Centar za građansko obrazovanje (CGO), Fondacija M90 i Kulturni front iz Srbije, u saradnji sa Opštinom Budva, u ponedjeljak, 1. septembra 2025. godine, u 20h00, u crkvi Santa Maria in Punta, u Budvi, otvaraju izložbu „Devedesete: od nepristajanja do otpora“.
U vremenu kada su ratovi, mržnja, siromaštvo i nasilje oblikovali svakodnevicu miliona ljudi, postojali su pojedinci, kolektivi i organizacije koji su birali da ne ćute - birali su otpor. Njima je posvećena nova izložba „Devedesete: od nepristajanja do otpora“, koja je nastavak višegodišnjeg rada na istraživanju i predstavljanju drugačijeg pogleda na turbulentnu deceniju na prostorima bivše Jugoslavije.
Trideset godina nakon završetka ratova, izložba podsjeća na one koji su se borili protiv nacionalizma, rata, represije i nepravde, često uz lični rizik. Kroz šest tematskih cjelina, publika će imati priliku da upozna priče o nepristajanju, otporu i građanskoj hrabrosti.
„Kada govorimo o devedesetima, najčešće govorimo o zločinima, sankcijama, bijedi, izbjeglištvu i razaranju - o posljedicama politika koje su promovisale nasilje, nacionalnu isključivost i rat kao jedini put. Međutim, rijetko govorimo o ljudima koji su se tim politikama suprotstavili. O onima koji nijesu pristali na kolektivno ćutanje, koji su birali da dignu glas, pišu, protestuju, spašavaju druge, da rizikuju - zato što su vjerovali da se mora drugačije. Rijetko govorimo o tome da su se i tada, u najmračnijim vremenima, širile solidarnost, hrabrost, umetnički izraz, građanski otpor i nada“, navode autori izložbe Dubravka Stojanović, Igor Štiks i Dejan Ubović, ukazujući na to da je izložba i pokušaj da im se oda zahvalnost.
Važan prostor na izložbi zauzimaju nezavisni i antiratni mediji - štampani i elektronski - koji su igrali ključnu ulogu u razotkrivanju propagande i izvještavanju o ratnim događajima i borbi protiv autoritarnih režima. Umjetnost kao prostor otpora otkriva kako su umjetnici kroz performanse, fotografiju, muziku i film izražavali neslaganje sa dominantnim i vladajućim narativima.
Izložba prikazuje i proteste i građanske inicijative, koji su, i pored represije, organizovani širom bivše Jugoslavije. I svakodnevni život nudio je mnoge mogućnosti da se izrazi otpor, prikazujući često nevidljive, ali značajne postupke pojedinaca koji su pružali pomoć, spašavali živote ili odbijali da učestvuju u nasilju.
Autori: Dada i Bojan Hadžihalilović
Jedan od centralnih djelova izložbe je Zid heroja, omaž pojedincima koji su pokazali izuzetnu građansku hrabrost, u kojoj vidno mesto zauzimaju pravi građanski i ljudski heroji, simboli otpora, kao što su Srđan Aleksić, Nedjeljko Galić, Miroslav Milenković, general Vladimir Trifunović, Goran Čengić, admiral Vladimir Barović, ali i Tomo Buzov, dok je posebno emotivna cjelina Gorankina niša posvećena Goranki Matić, velikoj umjetničkoj fotografkinji i hroničarki društvenih promjena tokom devedesetih, čiji je rad neizbrisiv dio kolektivnog sjećanja.
Izložba „Devedesete: od nepristajanja do otpora“ će biti otvorena do 30. septembra 2025. godine za širu javnost svakog dana osim ponedjeljkom od 10:00 do 20:00.
Autori: Dada i Bojan Hadžihalilović
Ova izložba je proizašla iz inicijative „Muzej devedesetih“, koja je do sada imala zapažene postavke u Beogradu, Sarajevu i Podgorici, a u junu 2025. godine je u Beogradu otvorena i stalna postavka „Lavirint devedesetih“. Izložbu realizuju Kulturni front, Fondacija M90 i CGO, uz podršku Ministarstva spoljnih poslova Kraljevine Holandije kroz MATRA program, kao i Evropskog fonda za Balkan (EFB) i Shared Horizons projekta koji finansira Republika Francuska i sprovodi Expertise France Groupe AFD. Sadržaj ove izložbe je isključiva odgovornost autora i ne odražava nužno stavove donatora.
