Procjenjuje se da je Crnu Goru tokom prvih osam mjeseci ove godine Crnu Goru posjetilo je oko 1,4 miliona turista, koji su ostvarili oko devet miliona noćenja. Iako je potrošnja turista u Crnoj Gori ove godine niža, za očekivati je da će i prihodi do kraja godine biti veći u odnosu na prošlu godinu, kaže za Portal Analitika državni sekretar u Ministarstvu održivog razvoja i turizma, Predrag Jelušić.
On dodaje da je jedan od razloga porasta broja turista i noćenja ove godine "poboljšana evidencija turista od strane lokalnih turističkih organizacija, te kvalitetniji rad inspekcijskih službi". Takođe precizira da je odnos ostvarenih noćenja u hotelima, motelima, turističkim naseljima, i u tzv. "privatnom smještaju" je 33:67 odsto.
- Došlo je do značajnog povećanja broja ostvarenih noćenja u "privatnom smještaju" u odnosu na ostale oblike smještaja. A turisti koji pretežno borave u privatnom smještaju na dnevnom nivou ostvaruju nižu potrošnju, što uzrokuje rast ukupnih prihoda, ali ne istim tempom kojim raste broj ostvarenih noćenja - pojašnjava on.
No, Jelušić ne očekuje da će takav odnos povećanja prihoda i broja noćenja postati trend, pošto se preduzimaju "brojne aktivnosti na produženju sezone", kao i to da "turisti putuju i pored problematične finansijsko-ekonomske situacije na globalnom nivou".
Što je još bitnije, u prošloj godini je ukupni doprinos turizma i putovanja BDP-u iznosio 20%, doprinos zaposlenosti bio je 18,5%, a u izvozu roba i usluga učešće je bilo 54,3%. Investicije u turizam predstavljale su 30% ukupnih investicija, sa prognozama da će taj udio 2025. godine biti oko 50 odsto.
- Važećom planskom dokumentacijom prepoznat je veliki broj lokacija u turističkim mjestima i gradskim centrima za izgradnju hotela visoke kategorije - samo je 130 lokacija identifikovano u prvoj liniji mora.
ANALITIKA: Hotelijeri i vlasnici smještajnih kapaciteta ističu da će i postsezona premašiti očekivanja. Kakve su procjene broja turista, broja noćenja i - prije svega - ukupnih prihoda od turizma do kraja ove godine?
JELUŠIĆ: I tokom septembra ove godine, institucije koje su direktno ili indirektno uključene u formiranje turističkog proizvoda bilježe rast parametara poslovanja, a lokalne turističke organizacije i predstavnici turističke privrede ocjenjuju veoma uspješnom turističku sezonu za nama.
Prema zvaničnim podacima Monstata, Crnu Goru je u periodu januar-jul ove godine, posjetilo 832.635 turista, što predstavlja povećanje od 21,3% u odnosu na isti period prošle godine, uz ostvarenje 5,2 miliona noćenja, odnosno više za 28,6% nego u istom periodu prošle godine, a trend rasta zabilježen je i tokom avgusta. Prema procjenama Nacionalne turističke organizacije, tokom prvih osam mjeseci ove godine Crnu Goru posjetilo je oko 1,4 miliona turista, koji su ostvarili oko devet miliona noćenja.
Imajući u vidu i saopštenja turističkih poslenika o najavljenom većem broju turističkih aranžmana i u narednim mjesecima, za očekivati je da će i prihodi do kraja godine biti veći u odnosu na prošlu godinu.
Kada je riječ o podsticajnim mjerama ulaganja u izgradnju smještajnih kapaciteta, Jelušić za početak kaže da usvojena Uredba o pretvaranju stambenih u ugostiteljsko-turističke jedinice.
- Predviđene su i nove podsticajne, fiskalne mjere koje se odnose na investicije u hotele kategorije četiri i pet zvjezdica, mješovite - hibridne hotele i mješovite rizorte istih kategorija. Očekuje se da će predložene mjere biti implementirane kroz relevantne propise, te da će početi da se primjenjuju od 2016. godine i daju efekat izgradnje novih 76 hotela kategorije četiri i pet zvjezdica - zaključio je državni sekretar u intervjuu za Portal Analitika.
