Glavni grad iz godine u godinu bilježi oslabljeno stanje kvaliteta vazduha, naročito tokom zimskih mjeseci.
Tako je bilo i prethodne sedmice, kada je koncentracija PM10 čestica u vazduhu u večernjim satima išla i šest do sedam puta iznad dozvoljenih vrijednosti, a u jutarnjim časovima i preko tri puta iznad dozvoljenog. Proteklih dana bila je izuzetno visoka i koncentracija PM2,5 čestica.
Osnovni uzrok zagađenja vazduha u glavnom gradu je ogroman broj starijih vozila na dizel i benzinski pogon i saobraćajne gužve. Povećanju nivoa zagađenja vazduha tokom zimskih mjeseci doprinosi i grijanje domaćinstava na čvrsta goriva. Takođe, mikroklima u Podgorici u posljednje dvije decenije se prilično promijenila, pa izostanak sjevernog vjetra dodatno utiče na zadržavanje zagađujućih materija u vazduhu i atmosferi. Izražen je problem i velikog broja divljih deponija i paljenja komunalnog otpada, prvenstveno otpadnih guma, što dodatno doprinosi zagađenju.
Na sve ove probleme za čitaoce Pobjede ukazuje direktorica Centra za klimatske promjene UDG Ivana Vojinović i upozorava na činjenice da Crna Gora nema nacionalnu strategiju upravljanja kvalitetom vazduha, te da nemamo lokalne planove upravljanja kvalitetom vazduha za najugroženije gradove, među kojima je i Podgorica. Navodeći da iz sezone u sezonu pribjegavamo ad hok mjerama, govori o tome na koji način bi trebalo sprovoditi adekvatne i dugoročne mjere u cilju očuvanja kvaliteta vazduha i zdravlja životne sredine i građana.
UZROCI
Vojinović upozorava da Crna Gora iz godine u godinu bilježi pogoršano stanje kvaliteta vazduha u nekoliko opština među kojima dominiraju Pljevlja, ali da posljednjih godina tokom zimskih mjeseci bilježimo veoma ozbiljne i zabrinjavajuće parametre i u Bijelom Polju, Nikšiću i Podgorici.
“Glavni grad Podgorica iz godine u godinu bilježi oslabljeno stanje kvaliteta vazduha, naročito tokom zimskih mjeseci, kada uglavnom dolazi do prekoračenja emisije PM čestica iznad dozvoljenih vrijednosti koje su predviđene Zakonom o zaštiti vazduha, a to su vrijednosti koje su prenijete iz okvirne direktive o kvalitetu vazduha Evropske unije”, navodi Vojinović.
13Kao osnovni uzrok zagađenja vazduha u glavnom gradu ističe ogroman broj starih vozila na dizel i benzinski pogon i saobraćajne gužve.
“Izuzetno je veliki broj putničkih vozila koja se nalaze na ulicama Podgorice. U pitanju su vozila stara u prosjeku 14–15 godina, među kojima dominiraju ona sa unutrašnjim sagorijevanjem – dizel i vozila na benzinski pogon, a malo je učešće hibridnih i električnih vozila koja ne doprinose zagađenju vazduha. Dakle, saobraćaj u Podgorici za razliku od ostalih crnogorskih gradova gdje imamo prisutno veće zagađenje vazduha, posebno se ističe, tako da bi donosioci odluka na državnom, a posebno na lokalnom nivou, trebalo da posvete više pažnje unapređenju sistema saobraćaja, odnosno prelaska na održivi transport, a to znači elektrifikacija javnog prevoza, povećane subvencije i fizičkim i pravnim licima prilikom kupovine hibridnih vozila, kao i podsticanje biciklizma, pješačenja i olakšavanje protoka saobraćaja, jer svi koji borave u glavnom gradu znaju kakvo je zagušenje saobraćaja, a sve to dovodi do povećane emisije, u ovom slučaju azotnih oksida i PM čestica”, poručuje Vojinović.
