U dokumentu se navodi da „različite analize pokazuju da je odnos ljekara prema propisivanju ljekova-ključno pitanje za efikasnu, ali i racionalnu farmakoterapiju“.
Nedvosmisleno se od ljekara zahtijeva da propisiju jeftinije ljekove, ali nije navedeno kako će alternativni jeftiniji ljekovi uticati na zdravlje stanovništva.
„Činjenice pokazuju da odnos ljekara prema izboru lijeka nije ekonomski determinisan. U vođenju farmaceutske politike u Crnoj Gori, neophodno je uticati na racionalnu potrošnju ljekova i zahtijevati od ljekara da vode računa o finansijskom aspektu liječenja, propisujući jeftinije alternativne ljekove i time implementirati politiku uticaja na propisivačke navike ljekara“, decidno piše u Master planu, i dodaje da je cilj i ograničavanje budžeta za ljekove.
„Ograničavanje budžeta je legitimna smjernica, ali uz prethodnu edukaciju ljekara i pacijenata, kao i dostupnost i opštu prihvatljivost terapijskih smjernica. Svaki ljekar pri pojedinačnim odlukama u propisivanju recepata treba biti svjestan farmakoekonomske evaluacije“, podsjeća se u Planu.
Kako utvrditi esencijalnu listu ljekova: Potencira se da je utvrđivanje liste esencijalnih ljekova koji treba da zadovolje potrebe najvećeg broja stanovnika u liječenju većine bolesti i stanja koja se javljaju u zemlji- najvažniji dio politike ljekova.Zbog toga se prilikom utvrđivanja, predlaže „nepristrasan i transparentan proces selekcije ljekova, vodeći računa i o socijalnom statusu“.
To praktično znači da, do sada, proces određivanja esencijalne liste ljekova nije bio nepristrasan i transparentan.
„Kao važan korak u obezbjeđivanju dostupnosti ljekova i osiguravanje racionalne farmakoterapije u dovoljnim količinama i odgovarujućim oblicima, lista ljekova mora po cijeni biti dostupna za društvo i pojedinca. Nepristrasan i transparentan proces selekcije ljekova prilikom formiranja lista ljekova, uz unaprijed definisane kriterijume, je od ključne važnosti. Unapređenjem farmaceutske politike očekuje se obezbjeđivanje ljekova i medicinskih sredstava prema principima dostupnosti, što znači u odnosu na klinička stanja, u dozama koje su prilagođene njihovim individualnim potrebama, tokom adekvatnog vremenskog perioda i po najnižoj cijeni za njih i njihov socijalni status“, poručuje se u Master planu.
Šta su ključni prioriteti: U ključnom odjeljku Master plana „Ljekovi i medicinska oprema“ data je lista prioriteta, odnosno što je neophodno uraditi za poboljšanje zdravstvenog sistema.Kao glavni prioritet, u Master planu je navedena neophodnost hitnog usvajanja Uredbe o maksimalnim cijenama ljekova u Crnoj Gori odnosno Pravilnika o kriterijumima o stavljanju ljekova na listu ljekova.
„Primjenom ovih mjera ograničiće se cijene ljekova i onemogućiti povećanje cijena iznad zakonom propisanih“, smatraju autori Master plana iz Ministarstva zdravlja.
Kao prioritet navodi se i periodične korekcije postojeće, odnosno izrada nove liste ljekova sa jasno preciziranim kriterijumima i ograničenjima za svaki lijek u skladu sa međunarodnim farmakoterapijskim i farmakoekonomskim smjernicama, a primjereno ekonomskoj moći Crne Zdravstve ustanove, moraju izvršiti prioritetnu registraciju novih generika u što kraćem vremenskom periodu, kao ljekova od posebnog strateškog značaja za nacionalnu politiku ljekova u Crnoj Gori.
Formira se komisija za skupe ljekove: U Master planu se najavljuje formiranje komisije za skupe ljekove „radi objektivne procjene“ da li je ta vrsta lijeka neophodna.
„ Prioritet je i formiranje komisije za inovativne, skupe ljekove pri Ministarstvu zdravlja Crne Gore koju bi činili nezavisni eksperti radi objektivne procjene da li pacijenti predloženi od Konzilijuma ispunjavaju kriterijume navedene u listi ljekova, a ljekovi van liste koriste kao zadnja i jedino moguća farmakoterapijski i farmakoekonomski opravdana alternativa. Uz to, potrebne su i redovne farmakoepidemiološke i farmakoekonomske analize radi dobijanja objektivnih informacija za donosioce odluka u politici ljekova.
Potrebna racionalizacija potrošnje ljekova: U dokumentu se potencira i racionalizacija potrošnje ljekova, ali se ne navodi da li je potrošnja kod nas iznad zemalja regiona.„Racionalizacija potrošnje ljekova je jedan od ključnih segmenata u finansijskoj održivosti zdravstvenog sistema, a racionalnom upotrebom lijekova se utiče kako na unapređenje zdravlja i kvaliteta tako i na racionalnu potrošnju sredstava za zdravstvenu zaštitu. Zbog toga se u dokumentu predlaže edukacija ljekara iz oblasti regulative odnosno zakonodavstva i farmakoekonomije i svih drugih odredaba kojima se precizira odgovornost za nepoštovanje ili nepridržavanje kriterijuma i ograničenja iz Liste ljekova. Kao prioritet predlaže se i praćenje neželjenog dejstva lijeka i smanjenje potrošnje ljekova kroz aktivnosti svih učesnika u zdravstvenom sistemu
U dokumentu se kaže da neracionalna potrošnja u ekonomskom smislu vodi ka velikim gubicima resursa i nedostupnosti esencijalnih ljekova.
Ukupna potrošnja ljekova 62 miliona eura: Prema zvaničnim podacima Agencije za ljekove, ukupna potrošnja medikamenata u Crnoj Gori je iznosila 62,3 miliona eura. Od toga najviše je utrošeno za kupovinu ljekova za liječenje kardiovaskularnog sistema, za bolesti krvi i krvotvornih organa, za liječenje alimentarnog trakta i metabolizma kao i za liječenje bolesti nervnog sistema.
„Obezbjeđivanje racionalne upotrebe ljekova sprovodi se kroz sistem zdravstvene zaštite u kojem su glavni akteri ljekari kao propisivači ljekova, farmaceuti koji izdaju lijek i pružaju informaciju o njemu kao i sami pacijenti“, zaključuje se u dokumentu.
Predrag ZEČEVIĆ
