “škaljarskog” i “kavačkog” klana – u kojem je do sada stradalo preko 40 osoba – ni najveći pesimisti nijesu očekivali.
„ Posebno zabrinjavajuće obilježje ovih kriminalnih organizacija je njihov transnacionalni karakter, što podrazumijeva rasprostranjenost izvan nacionalnih granica”, ističe naš sagovornik.
ANALITIKA: Samo u posljednjih sedam dana desila su se čak četiri ubistva i jedno teško ranjavanje u Crnoj Gori. Šta ovakav talas nasilja govori o društvu u kojem živimo?
RAKOČEVIĆ: U pitanju su najteži oblici interpersonalnog nasilja na koje kao društvo postajemo sve manje rezistentni. Porast krivičnih djela s elementima nasilja dio je globalnog trenda ekspanzije ovih zločina u svijetu. Dovoljno je navesti podatak da prema međunarodnim pregledima viktimizacije, samo u poslednjoj deceniji broj krivičnih djela ubistva u svijetu raste po stopi od 1,4 odsto godišnje. Posmatrano iz ugla kontekstualnih faktora, može se govoriti o tome da smo kao društvo prećutno prihvatili subkulturu nasilja, odnosno njene modele ponašanja koji podrazumijevaju upotrebu fizičke ili druge sile u interakciji s drugim osobama. Očigledno je da kriminalitet nasilja pod uticajem globalizacije doživljava veliku ekspanziju nadrastajući nacionalne granice zbog čega ni naše društvo ne može ostati izvan ovih tokova.
ANALITIKA: S obzirom da su sve učestaliji delikti s elementima nasilja, veliki broj građana u Crnoj Gori ne osjeća se bezbjedno. Da li ima razloga za to i da li je bezbjednost u našoj zemlji ozbiljnije narušena?
RAKOČEVIĆ: Svi oblici nasilja, a naročito oni najteži, izazivaju opravdanu zabrinutost građana koji strahuju za svoju bezbjednost. Pa ipak, i pored učestalih krivičnih djela nasilja bezbjednost u našoj državi nije ozbiljnije narušena. Relevantni podaci o broju registrovanih krivičnih djela nedvosmisleno ukazuju da spadamo u države koje nemaju visoku stopu kriminaliteta ujključujući i najteže delikte. U skladu sa strategijom državnog suprotstavljanja nosiocima kriminalnih aktivnosti, naša država je angažovala sve raspoložive resurse u cilju suzbijanja delikata nasilja iskazujući u svakom trenutku spremnost da se tom zlu stane na put. Crnogorski sistem bezbjednosti u ovoj oblasti je dobro osmišljen i elastičan da efikasno odgovori na sve bezbjednosne izazove. Naši državni potencijali u saradnji s partnerskim sistemima sposobni su da očuvaju vitalne vrijednosti države i njena bezbjednost ne može biti ozbiljnije ugrožena. Od postanka čovjeka do danas, nijedna država nije uspjela da iskorijeni kriminalitet. Pitanje je samo koliko smo efikasni da ga držimo pod kontrolom.
ANALITIKA: Da li se Podgorica po stopi ubistava ubraja među najopasnije gradove Evrope?
RAKOČEVIĆ: Naš glavni grad ne samo da ne spada među najopasnije gradove u Evropi u bezbjednosnom smislu, već možemo reći da Podgorica predstavlja izuzetak od opšteg pravila po kome urbane i ravijene gradove karakteriše visoka stopa kriminaliteta. U odnosu na neka prošla vremena u Podgorici danas imamo znatno manje izvršenih najtežih krivičnih djela protiv života i tijela. Ono što ohrabruje jeste činjenica da je vrlo visok procenat rasvijetljenosti najtežih krivičnih djela. Bitno je istaći da je policija u glavnom gradu primjenjuje djelotvorne mehanizme kontrole kriminaliteta u saradnji s drugim državnim organima i institucijama.
ANALITIKA: Brojna ubistva posljednjih godina rezultat su rata kotorskih kriminalnih klanova, „škaljarskog” i „kavačkog”. Sukob između njihovih pripadnika do sada je odnio više od 40 života, a u tom ratu su stradale su i slučajne žrtve. Da li je država mogla da spriječi neke od ovih obračuna?
