Tačno prije 70 godina, u noći između 20. i 21. decembra 1943. godine, četnici Draže Mihailovića su upali u selo Vranić i zvjerski, na spavanju, poklali čitave porodice partizanskih saradnika. U četrnaest porodica, ko god se te noći zatekao u kući – niko nije preživio. Danas, 70 godina kasnije, u Srbiji se sprovodi rehabilitacija Draže Mihailovića i četnika, u školama se uči o njima kao o antifašističkom pokretu, kao vrhunac, snima se i prikazuje bezvrijedna serija koja bi trebalo da bude okidač za prosvjetljenje svih Srba u vrijednosnom sistemu na kome Srbija treba da gradi svoj kontinuitet i koji je putokaz za buduće generacije.
Piše: Slobodan JOVANOVIĆ
U jednoj od mnogobrojnih političkih, polemičkih emisija na ovdašnjim (srpskim) televizijama, Borka Pavićević, iznervirana od prostačkog i nacionalističkog desničarenja nekadašnjeg fudbalskog asa, Duška (Duleta) Savića, uzviknula je “pobogu čovječe, pa vi ste bivši fudbaler”.
Sportisti i šovinisti: Vjerovatno je Borka imala sliku, koju i ja pamtim, o negdašnjim fudbalskim asovima: pikali su dobro loptu, ma im škola i obrazovanje nije bila jača strana. Kad čovjek danas pogleda javnu scenu u Srbiji mnogi nekadašnji fudbaleri, sportisti uopšte, su veoma značajne ličnosti u političkom, sportskom i bussines životu Srbije. Slijedeći tu logiku, mnogi današnji fudbaleri i drugi sportisti, uglavnom kolektivnih sportova, koji jedva, mucajući, uspjevaju da kako-tako skrpe otrcane fraze pred neki meč ili poslije njega, predstavljaju buduće elite srpskog društva.
Koliko god se upinjali da ubijede druge da se ne radi o istom obliku patološke svijesti i Srbi i Hrvati su od najgorih perioda i političkih pojava u svojoj novijoj istoriji napravili temelje sadašnjih i budućih apedeutičnih generacija. Ne čudi apološka tirada Džoa Šimunića i njegov tragikomični pokušaj davanja istorijskih poduka u vezi njegovog bestijalnog ponašanja, koji , vjerovatno, kao decedent ustaških emigranata u Australiju ne vidi ništa loše u podržavanju simbolike odgovorne za smrt stotina hiljada ljudi, u najvećem broju na okrutan način. Veliki broj njegovih sunarodnika stao je u njegovu odbranu i to je ono što ovu priču čini mnogo kompleksnijom.
Sjećam se slične reakcije u Srbiji kada ja srpski košarkaš Milan Gurović imao problema zbog svog istetoviranog Draže Mihailovića. I u ovom slučaju se radilo o svojevrsnom fenomenu, jer se ne radi o vremenima Raške i Travunije đe postoji oskudna dokumentacija pa se istorija može tumačiti na kreativan način, već o vremenu koje je ostavilo previše tragova koji “smrde nečovještvom”.
Krečenje istorije: Gotovo svakodnevno prisustvujemo promociji raznoraznih likova, od anonimusa do poznatih glumaca, koji ushićeno govore po srpskim medijima o svom doprinosu u stvaranju srpske istorije kroz učešće u realizaciji serije “Ravna Gora” Radoša Bajića. I ja mislim da to jeste, u pravom smislu te riječi, “stvaranje srpske istorije”. Ne po prvi put. Nameće se pitanje koji su razlozi da se od jedne po svemu opskurne, anomične, konfuzne i amoralne ličnosti pravi ideološka ikona. Ne računajući, naravno, ekstatičnu budalaštinu koju je izjavio Nebojša Glogovac, tumač lika Draže Mihailovića, da je tumačenjem lika u seriji shvatio svu plemenitost, humanost i etičnost Dražinu. Duboko sam ubjeđen da u osnovi svega stoji krajnje desničarski, antikomunistički rakurs, podstaknut ideološkom prazninom nastalom raspadom socijalističkih država i inače usponom desnih ideologija krajem XX i početkom XXI stoljeća. Prvobitno se pokušalo sa promovisanjem “srpske majke”, Milana Nedića, kvinslingškog predsjednika vlade u vrijeme Drugog svjetskog rata. Čak su mu bile posvećene pozorišne predstave, a onda se shvatila sva besmilenost pravljenja od pokrovitelja “dušegupki”, Banjičkog logora i stratišta u Jajincima simbola bilo čega do sramotne kolaboracije i zločina. Nije se zezati sa Izraelcima i jevrejskim stradanjima. U vrijeme “premijerovanja” Vojislava Koštunice čak je Nedić dospio na zidove zgrade u Nemanjinoj 11, sramotno se zadržavši do današnjih dana.
