Ruski kosmonauti Sergej Prokopjev i Oleg Kononjenko izvešće svemirsku šetnju 11. decembra kako bi ispitali rupu na trupu kosmičkog broda Sojuz MS-09, pristalog uz Međunarodnu svemirsku stanicu, saopštila je ruska kosmička agencija ,,Roskosmos“.
Prvobitno inspekcija je bila planirana za 15. novembar. Trebali su je izvesti Prokopjev i kosmonaut Aleksej Ovčinjin. Usljed neuspješnog lansiranja rakete, Sojuz FG u oktobru, Ovčinjin i njegov američki kolega astronaut Nik Hejg nijesu stigli na svemirsku stanicu.
Kontrolni centri na zemlji konstatovali su neznatno opadanje pritiska vazduha na međunarodnoj stanici kasno uveče u srijedu 29. avgusta. Intezitet opadanja porastao je tokom noći što je primoralo kontrolore da probude astronaute. Od posade je traženo da izoluju pojedinačno sve module na stanici kako bi detektovali tačan uzrok curenja vazduha usljed čega je dolazilo do opadanja pritiska.
Istragom je utvrđeno da vazduh ističe kroz malu rupu na unutrašnjoj oplati trupa orbitnog modula Sojuza MS-09.
VJEŠTAČKO PORIJEKLO: ,,Prvoosumnjičeni“ za ovaj problem bili su mikro-meteoriti koji su se i ranije sudarali sa stanicom. Doduše, sa njenim velikim solarnim panelima. Nikada sa modulima u kojima borave astronauti. Oblik rupe pronađene kod toaleta orbitnog modula zbunio je posadu.
Kosmonauti su ubrzo konstatovali da je porijeklo rupe vještačko i da nije nastala udarom mikro-meteorita. Brzom inspekcijom zaključili su da je rupa nastala bušenjem iz unutrašnjosti samog broda. Tri traga neuspjelih pokušaja bušenja uočena su u neposrednoj blizini rupe, kao i ostaci zaptivnog materijala kojim je rupa bila prekrivena.
Uklonivši ostatke materijala kosmonauti su rupu prekrili ljepljivom trakom otpornom na ekstremne temperature. To je bilo privremeno riješenje dok se pripremi posebno sintetičko ljepilo kojim će se trajno sanirati pukotina. Nakon toga kosmonauti su, kako bi vratili nivo pritiska na normalu, ispustili određenu količinu vazduha iz rezervi ruskog teretnog broda Progres 70.
POLITIČKE TENZIJE: Tokom konsultacija kontrolnih centara u Hjustonu i Moskvi došlo je do nesuglasica koje su se zatim prenijele i na astronaute u orbiti. Iz Hjustona su tražili da se prije konačnog zatvaranja rupe izvrši detaljna istraga, dok su u Moskvi bili mišljenja da odmah treba pristupiti sanaciji.
Ruski kosmonauti Sergej Prokopjev i Oleg Artemjev odlučili su poslušati centralu u Moskvi i time se oglušili o naređenje komadanta stanice američkog astronauta Endrjua Fjustela. Kao odgovor na neposlušnost Fjustel je odbio pomagati pri pripremi zaptivne smjese. Nešto slično nije zabilježeno za 18 godina operacija na stanici.
Istoga dana osnovana je komisija sačinjena od stručnjaka iz ruske kosmičke agencije ,,Roskosmos“, korporacije „Energija“, koja proizvodi kosmičke brodove Sojuz, i Instituta za mašinogradnju. Tokom prvih dana rada komisije, istraga se odvijala van očiju javnosti, sve do objave senzacionalnog teksta u opozicionom i uglednom listu „Komersant“, 12. septembra.
„Neimenovani izvor iz raketno-kosmičke industrije zapošljen na poslovima vezanim za Međunarodnu svemirsku stanicu“ izjavio je za „Komersant“ da iza rupe na orbitnom modulu ruskog kosmičkog broda stoje američki astronauti. Kao motiv sabotaže naveo je narušeno mentalno zdravlje jednog od američkih astronauta, nenavodeći konkretno ime. Astronauti su stvarajući vanrednu situaciju na stanici htjeli da dovedu do prijevremene evakuacije iste.