Kako dodaje, ono što je sa saobraćajem podjednaki uzrok ovako povećanog nivoa zagađenja vazduha u Podgorici tokom zimskih mjeseci jeste grijanje domaćinstava na čvrsta goriva.
“Koristi se drvo kao energent za grijanje znatnog broja domaćinstava i to uzrokuje povećane emisije zagađujućih materija koje se zadržavaju u atmosferi, naročito ukoliko se koristi drvo koje nije dovoljno suvo, pa ne dolazi do njegovog potpunog sagorijevanja, ali i to ukoliko se dimnjaci na individualnim objektima nedovoljno čiste”, objašnjava Vojinović.
Ističe da se mikroklima u Podgorici u posljednje dvije decenije prilično promijenila, što dodatno utiče na nivo zagađenja.
“I mikroklimatski uslovi i te kako utiču na zadržavanje zagađujućih materija u atmosferi. Sve manje imamo vjetrovitih dana, onog tipičnog podgoričnog sjevera, a on je ključni prirodni ventilator i faktor koji vrlo lako i brzo i bolje nego neka tehnička rješenja može da eliminiše zagađenje koje se koncentriše u vazduhu i atmosferi. Ova promijenjena klima utiče na to da Podgorica ima veće zagađenje u odnosu na neki raniji period, vidimo da obje mjerne stanice u gradu, i na Zabjelu i u Bloku pet, pokazuju povećane emisije zagađujućih materija”, objašnjava naša sagovornica.
Naglašava da mi u Podgorici, kao najvećoj jedinici lokalne samouprave i administrativnom i privrednom centru u zemlji, imamo izražen problem divljih deponija, te da paljenje nelegalno odloženog otpada dodatno doprinosi zagađenju vazduha.
“To paljenje otpada, naročito kada su otpadne gume u pitanju, ali i ostalog, negativno utiče na kvalitet vazduha. Čitav taj dijapazon najrazličitijih zagađujućih materija se automatski emituje u atmosferu i negativno utiče, prije svega na stanje zdravlja lokalnog stanovništa, upravo onog koje čini taj prekršaj (pali otpad), što je apsolutno zabranjeno, a samim tim i na pogoršanje stanja kvaliteta vazduha”, priča Vojinović.
STRATEGIJA
Direktorica Centra za klimatske promjene UDG smatra da se Podgorica manje-više bori sa brojnim izazovima usljed kojih dolazi do zagađenja vazduha.
“Neki od njih su lako rješivi, kao striktno sankcionisanje bilo kojeg vida paljenja otpada. Drugi zahtijevaju rješenja na duži rok, poput uvođenja sistema održivog saobraćaja... To je zapisano u svim našim strateškim dokumentima 10 – 15 godina, ali su pomaci na tom planu nedovoljni. Iz godine u godinu, tipično krajem decembra i tokom čitavog januara, pričamo o ovoj temi. Onda ona utihne do naredne sezone i tako se iz stalno pogoršava stanje kvaliteta vazduha i povećavaju zdravstveni problemi... Najveća odgovornost je na nadležnim institucijama. Za Podgoricu svakako je važan prelazak na održivi sistem saobraćaja i tu se mora mnogo ozbiljnije pristupiti. Znam da je sve to finansijski zahtjevno i da zahtijeva dugoročan proces u koji se mora mnogo ozbiljnije zakoračiti, nego što je to urađeno do sada. Da pokušamo da na neki način relaksiramo stanje kvaliteta vazduha s kojim smo suočeni i tokom ove sezone”, poručuje Vojinović.
Smatra da bi u cilju poboljšanja kvaliteta vazduha u Podgorici građani, u mjeri u kojoj im to dozvoljavaju ekonomski uslovi, trebalo da umjesto grijanja na drva prelaze na druge energente.
