U međuvremenu, Skorseze je ostario i radikalno usporio. I čini se da je sedamdeset sedmogodišnjem autoru, koji nije snimio mafijaški film od prosječnog, iako oskarovskog „The Departed“ (2006), dojadilo da njegove filmove nazivaju oglasima za regrutaciju mafijaša.
Sveto trojstvo
Dobivši čak 159 miliončića od Netfliksa za najskuplji film do sada i zeleno svjetlo za rizično digitalno podmlađivanje glumaca zbog kojeg ga je svaki veliki filmski studio kulirao od 2007, Skorseze je odlučio da nam servira troipočasovni (!), gargantuanski gangsterski ep i glumački delikates sa Robertom de Nirom, Al Paćinom i Džoom Pešijem. Ali, ne za zaluđenike pokretnim bombama kao što je čuveni Toni Montana.
Skorsezeov „The Irishman“ mnogo je više namijenjen melanholicima. Onima koji vole sve te ludake koje je godinama igralo mafijaško „sveto trojstvo“ – De Niro, Paćino i Peši. Ali, i koji znaju da glamurizovane gangstere, ako ikako uspiju da izbjegnu zatvor ili mrtvački sanduk, čeka starost. I da je baš ona najsmrtonosniji ubica. Zbog toga je tako briljantan crno-bijeli fan poster, rad Meta Nidla, objavljen na Reditu, na kojem djetelina poput snajperskog nišana prekriva lice glavnog lika. Jer, najveći je krvnik samom sebi.
„The Irishman“ otvara svjedočanstvo iz staračkog doma. Osamdeset trogodišnji Frenk Širan (De Niro), poznatiji kao Irac, priča o prijateljstvu i poslovnoj saradnji sa mafijašem Raselom Bafalinom (Peši) i kontroverznim sindikalcem Džimijem Hofom (Paćino). Kroz seriju flešbekova pratimo što mu se događalo sa njima i zbog njih još od pedesetih godina prošlog vijeka sve do dvijehiljaditih, kada je zaglavio sa starošću i kancerom.
Gledaoci kojima je poznata istorija, naročito kad je riječ o Hofinoj otmici i ubistvu, ne treba da očekuju da se „The Irishman“ strogo drži istine. De Niro i Skorseze već mjesecima naglašavaju u intervjuima da je ovo njihova priča, interpretacija zasnovana na knjizi „I Heard You Paint Houses“ Čarlsa Branta po kojoj je Stiven Zejlijen („Schindler's List“, Stiven Spilberg, 1993) napisao scenario. I da se zbog toga razlikuje od stvarnosti.
Kumovi i terijer
Bio istinit ili ne, već od starta je jasno da Skorsezeov „The Irishman“ nema nikakve suštinske veze sa vitalnim mafijaškim klasicima kao što su „Casino“ i „Goodfellas“, iako puca od referenci i na njih, i na druga režiserova ostvarenja, i na gangsterske naslove njegovih kolega.
Jedan od najvoljenijih američkih autora i onih koji, uz Frensisa Forda Kopolu, i jesu utemeljivali ovaj žanr sedamdesetih godina prošlog vijeka - vratio se da bi preispitao njegove odrednice... Da bi dao epski komentar sopstvene karijere i toliko godina kasnije „presudio“ likovima koje je stvorio i upisao u vječnost, a ranije ih je pustio da prođu koliko-toliko nekažnjeno.
„The Irishman“ u tom smislu i jeste i nije skoresezeovski film. Njegov crni humor i specifični vatrometi nasilja prožimaju cijelu priču, ali ipak su sporedni likovi. Ton je ovog puta umnogome melanholičniji, smireniji i mekši, naročito u posljednjoj trećini. Referiše se na ko zna koliko drugih mafijaških epova, ali te reference sada imaju drugačije konotacije (žuti taksi, na primjer).
Takođe, na opštu radost i ostvarenje sna svakog filmofila na planeti, glavne role igraju dva Kopolina „kuma“ i jedan od najopasnijih terijera u istoriji mafijaške kinematografije. No, De Niro i Peši sada djeluju drugačije. Travis Bikl doživio je da postane starac pun kajanja, a eksplozivni Toni de Vito ukrotio je silne ego-tripove.
De Niro je dobio rolu koja je suprotna jednoj od najdivnijih koje je odigrao u karijeri, onom zabrinutom ocu poštenjačini iz filma koji je režirao 1993. godine, „A Bronx Tale“ sa blistavim Čazom Palmintijerijem. Neobično je gledati Pešija, koji nije snimio film od 2010, u tako staloženom a i dalje opasnom maniru. Ako ni zbog čega drugog, „The Irishman“ je morao da bude napravljen samo da bi on pauzirao penziju.