RAKOČEVIĆ: Ovaj intenzitet sukoba dvije suprotstavljene kriminalne organizacije ni najveći pesimisti nijesu očekivali. U pitanju su profesionalni tipovi kriminalnih organizacija koji su se specijalizovali za više kriminalnih aktivnosti. Njihova organizaciona struktura vrlo je fleksibilna i u najvećoj mjeri se prilagođava uslovima koji obezbjeđuju kriminalnu dobit. Posebno zabrinjavajuće obilježje ovih kriminalnih organizacija je njihov transnacionalni karakter što podrazumijeva rasprostranjenost izvan nacionalnih granica. Naša policija u kontinuitetu preduzima preventivo represivne mjere na planu suprotstavljanja ovim kriminalnim klanovima. Upravo te brojne policijske radnje dovele su do toga da pojedni kriminalci napuste našu teritoriju tražeći pogodnije teritorije za kriminalno djelovanje. Treba naglasiti da se uspješno suprotstavljanje kriminalitetu može ostvariti samo širokim angažovanjem državnih i društvenih subjekata, odnosno javnosti u najširem smislu. To znači da je neophodno udruženo djelovati na uzroke i uslove ove negativne društvene pojave.
ANALITIKA: Nedavno smo pisali o mladima koji se bave nelegalnim aktivnostima i kriminal posmatraju kao prečicu do brzog novca i lagodnog života. Često se dešava da su za najteža krivična djela u Crnoj Gori osumnjičene jedva punoljetne osobe. Osim što su napadači, oni su i žrtve krvavih kriminalnih obračuna. Kako spriječiti ovu pojavu?
RAKOČEVIĆ: Najvažnije je preventivno djelovati u smislu najranije identifikacije znakova upozorenja da mladi ljudi pristupaju kriminalnoj organizaciji koji se uz to odlikuju ekscesivnom agresivnošću i hostilnošću. Ključni zadatak svih društvenih činilaca je da smanje opštu izloženost nasilju i eliminišu uslove za nasilničku identifikaciju. U tome veoma važnu ulogu imaju i mediji koji bi trebalo da što više promovišu negativne dimenzije nasilničkog ponašanja i informišu mlade o vještinama izbjegavanja sukoba.
ANALITIKA: Likvidacije su često surove, a ubice ne biraju ni mjesto ni vrijeme za njihovo izvršenje, pa žrtve ubijaju i pred njihovim porodicama. Nedavno ste naveli da je to zbog toga što se ne radi o mafijaškim organizacijama, već o „adaptibilnim kriminalnim udruženjima“. Šta nam zapravo ova surovost likvidacija govori?
RAKOČEVIĆ: Sva ubistva ovoga tipa imaju objektivnu i subjektivnu dimenziju. Objektivna se sastoji u načinu izvršenja zločina i upotrijebljenim sredstvima koja ne daju gotovo nikakve šanse žrtvi da preživi. Sve radnje preduzete u cilju usmrćenja protivnika su objektivno okrutne i stravične. Subjektivna strana ovih zločina vezana je za ličnost učinioca. Najčešće se radi o hladnom profesionalcu koji ubija isključivo iz niskih pobuda kao što su koristoljublje, osveta i slično, a osim surovosti karakteriše ga bezosjećajnost i bezobzirnost.
ANALITIKA: Živimo u vremenu u kojem svako može postati meta internet nasilnika i prevaranata, a svjedoci smo pojave prijetnji na društvenim mrežama. Je li teže pronaći počinioce onlajn krivičnih djela i kazniti ih?
RAKOČEVIĆ: Veliki izazov za organe otkrivanja i gonjenja učinilaca krivičnih djela predstavlja visokotehnološki kriminalitet. Za dokazivanje ovih delikata policija i tužilaštvo angažuju informatičke eksperte, budući da je priroda kompjuterskog kriminaliteta vrlo sofisticirana što prouzrokuje brojne teškoće pri otkrivanju učinilaca. Ukoliko forenzičari preduzmu potrebne mjere u svrhu integriteta digitalnih dokaza, onda neće biti problem da se učinioci identifikuju i sankcionišu.
