Ko je imao priliku da se temeljitije bavi ovom temom, makar u dokolici, mogao je iz radova niza značajnih autora, na koje se i profesor Osolnik poziva, davno doći do ovog zaključka. Takva konstatacija sama po sebi nije novost, ali jesu zanimljive iznesene pretpostavke o sudbini “drugog dijela rukopisa” Gorskog vijenca i preinakama, koje su na ovom Njegoševom djelu vršene iz različitih razloga.
Profesor Osolnik sam kaže: “Mada sam bio ubeđen da se u tim sanducima, među raznovrsnim Miklošičevim spisima nalazi i preostali, to jest drugi deo rukopisa 'Gorskog vijenca' /stihovi, i, možda, zapis o rezultatu cenzure, koji bi mogao otkriti autora/autore pomenutih jezičkih intervencija odnosno manuskripta-predloška, sa kojeg je štampan 'Gorski vijenac', u kratkotrajnom i brzom čitanju (koncentrisao sam se na veći format dokumenta) tokom dva časa nisam otkrio misteriozni Njegošev rukopis. I dalje sam uveren da, pošto su arhivi cenzure bečke policije i štamparije Mehitarista izgoreli, upravo u Miklošičevoj ostavštini postoji odgovor na tu veliku zagonetku: mogao bi se otkriti detaljnijim pregledom građe u pomenutim sanducima. To bi mogao obaviti samo poznavalac ćirilice odnosno profesionalni bibliotekar na licu mesta.”
Ne ulazeći u suštinu ovog razgovora, uglavnom usmjerenog na značaj “Luče”, “Šćepana malog” i “Gorskog vijenca” za crnogorsku kulturu i šire, a što, onako kako je dato svakako predstavlja osvježenje u svakodnevnoj “poplavi” političkih “tema” i prepucavanja nabijenih svakom vrstom negativnosti, kratko bih se osvrnuo upravo na “tvrdnje” o mogućoj sudbini rukopisa Gorskog vijenca, ali ne na osnovu uvida u Miklošićevu zaostavštinu, koji nijesam imao prilike da vidim, nego na osnovu saznanja koja su “isplivala” tokom revizije fondova Narodnog muzeja Crne Gore.
Kako obično biva, odgovori na mnoge “velike” dileme “kriju” se u vidokrugu ili, kako se obično kaže “nalaze pod nosem”.
Našoj javnosti je vjerovatno poznato, da se u Njegoševom muzeju nalazi “rukopis Gorskog vijenca”. Mnogi su ga i viđeli. Međutim, ne radi se o integralnom tekstu već njegovom “prvom dijelu”, sa sijasetom intervencija, koji je 1969. godine stigao iz Beograda, zahvaljujući intervenciji ondašnjih vlasti. Na osnovu istog štampan je i fototip, međutim, kako se na više mjesta navodi, “drugog dijela” nema, pored ostalog “jer ga nikad niko nije ni tražio”. Zato je napor gospodina Osolnika dragocjen. Jer, kada se bude došlo do integralnog teksta za uspodedbu, znaće se što je i koliko “izmijenjeno”, a možda i ko je to napravio i za koje svrhe. Bilo bi dobro da se nešto pronađe u Miklošičevoj zaostavštini, ali na drugom mjestu, upravo na Cetinju, već postoji podatak o “drugom rukopisu” Gorskog vijenca koji je bio upisan ništa manje nego u inventar Biljarde. Kažem upisan, jer ga više nema, zvanično.
Revizija Njegoševog muzeja vršena je dva puta, od 2009. do prošle godine. U oba slučaja konstatovan je manjak velikog broja “predmeta”, među kojima figurira i, kako se u Knjizi II Inventara Sava Vukmanovića navodi, “Prepis Gorskog vijenca iz 1846, prepisan starim pravopisom”, zaveden pod inv. brojem 216.
U istoj inventarnoj knjizi jasno se navodi šta je “foto-kopija” ili “fotografija”, ali u ovom slučaju takav “predznak” ne postoji. Radilo se, dakle, o integralnom prepisu originalng teksta ovog Njegoševog djela, iz godine koja je prethodila štampi, što bi, da je očuvano makar u formi foto-kopije, umnogome “razgrnulo” dileme kojima su se mnogi do sada bavili, pa i uvaženi profesor Osolnik.
Međutim, do sada se zbog ovog gubitka, očigledno značajnijeg za univerzalnu kulturu nego našu, niko nije “potresao”, niti je pitanje aktuelizovno, jer je, zaboga, “sve u redu”, pa smo opet na početku, čekajući da muzejski Šerlok, Tužilaštvo ili ne daj Bože članovi nacionalnih akademija nauka namršte čela pod teretom brige za nacionalnu kulturu i “dokažu” da je “predmeta uopšte bilo”. Iako im je sve odavno servirano. Pa će onda ostalo...
A što se tiče nekog novog saznanja o “putevima” Gorskog Vijenca ili “ko ga je popravio”, ipak ćemo morati da pričekamo da neko preturi Miklošičevu zaostavštinu.
3