Draža mu dođe kao iznuđeno rješenje. Čovjek koji se na suđenju branio da nije odobrio zločine (ne negira ih) koje su činjeli njegovi komandanti, da su mnoge zločine počinili dok im on nije bio komandant, da bi se naprasno nakon učinjenih zločina ponovo vraćali pod njegovu komandu, koji je sebi pripisivao to malo borbi protiv Njemaca 1941, a sve nebrojene zločine “odmetničkim” četničkim jedinicama. Baveći se likom Draže Mihailovića, čovjek se u pojedinim trenucima zapita: čega je taj čovjek bio komandant? Smiješno djeluju njegova objašnjenja da je Miloš Glišić samoincijativno napao partizane u Požegi i Užicu 1941. iako su imali telefonsku vezu (“ja smatram da su Glišić i Ignjatović to izvršili na svoju ruku”), da je Bogdan Brajević bez njegovog znanja prodao Njemcima 365 zarobljenih partizana nakon Dražinog susreta sa Njemcima u Divcima (svi strijeljani), iako ih je odveo sa Ravne Gore, da Zaharije Ostojić šalje Pavlu Đurišiću depešu i potpisuje je sa Draža Mihailović, a Draža ne zna za tu depešu, i sijaset sličnih besmislica. Tragikomično djeluju odgovori Draže Mihailovića na pitanje sudije da li je izvjesni Raković bio pod njegovom komandom i koliko je to ostao, pošto je bio dio “legalnih četničkih jedinica”, da je bio pod njegovom komandom “koliko je hteo”. Inače, za one koji ne znaju, “legalizovani četnički odredi” su bile četničke jedinice uredno registrovane kod njemačkih i italijanskih vlasti, koje su se mogle slobodno kretati po svim teritorijama kontrolisanim od okupatora.
Ugovori o kolaboraciji: Postoje ljudi kojima je sporna himna Crne Gore zbog Sekule Drljevića, a kojima nimalo ne smeta što baštine nasljeđe onih koji su kao pripadnici JvUO na tlu NDH tokom Drugog svestkog rata potpisivali ugovore sa organima vlasti NDH. Tim ugovorima četnički odredi su se obavezali na saradnju sa organima NDH. Кarakteristični su po tome što je sa njima izvršena legalizacija četničkih odreda na taj način što organi NDH priznaju četnicima pravo organizovanja u zamjenu za potpisivanje lojalnosti. Ti ugovori standarno obuhvataju sledeće:
-Priznanje NDH od strane četnika;
-Obavezivanje četnika na lojalnost Anti Paveliću i NDH;
-Priznavanje od strane NDH četnicima prava na organizovanje;
-Priznavanje prava četnicima od strane NDH za nošenje oružja;
-Zajedničku borbu protiv NOVJ;
-Snabdijevanje oružjem, municijom, hranom i ljekovima četnika od strane NDH;
-U nekim slučajevima, NDH je četnicima garantovala i plate i penzije, kao i "bonuse" za ubijene ili zarobljene pripadnike NOVJ.
Slična lojalnost, ali prema okupatoru, je postojala u Sloveniji, Dalmaciji i Crnoj Gori. U Sloveniji su potpisivani ugovori i sa bjelogardejcima, koje je potpisao Karlo Novak, generalštabni major u štabu Draže Mihailovića. U Crnoj Gori je Pavle Đurišić odlikovan gvozdenim Hitlerovim krstom. Njegovi zločini u Pljevaljskom kraju, pobrojani u izvještaju svom komadantu Draži Mihailoviću su dobro poznati svima u Crnoj Gori. Svima koji žele da znaju, bolje rečeno. Nije smetala Draži kolaboracija Đurišića sa Italijanima i Njemcima, ali kad je sklopio savez sa Sekulom Drljevićem, odmah ga je proglasio izdajnikom.