ANALITIKA: Veći rast boja noćenja u odnosu na potrošnju turista ilustruje pad platežne moći onih koji dolaze u Crnu Goru. Da li se takav trend može očekivati i narednih godina, s obzirom na to da kriza u Evropi ne jenjava?
JELUŠIĆ: Razliku u povećanju broja ostvarenih noćenja i procijenjenih ukupnih (direktnih i indirektnih) prihoda od turizma treba analizirati sa dva aspekta.
Prvo, treba imati u vidu da je odnos ostvarenih noćenja u objektima kolektivnog smještaja - hotelima, motelima, pansionima, turističkim naseljima - i objektima individualnog smještaja - sobama, kućama i apartmanima za iznajmljivanje, odnosno tzv. "privatnom smještaju", 33:67 odsto. Takođe, analizom rezultata ovogodišnje sezone konstatovano je da je došlo do značajnog povećanja broja ostvarenih noćenja u "privatnom smještaju" u odnosu na ostale oblike smještaja. A turisti koji pretežno borave u privatnom smještaju na dnevnom nivou ostvaruju nižu potrošnju, što uzrokuje rast ukupnih prihoda, ali ne istim tempom kojim raste broj ostvarenih noćenja. Uz navedeno, treba imati u vidu i činjenicu da je ove godine poboljšanom evidencijom turista od strane lokalnih turističkih organizacija, te kvalitetnijeg rada inspekcijskih službi, broj evidentiranih noćenja značajno veći, što je takođe jedan od razloga porasta broja turista i noćenja.
Na kraju, ne očekujemo da će ovogodišnji odnos povećanja prihoda i broja noćenja postati i trend u narednom periodu, posebno ako se ima u vidu činjenica da preduzimamo brojne aktivnosti na produženju sezone, odnosno privlačenju turista i tokom pred i poslije glavne sezone, kao i to da turisti - ne samo iz Evrope već i šire posmatrano - putuju i pored problematične finansijsko-ekonomske situacije na globalnom nivou.
ANALITIKA: U svom godišnjem govoru povodom Svjetskog dana turizma, generalni sekretar Svjetske turističke organizacije Ujedinjenih nacija - UNWTO Taleb Rifai podsjetio je na to da turizam generiše 10% BDP-a na globalnom nivou i čini 6% svjetskog izvoza. Da li Crna Gora stoji bolje?
JELUŠIĆ: Objektivno utvrđivanje pozicije Crne Gore kao turističke destinacije u međunarodnim okvirima zahtijeva postojanje uporedivih pokazatelja sa zemljama u okruženju, ali i šire. U tom smislu, 2003. godine započeli smo saradnju sa Svjetskim savjetom za putovanja i turizam - WTTC u cilju izrade Izvještaja o satelitskom obračunu turističkih efekata za Crnu Goru. Primjenom metodologije satelitskog načina obračuna efekata od turizma, stiču se uslovi za komparaciju crnogorskog sa konkurentskim turističkim destinacijama.
U posljednjem Izvještaju WTTC, od 184 zemlje Crna Gora se nalazi među prve tri države po stopama rasta turističke industrije u sljedećih deset godina. Pomenutim Izvještajem za Crnu Goru, ukupni - direktni i indirektni doprinos turizma i putovanja BDP-u iznosio je 20% u 2014. godini, uz prognozu rasta po prosječnoj godišnjoj stopi od 7,7% u narednom desetogodišnjem periodu. Ukupni doprinos turizma zaposlenosti bio je 18,5% u 2014. godini uz predviđanja da će do 2025. godine iznositi skoro 30% ukupne zaposlenosti.
Turizam je ukupnom izvozu roba i usluga činio 54,3% u 2014. godini, sa procjenom rasta po prosječnoj godišnjoj stopi od 8% do 2025. godine, dok su investicije u turizam u 2014. godini predstavljale 30% ukupnih investicija sa prognozama da će, uz prosječan rast od 8,2% tokom narednih deset godina, taj udio biti oko 50% ukupnih investicija.
ANALITIKA: S obzirom na to kakva je vlasnička struktura stambenih objekata na primorju, da li se u dužem periodu opšte može značajnije smanjiti broj turista iz Srbije, BiH i Rusije u Crnoj Gori?