“Posljednje dvije godine imamo mogućnost kao domaćinstva da dobijemo subvencije od Eko-fonda za nabavku energetski efikasnih sistema grijanja, što jeste ekonomska povoljnost za sve. Uz značajne subvencije Eko-fonda možemo svi da pređemo na energetski prihvatljivije načine grijanja, koje neće značiti emisije štetnih materija u atmosferu. Građani treba da znaju da prelaskom na tako nešto, uz korišćenje subvencija države, pomažu i sebi, tj. kvalitetu zdravlja i života u svojim stambenim objektima, a sa druge strane ne doprinose zagađenju vazduha”, priča Vojinović, uz napomenu da ove subvencije država treba i dalje dodatno da podstiče.
Ističe da donosioci odluka, u konkretnom slučaju Glavni grad Podgorica i Država Crna Gora, moraju veću pažnju da posvete ovom pitanju.
“Svi koji se bavimo ovom politikom podsjećamo da u posljednjih pet godina Crna Gora nema nacionalnu strategiju upravljanja kvalitetom vazduha. Nemamo lokalne planove upravljanja kvalitetom vazduha za najugroženije gradove – to su opštine Pljevlja, Bijelo Polje, Nikšić i Podgorica. To je zaista neprihvatljivo, iz sezone u sezonu pribjegavamo ad hok mjerama, koje nijesu sistematizovane na adekvatan način srazmjerno problemu s kojim smo suočeni tokom svake sezone”, zaključuje Vojinović.
Na mjernoj stanici u Ulici Meše Selimovića u Bloku pet, u subotu veče u 23 sata vrijednost PM10 čestica iznosila je 307,6 mikrograma po kubnom metru (µg/m3), što je više nego šestostruko u odnosu na dozvoljenu srednju dnevnu vrijednost koja je 50 µg/m3. U devet sati juče ujutro iznosila je 82,1 µg/m3. U 22 sata u petak veče izmjereno 227,8 µg/m3, skoro pet puta više od dozvoljenog, dok je u dva sata poslije ponoći (19. decembar) izmjereno čak 301,6 µg/m3. U 20 časova u četvrtak veče (18. decembra) izmjereno je 247,3 µg/m3, a slična situacija bila je i nekoliko sati prije i poslije tog mjerenja, dok je u 11 sati ujutro toga dana izmjereno 155, 6 µg/m3. U srijedu u 23 sata izmjereno je 218,7 µg/m3, a u devet časova toga ujutro 123 µg/m3. Još gora situacija bila je u utorak 16. decembra u 22 sata, kada je na mjernoj stanici u Bloku pet koncentracija PM10 čestica iznosila čak 363,3 µg/m3, odnosno više od sedam puta iznad dozvoljene srednje dnevne vrijednosti. U 10 sati ujutro tog dana izmjereno je 159,8 µg/m3. U ponedjeljak (15. decembar) u 22 sata iznosila je 296, µg/m3, a slična situacija bila je i nekoliko sati prije i poslije tog mjerenja. Svih ovih dana izuzetno visoka bila je i koncentracija PM2,5 čestica koja je, na primjer u ponedjeljak u 22 sata iznosila 225,4 µg/m3. U isto vrijeme u utorak veče iznosila je 268,7 µg/m3, a u subotu veče 201,5 µg/m3.
Direktorica Centra za klimatske promjene UDG Ivana Vojinović ukazuje na važnost informisanja i edukacije o tome kako zagađenje vazduha utiče na naše zdravlje.
“Mi jesmo obaviješteni preko sredstava javnog informisanja svakog dana o kvalitetu vazduha na teritorijama najugroženijih crnogorskih opština, pa i Podgorice. Ali, potrebno je i da se edukujemo o tome što znači umjereno dobar kvalitet vazduha, loš kvalitet vazduha, dobar kvalitet vazduha”, navodi Vojinović.
Informacije o kvalitetu vazduha, odnosno nivou PM čestica, građani mogu pratiti nasajtu Agencije za zaštitu životne sredine.