Rehabilitacija fašizma: Tačno prije 70 godina, u noći između 20. i 21. decembra 1943. godine, četnici Draže Mihailovića su upali u selo Vranić i zvjerski, na spavanju, poklali čitave porodice partizanskih saradnika. U četrnaest porodica, ko god se te noći zatekao u kući – niko nije preživio. Te stravične noći, zločinci su zaklali sedamdeset dvoje ljudi, među kojima trideset pet žena i đevojaka i desetoro nedužne đece, od kojih dvoje u kolijevkama. Četiri đevojke, bolje reći đevojčice, bile su pred roditeljima silovane pa zaklane, a jedan mladić je bio kastriran pa zaklan. Pored toga, četnici su zarobili sedam boraca NOR-a iz Vranića. Četvoricu su, posle strahovitih mučenja, zaklali u selu, a tri borca su ustupili njemačkom Gestapou. Posle mučenja u logoru na Banjici, obješeni su u selu Čumiću kod Kragujevca. Međutim, ovo nije kraj četničkog divljanja. Oni su doveli još jedanaest građana, koji nijesu bili iz Vranića i nad njima izvršili pokolj. Sveukupno devedeset ubijenih. I sve Srbi! Na suđenju Mihailoviću su bili, kao svedoci, otac i majka sa kolijevkom u kojoj je nekada bila njihova četvoromjesečna beba. Njihova slika sa suđenja je slika kojom se treba oblijepiti Srbija.
Danas, 70 godina kasnije, u Srbiji se sprovodi rehabilitacija Draže Mihailovića i četnika, u školama se uči o njima kao o antifašističkom pokretu, kao vrhunac, snima se i prikazuje bezvrijedna serija koja bi trebalo da bude okidač za prosvjetljenje svih Srba u vrijednosnom sistemu na kome Srbija treba da gradi svoj kontinuitet i koji je putokaz za buduće generacije. Simbolički, Radoš Bajić u prepredugoj sceni, kojima obiluje ova serija, prikazuje uhapšenog oca i sina muslimanske vjeroispovjesti koje dovode Draži i koje on velikodušno pušta na slobodu, prethodno ih nahranivši i napojivši. Odvodeći ih, kad su zašli iz vidokruga, jedan od dva četnika kamom ubija oca . To bi, valjda trebalo da pretstavlja simboličko priznanje četničkih zločina za koje, viđi vraga, Draža Mihailović nije znao i koji su vršeni iza njegovih leđa.
Četnici su 7. aprila 1944. godine odveli vezanog popa Bora Gavrilovića, partizanskog simpatizera, u Malu Moštanicu, cio dan ga mučili i uveče zaklali. Prije nego što su ga zaklali, pop ih je zamolio da mu odriješe ruke, da bi mogao da se prekrsti i pomoli bogu.
-Odriješićemo ti ruke, pod uslovom, da nam iskreno kažeš, šta misliš, ko će pobjediti?
-Vi sigurno nećete.
-Ali pope, mi smo već pobjedili, vidiš da vas ubijamo kao zečeve (misleći na komuniste i njihove simpatizere).
-Nećete pobjediti. One koji kolju đecu u kolijevkama, srpski narod nikada neće prihvatiti.
Bile su to posljednje riječi popa Bora Gavrilovića. Nije doživio da sazna njihovu istinitost.
Danas Crkva kojoj je pripadao pop Bora Gavrilović slavi kao sveca jednog drugog i drugačijeg popa, Milorada Vukojičića, blagosilja četničke terevenke po cijelom svijetu, podržava prikazivanje pseudoistorijske RTS revizije novije istorije u režiji tvorca bezvrednih uradaka poput “Selo gori a baba se češlja” i traži svoje mjesto u divotnoj kombinaciji ravnogorstva i svetosavlja, kao zalogu za svoju budućnost i budućnost Srbije. Uostalom, na idejama Stevana Moljevića, koje su Dragiša Vasić i Draža Mihailović usvojili 1942. kao politički program Ravnogorskog pokreta, učinjeni su mnogobrojni zločini u bivšoj Jugoslaviji tokom devedesetih godina.
