Politika

Vremeplov: 31. januar 1946.

Na današnji dan: Ustavnom FNRJ vraćen status nacije Crnogorcima

Prvi Ustav Federativne Narodne Republike Jugoslavije donesen je na današnji dan 1946. godine, kojim je napuštena doktrina troplemenog naroda, čime je vraćen status nacije Crnogorcima i Makedoncima. Ustav FNRJ je takođe bio prvi na području Jugoslavije koji je u formalnom smislu dao pravo glasa ženama.

Na današnji dan: Ustavnom FNRJ vraćen status nacije Crnogorcima Foto: Arhiv Jugoslavije
Vremeplov Analitike
Vremeplov AnalitikeAutor
Portal Analitika - ArhivaIzvor

Najviši pravni akt nove države donesen je nakon izbora za Ustavotvornu skupštinu 11. novembra 1945. i proklamovanja republike 29. novembra iste godine. Njime su učvršćeni rezultati Narodnooslobodilačke borbe i socijalističke revolucije, položeni temelji buduće socijalističke izgradnje zemlje.

Definisano je da je Jugoslavija savezna narodna država republikanskog oblika, zajednica ravnopravnih naroda koji su, na osnovu prava na samoopredjeljenje, izrazili želju da žive zajedno u federativnoj državi. 

Nakon usvajanja Ustava FNRJ za predsjednika vlade i vrhovnog komandanta oružanih snaga izabran je Josip Broz Tito. Jedanaest mjeseci kasnije, Ustavotvorna skupština Narodne Republike Crne Gore, kao vrhovni predstavnik narodnog suvereniteta i izraz jednodušne volje crnogorskog naroda, usvojila je i proglasila Ustav Republike Crne Gore, kao „narodne i suverene države”.

Ustav FNRJ predstavljao je ustavnopravno izražavanje tekovina komunističke revolucije u zemlji. Ovim je ustavom formalno prestao da važi dotadašnji Ustav Kraljevine Jugoslavije iz 1931. godine, te je ustavnopravno potvrđena vlast koja se pod vodstvom Saveza komunista Jugoslavije uspostavila za vrijeme Drugog svjetskog rata. Bio je to prvi od triju ustava koje je Druga Jugoslavija donijela tokom postojanja. Potpuni prekid sa Kraljevinom Jugoslavijom ostvaren je proglašavanjem federalnog uređenja sa šest novih republika i dvije autonomne pokrajne.

Drugo bitno obilježje novo donesenog ustava je bilo ugledanje na Ustav Sovjetskog Saveza iz 1936. godine. Ustav je sadržavao odredbe o dominantnom položaju državnog vlasništva, organizaciji vlasti na načelu jedinstva vlasti i dvodijelnu podjelu svih državnih organa na organe državne vlasti i organe državne uprave.

Podjela nadležnosti postojala je između savezne države, republika članica, teritorijalne samouprave i lokalne samouprave. Na istom nivou vlasti postojalo je načelo jedinstva vlasti, a okomito uređenje bilo je bazirano na načelu tzv. demokratskog centralizma, koji je definisao vodeći ustavotvorac tog vremena Edvard Kardelj. To je zapravo značilo uvođenje etatističkog društvenog i centralističkog državnog uređenja, pored nominalnog federalizma. Ideološki, politički i drugi oblici pluralizma bili su isključeni.

Portal Analitika