Prema slovu sporazuma o reprogramu, opštine će biti obavezne da traže saglasnost Ministarstva finansija da bi zaposlile bilo kojeg novog radnika, a država će zauzvrat da reprogramira 89 miliona eura poreskog duga. Na period od 20 godina, dug za poreze i doprinose bi vraćalo deset siromašnijih opština, a za Budvu i Bar, kao bogate opštine, reprogram je sačinjen na pet godina. Od ukupnog duga za poreze i doprinose, najviše je dugovala Opština Nikšić 17,7 miliona eura, Pljevlja 10,8 miliona, Berane 9,4 miliona eura, Bijelo Polje 8,7 miliona, Budva 8,3 miliona…
Opštine zapošljavaju blizu 12.000 radnika, dužne 285 miliona eura: Iako to u sporazumu nije navedeno, jasno je da je glavni razlog ovolikog poreskog duga za poreze i doprinose, upravo neopravdano veliki broj radnika, nastao zbog partijskog zapošljavanja tokom mnogih izbornih ciklusa. Tako su lokalne samouprave i lokalna preduzeća čiji su osnivači opštine, zapošljavale krajem prošle godine čak 11.778 radnika, što je za 448 više nego u istom periodu prošle godine. Zbog toga je Vlada tražila od opština još krajem decembra hitnu optimizaciju broja radnika.
Najviše zaposlenih ima opština Podgorica 2.698, Nikšić 1099, Budva 1095, Pljevlja 833, Bar 822, Berane 609, a Andrijevica 103. Istovremeno, za posmatrani period opština Ulcinj je zaposlila 175 radnika, a Berane čak 118.
Na opštinama je da svaka pojedinačno odrede optimalan broj radnika, ali je jasno da u lokalnim samoupravama, shodno evropskim standardima, ne treba da radi više od 10.000 radnika odnosno da je višak skoro 1.800 radnika.
Lokalne samouprave su, pored poreskog duga opterećene i kreditnim zaduženjima. Tako su prema zvaničnim podacima Ministarstva finansija, opštine krajem prošle godine kreditno zadužene čak 166 miliona eura, od čega najviše Budva 65 miliona eura, Podgorica 26 miliona, Nikšić 18,5 miliona, Hereceg Novi 8,7 miliona eura...Ako se tome dodaju neizmirene obaveze opština u iznosu od 119 miliona eura, koje uključuju 89 miliona eura po osnovu reprograma, onda je jasno u kako teškom položaju se nalaze lokalne samouprave. Jer ukupni dug od 285 miliona eura, treba redovno servisirati.
Opština Nikšić smanjuje plate i broj zaposlenih: Jedan od primjera kako treba rješavati tešku naslijeđenu situaciju je Opština Nikšić, koja je za vrijeme trajanja mandata nove uprave, vratila ukupno 10 miliona eura duga. Ipak, Nikšić i dalje duguje više od 30 miliona eura i sve teže servisira obaveze.
Prvi čovjek Nikšića Veselin Grbović, najavio je da će u cilju stabilizacije finansija i održivog poslovanja smanjiti broj zaposlenih ali i zarade.
“Višak zaposlenih u opštinskim preduzećima i javnim ustanovama je oko 300 radnika. Opština je odlučila da na bazi dobrovoljnog odlaska sa otpremninama reguliše status 100 radnika sa otpremninama. Nakon smanjenja broja zaposlenih i nešto nižih ličnih primanja, Opština će biti u mogućnosti da redovno vraće sve rate kredita po reprogramu“, kazao je Grbović za Portal Analitika.
U beranskoj upravi višak 100 radnika: U veoma teškoj ekonomskoj situaciji, pored Nikšića se nalazi i opština Berane koja duguje ukupno oko 15 miliona eura, a koju je stvorila prethodna beranska samouprava.
Predsjednik beranske Opštine Dragoslav-Dado Šćekić kaže za Portal Analitika da će reprogram poreskih dugova omogućiti da lokalna samouprava, na čijem je čelu, redovno izmiruje poreske obaveze i da realizuje projekte predviđene kapitalnim budžetom. Prema njegovim procjenama, u beranskoj opštini višak je oko 100 zaposlenih.
