Istraživanje objavljeno u utorak u časopisu Nature Communications objasnilo je kako su ove strukture organizovane tokom vremena i identifikovalo je pet doba ljudskog mozga - odnosno pet različitih perioda neuralnog razvoja.
Autori, grupa naučnika sa Univerziteta u Kembridžu, zaključili su da se ključne promjene u ovom rasporedu neuronskih mreža dešavaju oko devete, 32, 66 i 83. godine.
Nakon što su uporedili mozgove više od 3.800 ljudi starosti od nula do 90 godina koristeći MRI skeniranje koje mapira neuronske veze, naučnici su identifikovali četiri ključne prekretnice koje označavaju početak i kraj starenja mozga.
Ovo otkriće je značajno, posebno imajući u vidu da je način na koji je mozak povezan sa neurološkim, mentalnim i neurorazvojnim poremećajima.
"Razumijevanjem ovih ključnih prekretnica možemo bolje razumjeti na šta je mozak najosjetljiviji u različitim uzrastima. Što više saznajemo o očekivanim promjenama u moždanim vezama tokom života, to bolje možemo razlikovati ono što se smatra zdravom i tipičnom promjenom od znakova nečega što je povezano sa bolešću ili poremećajem", objašnjava Aleksa Mozli, autorka studije.
Prva prekretnica koju su istraživači identifikovali događa se oko devete godine. Do tada, tvrde oni, dječji mozgovi prolaze kroz "konsolidaciju neuronske mreže", gdje najaktivnije sinapse preživljavaju i dolazi do povećanja i sive mase (koja sadrži neurone) i bijele mase (sastavljene od veza).
Na kraju ove prve faze djetinjstva - koja se poklapa s početkom puberteta - mozak doživljava radikalnu promjenu u svojim kognitivnim sposobnostima i u socio-emocionalnom i bihevioralnom razvoju.
Druga identifikovana faza, koju autori nazivaju "adolescencija", obuhvata period od devete do 32. godine. Tokom ovog perioda, organizacija svih neuronskih veza ostaje manje-više konstantna - cijela ova mreža postaje sve profinjenija, a veze sve efikasnije.
Međutim, činjenica da ova druga faza traje do tridesete godine ne znači da je mozak do tada adolescent, pojašnjava Sandra Doval, profesorica istraživanja na Međunarodnom univerzitetu La Rioja.
U razgovoru za web stranicu SMC Španija, istraživačica, koja nije bila uključena u ovu studiju, objašnjava da "studija identifikuje kada se obrasci reorganizacije moždanih veza mijenjaju, a ne kada mozak sazrijeva, stari ili opada u funkcionalnom smislu".
U stvari, sami autori ističu da je "prelazak u odraslu dob pod uticajem kulturnih, istorijskih i društvenih faktora", što je čini promjenom koja više zavisi o kontekstu nego o biologiji.
U dobi od 32. godine, istraživači iz Kembridža identifikovali su još jednu prekretnicu - najjaču promjenu u organizaciji neuronskih mreža u životu osobe, kažu oni.
To se poklapa s vrhuncem sazrijevanja bijele mase - druge studije su već pokazale da povezanost mozga dostiže svoj vrhunac početkom 30-ih i promjene u arhitekturi neuronske mreže, koje su se do tada događale brzo, počinju se usporavati. Ova moždana dob je najduža faza, koja traje od 32. do 66. godine.
"Ovaj period stabilnosti mreže takođe odgovara platou u inteligenciji i ličnosti", slažu se autori.
Naučnici ističu da postoji još jedna prekretnica u dobi od 66 godina, koja se poklapa sa značajnim pomakom u zdravlju i kognitivnim funkcijama u zemljama s visokim prihodima.
Ustvari, od ove dobi nadalje mogu se početi pojavljivati demencija ili hipertenzija, što je takođe povezano s kognitivnim padom i ubrzanim starenjem. Ova početna faza starenja traje do 83. godine.
Otprilike u toj dobi, događa se posljednja od prelomnih tačaka koje su identifikovali istraživači iz Kembridža, označavajući početak završne faze mozga. Iako priznaju da su podaci o ovoj fazi ograničeni, primjećuju da različita područja mozga imaju više poteškoća u komunikaciji.
Ipak, naučnici ističu kako se ove granice ne trebaju posmatrati kao "stroge".
"Razlika između sazrijevanja i starenja je relativno proizvoljna. Nadalje, važno je imati na umu da se studija fokusira samo na povezanost mozga - ne analizira kako se kognitivni aspekti poput učenja, pamćenja, sposobnosti rješavanja problema itd. mijenjaju tokom ovih faza", ističe španski naučnik Rafael Romero Garika.