JELUŠIĆ: U kreiranju turističkog proizvoda Crna Gora se rukovodi ciljevima definisanim Strategijom razvoja turizma u Crnoj Gori do 2020. godine. Strateški cilj je da Crna Gora, primjenom principa i ciljeva održivog razvoja, stvori jaku poziciju globalne visokokvalitetne turističke destinacije, da turizam za stanovništvo Crne Gore obezbijedi dovoljno radnih mjesta i rast životnog standarda, a da država ostvari prihode na stabilan i pouzdan način. Zato ne postoji i nije cilj bilo kakva strateška aktivnost koja će dovesti do smanjenja broja turista sa bilo kog emitivnog tržišta, već je cilj postići balans i privući i vratiti turiste sa nekih tradicionalnih tržišta. Dakle, kroz koordinirane aktivnosti na tržištima zapadne i sjeverne Evrope, te država Dalekog istoka stvorili bi uslove da se posjećenost poveća, te da u konačnom bilansu turistički promet ne zavisi od dva tržišta.
ANALITIKA: Turistička privreda može da ostvari bolje rezultate pod uslovom da se ulaže u nove hotele. Na koliko se procjenjuju ovogodišnja ulaganja i što u tom pravcu možemo da očekujemo narednih godina?
JELUŠIĆ: U poslednjih par godina Crna Gora bilježi kontinuiran rast, kad je riječ o investicijama u turizmu, a sve zahvaljujući investicionom ambijentu, koji je dostigao značajan nivo atraktivnosti. Nakon uvođenja podsticaja i olakšica za investiranje u turizmu 2013. godine, bilježi se trend rasta izdatih građevinskih dozvola za hotele visoke kategorije za gotovo 120%. Investitori su najviše bili zainteresovani za primorske opštine, ali imamo i interesovanje za gradnju hotela i u Podgorici i Kolašinu. Važećom planskom dokumentacijom prepoznat je veliki broj lokacija u turističkim mjestima i gradskim centrima za izgradnju hotela visoke kategorije - samo je 130 lokacija identifikovano u prvoj liniji mora. U značajnim gradskim centrima planiran je razvoj MICE turizma, dok su u turističkim mjestima u primorskom i sjevernom regionu planirani rizorti sa različitom vrstom ponude, u zavisnosti od karateristika datog mjesta.
Tokom 2014. i zaključno sa junom 2015. godine izdato je 28 građevinskih dozvola za rekonstrukciju postojećih ili izgradnju novih hotela, sa predračunskom vrijednošću radova u iznosu od 102.524.104,00 eura.
ANALITIKA: O kakvim konkretnim povlasticama i podsticajima je riječ?
JELUŠIĆ: To je rezultat opsežnih ekonomskih reformi koje se odnose na otvoreno tržište i nacionalni tretman stranih investitora, na stvaranje monetarne stabilnosti uvođenjem eura kao sredstva plaćanja, na povećanje nivoa poslovne regulative, kreiranje konkurentnog poreskog sistema i reformu slobodnog režima tokova kapitala.
Riječ je o više podsticaja i povlastica u oblasti turizma. Kompletirana je planska dokumentacija koja omogućava gradnju 130 hotela kategorije četiri i pet zvjezdica. Ukinuta je obaveza da investitori plaćaju naknadu za komunalno opremanje za gradnju tih hotela. Uvedena je progresivna stopa oporezivanja, koja omogućava veće poresko opterećenje hotelskih objekata sa tri i manje zvjezdica u prioritetnim zonama. Takođe, uvedeno je smanjenje godišnjeg poreza na nepokretnosti do 30% za hotele sa četiri, i do 70% za hotele sa pet zvjezdica. Ukinuta je obaveza plaćanja uvoznog PDV-a za isporuku proizvoda i usluga za gradnju hotela kategorije pet i više zvjezdica. Konačno, usvojena je Uredba o pretvaranju stambenih u ugostiteljsko-turističke jedinice.