Ikone u elementu
Kao što se i moglo očekivati, Paćino nije „prepisivao“ od Džeka Nikolsona koji je maestralno odigrao Hofu u istoimenom filmu Denija de Vita iz 1992. godine. Za njega, kojem je ovo, vjerovali ili ne, prva saradnja sa Skorsezeom - baš i ne može da se kaže da je dobio vrstu uloge po kojoj nije prepoznatljiv. Veliki Al ponovo je iskoristio kapacitet sopstvenih pluća kako to samo veliki Al umije. No, učinio je da mu publika jede iz ruke i nepodignutog glasa.
Bez obzira na to da li Hofa galamdžijski podiže duh radnika ili nasmiješen dijeli sladoled sa najslađom djevojčicom, Paćino će učiniti da zadrhtite od radosti. Jer, poslije niza promašaja, i njegovih i De Nirovih, obojica su konačno u elementu i rade ono za što su rođeni. Njihova četvrta saradnja je ujedno i najbolja. U drugom dijelu Kopoline trilogije „The Godfather“ nijesu imali zajedničkih scena, u trileru „Heat“ (Majkl Man, 1995) snimali su odvojeno čak i one u kojima su zajedno, a „Righteous Kill“ (Džon Avnet, 2008) je toliko loš, da bismo i mi i njih dvojica najradije zaboravili da igraju u njemu.
No, uprkos briljantnoj glumi, „The Irishman“ ima problem sa legendama. Skorseze je s razlogom insistirao na korišćenju digitalne tehnike podmlađivanja da bi prenio priču koja se proteže kroz nekoliko decenija. Želio je da publika duboko osjeti Širanove godine i da ga vidi kako joj stari pred očima. Nažalost, taj efekat nije u potpunosti uspio.
Nedigitalizovane oči
To je možda i najočiglednije u sceni u kojoj 45 godina mlađa verzija sedamdeset šestogodišnjeg De Nira šutira čovjeka na ulici izgledajući kao da se boji da će slomiti kuk. Ali, i u svakoj drugoj u kojoj su njegove oči u krupnom planu. Nemoguće je digitalizovati „onaj“ pogled iz „Once Upon a Time in America“ (Serđo Leone, 1984)...
Iako ćete se poslije određenog vremena navići na mlađe verzije De Nira, Pešija i Paćina, „The Irishman“ neće proizvesti isti utisak kao „Boyhood“ (Ričard Linklejter, 2014). Nećete u potpunosti osjetiti težinu vremena koje polako pritiska Širana, a to je valjda i bila poenta ulaganja toliko miliona u najskuplji Netfliksov projekat do sada. Nijesu ti efekti tragični, ali... Za ime božje, valjda znamo kako su De Niro, Paćino i Peši izgledali kada su bili mladi.
Skorsezeova epopeja ima problema i sa „staračkim“ ritmom, pomalo konfuznim, nedovoljno naglašenim vremenskim prelazima, neiskorišćenim čačkanjem „istorije američkog nasilja“ (Kenedijevi, Zaliv svinja, Kastro i Nikson)... I naročito sa nedostatkom upečatljivih ženskih likova na koje nas je navikao, od Šeron Stoun („Casino“) do Keti Morijarti („Raging Bull“, 1980). Najvažnija među njima je Širanova kćerka (Ana Pakvin) koja služi kao opozit njegovog amoralnog svijeta, a izgovara jednu-jedinu riječ: „Zašto?“ Baš kao da pita Skorsezea zašto joj nije dao više prostora.
Zaslužena djela
Opet, dok se čak i drugom satu troipočasovnog ostvarenja pitate: „Isuse Hriste, Marti, 'oćemo li počinjat' više?“, u momentima kada gledate Pešija, De Nira i Paćina, kupuje vas priča o odnosu njihovih likova.
Voljeli biste da je izvikani „The Irishman“ (za sada 94 od 100 poena na uglednom kritičarskom sajtu Metascore) malo „lakši“, dinamičniji i efektniji, ali znate da je pred vama bitan iako ne savršen film. Intimno bitan za bilo kog od Skorsezeovih fanova i ljubitelja oldskul ostvarenja iz sedamdesetih i osamdesetih koji bi, čini se, bili istrijebljeni da ih povremeno ne ožive autori poput njega u saradnji sa izvanrednim filmadžijama poput ovih sa kojima je uradio „The Irishman“, kao što je direktor fotografije Rodrigo Prieta i kompozitor Robi Robertson.
Martijev „The Irishman“ nije najbolji mafijaški film premijerno prikazan ove godine. Mnogo je bolje skockan „The Traitor“ u režiji italijanskog veterana Marka Belokija. No, Skorseze i Netfliks će bez sumnje obilježiti predstojeću ceremoniju uručenja Oskara, sa ma koliko se rupa od metaka borio „The Irishman“.
I možda i nije loše što je to tako, eto, barem zbog emocionalne težine koju nosi Martijev oproštaj od sopstvene zaostavštine. Samo je šteta što autori poput njega uvijek dobiju oskarovske nominacije i/li priznanja za manje ubjedljive filmove, a ne za zaslužena remek djela.
