Ideal koji je ostao nepoznat ’visokokulturnim nacijama’ i koji nije postao uzor opšteg evropskog izgrađivanja čovjeka…“
Crnogorsko istorijsko biće razapeto između varvarstva, raznih osvajača i danajskih „bratskih“ darova, stvorilo je u Crnoj Gori endemski junački soj. Ono je uspjelo da u Junaku zametne Čovjeka. Taj Čovjek će zagospodariti Junakom, stvarajući jedinstvenu ljudsku veličinu - ARETU.
Ima situacija kada se Čojstvo i Junaštvo nađu u konfliktu, kada ne mogu da nastupaju zajedno, kada se jedno zbog drugog mora žrtvovati. To je vrijeme opšteg sociopatološkog-ratnog stanja u kome se, prema francuskoj poslovici, “časte oni koje bi mir objesio“.
SLUČAJ VLADIMIR BAROVIĆ: Jedinstven primjer„tragične“ čestitosti u novijoj istoriji Crne Gore je suicid admirala Vladimira Barovića NŠ VPO JRM, septembra 1991. godine na Visu. Na visokoj poziciji u hijerarhiji JNA admiral Barović - Crnogorac, bio je u situaciji da izvrši naređenje pretpostavljene komande Glavnog štaba JNA i da upotrijebi živu silu i tehniku da bombarduje položaje hrvatskog primorja u rejonu Dubrovnika.
Znao je admiral Barović da je takvo naređenje bilo u funkciji ideologije „srpske omađijanosti prastarim mitom o Obećanoj zemlji - Dušanovom carstvu“ i da bi njegovo junaštvo u tom kontekstu predstavljalo zastiđe crnogorske čestitosti i viteštva. Kao sin generala, koji 1945. nije pristao da čini teror nad Albancima na Kosovu, ni Vladimir nije prihvatio da za tuđe interese čini zlo tuđim neprijateljima i narodu koji Crnoj Gori i Crnogorcima nijesu ništa skrivili.Kod Vladimira Barovića pobunjeni Čovjek je ubio „junaka“. U oproštajnoj poruci, Vladimir je potvrdio da je kod Crnogoraca Čojstvo gospodar njegovog postojanja. Pokazao je “da je od dobrog korijena i list dobar“.
NEMA RAZARANJA: Još u Puli, kao komandant VPS, Barović je govorio: „Ovdje neće biti razaranja dok sam ja komandant, a ako to ipak bude, mene više neće biti“.
Mogao je admiral Barović, po sistemu subordinacije, izvršiti zločinačko naređenje protiv tuđeg neprijatelja, i narediti granatiranje Dubrovnika i tako uvećati sramotu onim nesrećnicima, zavedenim samodestrukcijom mitomanske „nebeske ideologije“, koji su pošli na Dubrovnik sa „bližim ciljem“ - pljačka. Vratili su se osramoćeni ubijanjem nevinih građana, sa sramnim biljegom tzv. „crnogorskim pancirom“ preko ramena, nezabilježenim znakom zastiđa u istoriji crnogorskoj. Suprotno crnogorskom etosu ponosa.
Nije izdao to naređenje, po cijenu sopstvenog života.
Da je to učinio, kratko vrijeme bi ga u Beogradu slavile kao heroja četničke vojvode i velikosrpski nacionalisti, koji slijede „srpsku istoriografiju krvi i tla - koja je u Srbe duboko usadila naopaku veru da se sve značajno i veliko postiže isključivo nasiljem i krvoprolićem“ (Basara). Nakon toga, kad su morali pred jačim podviti rep, njega bi, kao neke koji su pristali na sramotu, poslali u Hag da se brani od samog sebe.
A mogao je admiral Vladimir Barović opstati, i kao Junak i Kao Čovjek. I nije se morao naći u situaciji da bira, da sramotno živi ili da častno umre.
Patriotizam prema svojoj otadžbini i državi zahtijeva od patriota žrtvovanje, kada je otadžbina u opasnosti. Ali patriotizam je dvosmjeran proces. Ne iscrpljuje se samo u žrtvovanju patriota, nego i u naporima države i aktuelne patriotske političke elite, da predviđa i da stvara šansu za veću sigurnost svojih patriota.PATRIOTIZAM: Da Država Otadžbine nikada ne izda svoje patriote.
Početkom 1991. godine započinje raspad SFRJ, političke elite nekih republika su već imale viziju šta žele. Imale su spiskove vojnih kadrova svoje nacionalnosti i njih su organizovano i javno, raznim načinima preuzimani iz jedinica JNA. Slati su u republičke centre za ostvarenje političkih ciljeva njihovih republika.
Sa malim izuzecima, to su činili svi. Na kraju su ostali oficirski i podoficirski kadrovi u JNA koji su uglavnom bili Srbi i Crnogorci. Tada je još bilo i Muslimana i Makedonaca, kasnije su i oni, u većini slučajeva, „regrutovani“u nacionalne armije.
Nakon jednog emotivnog rastanka sa kolegom koji odlazi iz JNA na poziv svoje države, moj kolega iz istog kraja je prokomentarisao: „Šta je ovo, za svakoga se neko brine, imamo li mi Crnogorci državu koja zna da postojimo…?
Dugo je trebalo crnogorskoj političkoj eliti da se odluče, hoće li Crnu Goru ostaviti kao podaničku provinciju velikosrpstva, uz bogate apanaže i nagrade iz Beograda, ili će odlučiti da iz republičkog statusa Crna Gora postane samostalna i slobodna država.
ZASLUGA: Valja vjerovati da je to na vrijeme učinjeno i da je politička elita crnogorskog entiteta i kolektivne nacionalne svijesti na vrijeme napravila pravu procjenu, izbor i donijela jasan politički stav, i danas bi bilo manje i pete i šeste kolone u crnogorskoj državi. Bilo bi manje sramoćenja vojnih kadrova u JNA i ne bi bili u situaciji na suicid zbog poniženja profesije, ratnika i Čovjeka. A bilo je čestitih oficira i generala i čestitih Crnogoraca u JNA.
Uskoro će proći tri decenije od „tragične čestitosti“ admirala Vladimira Barovića, primjernog profesionalca iskrenog patriote i dostojanstvenog Crnogorca.Zar pucanj admirala Barovića u sopstveno biološko nepostojanje, nije oslobodio njegovo vječno viteško postojanje?
Zar taj primjer nije zaslužio da ga pamte mlade generacije crnogorskih potomaka?
Zar ARETA Crnogorca Vladimira Barovića nije zaslužila da se po njemu imenuje neki vojni objekat, jedinica ili ustanova?
Trebaće to slobodnoj i samostalnoj Crnoj Gori.
A možda, već odavno, treba.