Predviđene su i nove podsticajne mjere, odnosno olakšice u turizmu. Riječ je o fiskalnim mjerama koje se odnose na investicije u hotele kategorije četiri i pet zvjezdica, mješovite - hibridne hotele i mješovite rizorte istih kategorija. Očekuje se da će predložene mjere biti implementirane kroz relevantne propise, te da će početi da se primjenjuju od 2016. godine i daju efekat izgradnje novih 76 hotela kategorije četiri i pet zvjezdica.
ANALITIKA: Što će Crna Gora učiniti da kao avio-destinacija konačno bude dostupnija zemljama regiona, a zatim i Evrope?
JELUŠIĆ: Saobraćajna dostupnost jedan je od ključnih izazova razvoja turizma u Crnoj Gori. Ovaj problem se ne može riješiti trivijalnim zahvatima, već promišljenim, upornim djelovanjem i ozbiljnim investicijama u saobraćajnu infrastrukturu. Sprovode se brojne aktivnosti kako bi se podstakao ulazak novih avio-kompanija na naše tržište i uveli novi letovi ili povećala frekventnost letova na postojećim avio-linija. U tom smislu posebna pažnja biće i dalje posvećena tržištima zapadne i sjeverne Evrope, a u skladu sa strateškim opredjeljenjima u oblasti turizma.
Avio-kompanije, koje su po prvi put tokom ove godine organizovale letove ka Crnoj Gori su švajcarski "Edelweiss", na liniji Cirih - Podgorica i moldavski "Air Moldova", na liniji Kišinjev - Tivat. Nastavlja se i saradnja sa prvom niskobudžetnom avio-kompanijom u Crnoj Gori "Ryanair LTD", a vode se i preliminarni pregovori sa drugim zainteresovanim niskobudžetnim i čarter avio-kompanijama.
"Montenegro Airlines" u periodu od 11. aprila do 17. oktobra jednom nedeljno - subotom, realizuje redovni saobraćaj ka Lionu, kao i čarter serije letova u predsezoni za Dol, Nant, Miluz. Saobraćaj ka Frankfurtu ostao je na prošlogodišnjem nivou. Za letove ka Dizeldorfu planiran je produžetak saobraćaja do 24. oktobra. U prethodnom periodu "Montenegro Airlines" otvorio je, odnosno vratio nekada za nas turistički vrlo značajna emitivna tržišta Njemačke i Francuske. Sa Njemačkom je ugovoren veliki broj čarter letova koji su počeli krajem marta, a završavaju se sredinom novembra i na taj način se doprinjelo produžetku sezone za nekoliko mjeseci. Po prvi put je u 2015. godini ugovorena serija čarter letova ka Njemačkoj i to ka Berlinu, Lajpcigu, Štutgartu, Nirnbergu, Dizeldorfu i Hanoveru. Saobraćaj je realizovan od 23. marta do 15. juna i nastavljen od 14. septembra do 11. novembra, sa više od 50 rotacija. Pored redovne linije za Moskvu, uvedena je i linija za Sankt Peterburg, a pored redovne linije za Rim, realizuju se i čarter letovi za Bari, Napulj, Kataniju i Palermo. "Montenegro Airlines" je za prvih osam mjeseci ove godine prevezao 3,4 odsto putnika više nego prošle godine. Najveći rast u broju prevezenih putnika zabilježen je na linijama ka Kopenhagenu (41%), Ljubljani (38%), Londonu (27%), Dizeldorfu (22%), Parizu (17%). Na najfrekventnijim linijama ka Beogradu prevezeno je čak 4.400 putnika više u odnosu na prošlu godinu. Zbog devalvacije ruske rublje očekivani pad broja putnika sa toga tržišta bio je manji od prognoziranog, te nadomješten povećanjem broja putnika sa zapadnoevropskog tržišta. Nacionalna avio kompanija u narednoj godini ima u planu uspostavljanje čarter saobraćaja prema Pragu, kao i proširenje čarter letova na njemačkom tržištu i to za Hamburg i Minhen. Što se redovnih linija tiče, zbog pozitivnog trenda i isto takvih očekivanja, moguće je povećanje broja rotacija prema Londonu, Ljubljani i Sankt Peterburgu, što bi u ukupnom rezultiralo i većim brojem turista u Crnoj Gori.
Kristina JERKOV