Orbitni modul, na kojem je pronađena rupa, odvojio bi se od kapsule za povratak kosmonauta neposredno pred povratak na zemlju. Ubrzo nakon odvajanja izgorio bi usljed velikih temperatura koje nastaju pri brzom ulasku u guste slojeve atmosfere, čime bi bila onemogućena istraga o porijeklu rupe na trupu.
Navodno, ovim su američki astronauti troškove neplaniranog prekida misije htjeli svaliti na ruske partnere. Ukoliko bi do prekida misije došlo zbog zdravstvenih problema američkog člana posade, NASA je dužna platiti izgradnju novoga Sojuza. Dok u slučaju prijevremenog završetka uslovljenog problemima na ruskom kosmičkom brodu amerikanci ne bi bili dužni platiti ,,Roskosmosu“ za mjesta na sljedećem letu ka svemirskoj stanici.
TEORIJA O SABOTAŽI: Posada na stanici ne nalazi se pod konstantnom kontrolom centara na zemlji. Šansu za sabotažu ruske letjelice Komersantov izvor vidio je tokom posljednje svemirske šetnje u kojoj su učestvovala oba ruska kosmonauta. Rupa je nastala uz pomoć električne bušilice koja se nalazi na stanici. Tragovi neuspjelih pokušaja bušenja potkrepljuju teoriju o sabotaži, ustvrdio je neimenovani izvor. Tokom bušenja u orbiti često dolazi do grešaka zbog problema održavanja ravnoteže u bestežinskom stanju.
Vijest je brzo stigla do druge strane Atlantika i dobila je toliku medijsku pažnju da je komandant stanice Fjustel tokom direktnog uključenja u program americke televizije ABC sa indignacijom odbacio optužbe o sabotaži i odnose među članovima posade ocijenio odličnim.
Dmitrij Rogozin, direktor Roskosmosa, tvrdnje iznijete u Komersantovom tesktu nazvao je neodgovornim i opasnim glasinama koje imaju za cilj da naruše prijateljski i kolegijalan odnos između astronauta u orbiti.
Kontroverznoj teoriji o sabotaži, koja je već bila u koliziji sa činjenicom da su upravo iz Hjustona došli prvi zahtjevi za detaljnom istragom, presudila je nakon samo dva dana, 14. septembra, korporacija ,,Energija“. Prvi testovi obavljeni na zemlji pokazali su da bi za stvaranje rupe u unutrašnjoj oplati trupa orbitnog modula bila potrebna bušilica dužine najmanje pola metra, kakva ne postoji na stanici.
Ponovnom inspekcijom pukotine uz pomoć endoskopa utvrđeno je da je bušenjem došlo do napuknuća i na spoljašnjoj nehermetičnoj oplati koja se nalazi na svega 15 milimetara od probušene unutrašnje.
RASPLET I NOVI ZAPLET: Prije montiranja spoljašnje oplate na kosmički brod, što je ujedno posljednja faza montaže letjelice, fotografišu se posebno svi djelovi i broda i oplate. Pregledom materijala nije pronađena nikakva rupa ili anomalija ni na jednoj od komponenti broda, što je dovelo do zaključka da je do incidenta došlo tokom faze testiranja već gotove letjelice.
Ovim je lista osumnjičenih svedena na zaposlene „Energije“ koji su prilikom testova imali pristup Sojuzu MS-09. Sumnja se da je za sada neidentifikovani tehničar greškom napravio rupu na oplati i zatim je prekrio specijalnom smjesom. Nakon dva mjeseca u svemiru, usljed ekstremnih temperaturnih razlika i velikih pritisaka, dolazi do pucanje zakrpe i curenja vazduha u otvoreni svemir.
Iako je pukotina bila toliko mala da bi trebalo 18 dana da sav vazduh iscuri iz stanice, čitav slučaj viđen je kao još jedan veliki peh posustale ruske kosmičke industrije koja već dugi niz godina doživljava neuspjehe koji su posljedica nedovoljnog investiranja i loše tehničke discipline zapošljenih u njoj.
U mjesecima i godinama koje slijede biće potrebno puno energije, novca i koordinacije da se ruska industrija vrati na staze ,,stare slave“.
Priredio: N. BOLJEVIĆ
Fotografije: spacesafetymagazine.com, digitaljournal.com, businessinsider.com