„Od dolaska na vlast nove uprave, jasno nam je da imamo preglomaznu administraciju. Ne samo što je preglomazna, no i jedan broj radnika po svojim znanjima i vještinama ne odgovara pozivu savremenih potreba lokalne administracije. U pitanju su loša efektivnost i produktivnost tih radnika. Zbog toga smo bili prinuđeni da primimo novu, vještiju radnu snagu. Da li ima prekobrojnih? Apsolutno ima. Opština će u okviru reprograma, imati kreditno zaduženje koje će biti namijenjeno za zbrinjavanje viška zaposlenih. Prema našim procjenama, višak radnika u opštini se kreće između 50 i 100, objasnio je Šćekić, navodeći da je nova lokalna vlast svela troškove na minimum.
Mit o četiri matičara u Andrijevici: U našoj državi svega sedam opština, predvođenim Glavnim gradom, nemaju problema u poslovanju i redovno izmiruju svoje obaveze. Među njima je i najmanja opština Andrijevica, varošica sa svega 2.000 stanovnika. Za Andrijevicu je prije nekoliko godina važio mit u prilog partijskom zapošljavanju, da opština ima sistematizovana četiri radna mjesta za matičare, iako je, prema podacima MONSTAT-a, u posljednjih nekoliko godina bilo svega par vjenčanja. Mit se ispostavio kao lažan, a opština Andrijevica, uprkos skromnim resursima, postala primjer domaćinskog upravljanja.
Ova opština nema neizmirenih obaveza, a kreditno je zadužena svega 50.000 eura i taj kredit se redovno vraća.
Kada je Portal Analitika krajem prošle godine posjetio Andrijevicu, ta opština je na računu imala više od 100.000 eura, a plate za 103 radnika zaposlenih u opštinskim službama nijesu kasnile ni dana.
„U našoj opštini se štedi i zna se gdje ide svaki cent“, objasnio je izvještaču Portala Analitika tajnu dobrog upravljanja Srđan Mašović, prvi čovjek Andrijevice. Takva situacija je i danas.
U krizom najteže pogođenim opštinama, smatraju da Vlada, osim reprograma, može da pomogne opštinama boljom preraspodjelom poreskih prhoda.
Od 120 miliona eura investicija Nikšiću ni cent: Predsjednik lokalne samouprave Nikšića Veselin Grbović je upozorio da opštine moraju dobiti dio kolača kada su u pitanju velike investicije koje se sprovode na njihovoj teritoriji.
„Evo primjera. U maju bi na Krnovu trebalo da krene izgradnja parka vjetrenjača vrijednih 120 miliona eura. Država će samo na ime PDV-a dobiti nešto više od 20 miliona eura, dok opština neće imati ni cent prihoda, iako se investicija realizuje na teritoriji nikšićke opštine. To govori da nešto nije u redu sa ubiranjem prihoda na relaciji država-opština, i da Vlada tu nešto mora hitno preduzeti, ukoliko se želi da opštine stabilno posluju, poručio je Grbović.
Predsjednik Opštine Berane Dragoslav Šćekić, pak smatra da se opštinama može pomoći i sa refinansiranjem postojećih kreditnih obaveza, odnosno podizanjem povoljnijih novih kredita kako bi se tim sredstvima isplaćivali stari zajmovi.
„Ono što je jako bitno je da se javila i mogućnost da se u saradnji sa Investiciono-razvojnim fondom i Ministarstvom finansija refinasiraju ostale obaveze po kreditnim zaduženjima i ostalih kreditnih troškova. To je jako značajno jer će potpuno doprinijeti konsolidaciji finansija, budući da se gotovo sve opštine nalaze u teškoj finansijskoj situaciji“, naveo je Šćekić.
Ipak, ukupni dugovi opština od 285 miliona eura, sve manje investicija, nepovoljna raspodjela državnih i opštinskih prihoda i ogromni višak radne snage govore da opštine moraju povući bolne rezove kako bi se spasile od bankrota. Za početak trebaju da otpuste višak radnika, ali i da smanje neprimjereno visoke plate, ne u administraciji, koliko u komunalnim preduzećima čiji je osnivač opština. Vremena za čekanje više nema...
Predrag ZEČEVIĆ
