Piše: Miloš MIRKOVIĆ
Toliko različitosti koliko Evropa ima trebalo je spakovati, prije svega, u jedinstveni ekonomski okvir, iz čega bi se žustrije išlo ka idealu dosezanja i jedinstvenog političkog okvira svih njenih naroda. Osnovno pitanje koje se postavlja je zašto ujedinjavanje i najprije, čega? Zar nacionalne države nisu dovoljne da se odgovori osnovnim potrebama jedne zajednice, na osnovu njihovog suvereniteta? Ako su ova pitanja uvijek pratila evropsku integraciju i nailazila na različite ali decidne odgovore, odlike današnje situacije u Evropi ukazuju na mogućnost promjene pravca ili čak ispadanja iz samog kolosjeka integracija.
Kako se rodila evropska ideja: Evropska ideja se rađa iz pepela najveće tragedije koja je zahvatila svijet, iskačući kao feniks intelektualnog i kulturnog duha starog kontinenta, koji zamalo nije sahranjen zajedno sa ogromnim ljudskim žrtvama Drugog svjetskog rata. Jeste, bitno pomenuti tu pozadinu, da bi se razumjela prava težina vizije, koju danas ne osjećamo i koja sve teže ide naprijed. Naime, na njenom putu stoji sve glasniji strah nacionalnih država od gubljenja njihove moći, koju sami proces ujedinjavanja odnosi. Drugim riječima, sve veću legitimaciju stiče sumnja u onaj put, trasiran prije više od pola vijeka, koji stremi ka tome da Evropu obuče u federalne odore.Ono što je sigurno jeste da se nazire period izvjesne nesigurnosti po ono što je do sada smatrano za krajnje odredište evropske ideje: jedinstven politički okvir za evropske zemlje.
Mora se istaći da vizija ujedinjene Evrope uzima kao nezaobilaznu premisu činjenicu da sve države koje ona drži u svom naručju pripadaju, zapravo, jedinstvenom civilizacijskom krugu, sa zajedničkim vrijednostima, i ne samo istorijom nego, dakle, i zajedničkom budućnošću. Ova misao, pored svoje plemenitosti, ostavlja dosta prostora sumnji da je ujedinjenje, kao politički, pa zatim i društveni čin, neminovno. Da bi se taj prostor suzio, mora se uzeti u obzir stabilnost starog kontinenta kao osnova razvoja.
Bez jake Evrope nema stabilnosti: Naime, van jake uloge nadnacionalne Evrope na samom evropskom kontinentu, ne može se pričati o trajnoj stabilnosti, pa se zatim može dovesti u pitanje i mogućnost sigurnog razvoja. U drugu ruku, svaka sumnja u neminovnost ujedinjenja odlazi kada se shvati da je ova velika ideja zapravo okrenuta ka pojedincu, ne kao pripadniku neke velike ili male nacije, već kao Evropljaninu.Ona daje moć malom čovjeku, onu koju bi svaka nacionalistička retorika htjela da mu da, udvarajući mu se idejama koje veličaju njegov jezik, njegovu kulturu, njegovu istoriju, često na osnovama ponižavanja neki drugih, tuđih. Evropa, sa druge strane, otvara ogroman prostor oslobođen granica, loših ideala i pogrešnih ciljeva.
Ono što se takođe da uvidjeti jeste da Evropa želi da preuzme kormilo vizije mira, razvoja i prosperiteta svih naroda koje ona snažno drži u naručju. Ne bilo kakva Evropa, već ona ujedinjena. Da bi to učinila, ona mora imati moć, koja ne dolazi preko stidljive saradnje nacija, prestrašenih jedna od druge, već iz hrabrog čina opunomoćenja Evrope same od strane svih njenih građana. Iz ovog razmišljanja se dolazi do zaključka koji nepobitno daje manji značaj samom suverenitetu država.
Drugim riječima se može reči da, iako on jeste i dalje osnovno načelo, suverenitet nacionalnih država ne smije biti granica dobrobiti pojedinca onda kada postane jasno da moćna Evropa može bolje garantovati neka njegova prava od same nacionalne države. Upravo je to smisao integracija, i osnova potrebe da se stvori nikada vidjena tvorevina u istoriji, tkz. superdržava.
Da li ujedinjenje odgovara samo velikim narodima: Mora se razmotriti, svakako, i ono viđenje ujedninjenja koje očekuje da ono zapravo ide putem koji odgovara samo velikim narodima, koji vodi ka borbi za prevlast i gdje, po logici prava jačeg, oni najmanji će zapravo izgubiti svoju ličnost i svoj identitet. To viđenje, koje popularno dobija moderno ime evroskepticizma, takođe gađa evropsku viziju kritikama koje površno sagledavaju njenu utemeljenost, ukazivajući na slabe tačke današnje Evropske unije.Prije svega se mora reći da ujedinjena Evropa, kao prostor preveliki za prevlast bilo koje od velikih nacija, okrenuta gradjanima mnogo više nego samim narodima, neminovno dovodi stav evroskeptika u poziciju koju logički ne može zadržati. Zapravo, mnoge od kritika koje se danas upućuju Evropskoj uniji, od kojih se posebno mora izdovijiti ona koja ukazuje na njen demokratski deficit, nisu ništa više od pogrešnog tumačenja situacije. Upravo je strah od gubljenja moći natjerao nacionalne države daviziji ujedinjene Evrope, u manjku povjerenja, razvežu vezice njenih cipela, prihvatajući tako mogućnost da se ona saplete i padne.
Osim razmišljanja koje se skoncentriše na sami stari kontinent, treba postaviti pitanje i koje bi bilo mjesto usvijetu jedne nadnacionaolne sile, što bi ujedinjena Evropa i bila, pogotovo u poziciji garanta tekovina koje su se uspostavile poslije Drugog svjetskog rata, in primis zaštite ljudskih prava i ljudskog digniteta kao najveće svetinje?
Evropa, kao mjesto gdje su načela i vrijednosti demokratije rođena, kao mjesto gdje se pokušalo iste i sahraniti, srećom bezuspješno, mora ući u odore svjetskog igrača, koji stremi ka uspostavljanju sistema vrijednosti koji će svijetu dati stabilnost i razvoj. Smatram da Evropa može i mora odigrati tu ulogu, upravo u onome što se čini periodom nesigurnosti, toliko delikatnom da najmanja nestabilnost se može razbuktati i postati konflikt.
Evropa potrebna svijetu: Ujedinjena Evropa je potrebna svijetu koliko i samim Evropljanima, što se može uvidjeti i u novim problemima koji zahvataju svijet i podrazumijevaju mnogo veći stepen koordinacije i usaglašenosti između država, od onog koji dozvoljava svakoj da odustane od bilo čega, u bilo kojem trenutku.
Uzimajući u obzir sve rečeno, mora se maći pokrivač banalnosti koji je prekrio riječ Evropa, da bi se naišlo na pravo značenje ove riječi, koje je, kao sto je već rečeno, pronađeno tek posle velike tragedije Drugog svjetskog rata.
Šta bi neke velike ličnosti prošlosti rekle pred mogućnošću da se jednom za vazda prelomi i stvori moćnija i time snažnija i stabilnija Evropa? Siguran sam da bi ukazali na to da se strah mora potisnuti kada se stoji pred jednom tako velikom i plemenitom idejom. Ujedinjena i moćna Evropa mora naići na hrabre donosioce odluka, koji se neće plašiti da urežu u istoriju korake koji vode ka boljoj budućnosti.
(Autor je magistar pravnih nauka, Univerzitet "Roma Tre" )
