to izgledalo nekada. Nakon Drugog svjetskog rata, „ona“ Jugoslavija, uprkos jednopartijskom sistemu, vrvila je od bunta i rađala je alternativce u skoro svakom dijelu zemlje. Uprkos cenzuri, zabranama, nemogućnosti da se emituju na (tada samo) državnim radio i televizijskim kanalima, borili su se za prostor u tamnim i zadimljenim klubovima velegrada. Da podsjetimo, makar zbog mlađih generacija koje nijesu imale priliku da čuju od nekoga kako je to izgledalo, ukratko...
***
Kako je Jugoslavija bila jedna od zemalja osnivača Pokreta nesvrstanih (a ne članica Istočnog bloka), zapadna kultura joj je bila bliža. Vlasnici „crvenog“ jugoslovenskog pasoša imali su prohodnost i maksimalnu slobodu kretanja, tako da je bilo lako poći i doživjeti zapadnjačku kulturu na bilo kojoj lokaciji. Pop i rok muzika bile su poželjan društveni mejnstrim, tako je i bilo potpuno prirodno da se taj kulturloški smjer razvija i na terenu. Nekoliko izvođača imalo je priliku (ili obavezu) da svira i za samog Josipa Broza, kao što su grupe Bijelo dugme i Rani Mraz ili Zdravko Čolić. Jugoslavija je čak bila jedina komunistička zemlja koja se pojavila na Eurosongu (Pjesmi Evrovizije), 1961. godine, čak prije jednog Portugala, Irske, Grčka ili Turske.
Od pedesetih godina i legendarnog Iva Robića, pa Đorđa Marjanovića, koji je šesdesetih godina u suštini bio prva jugoslovenska zvijezda, u istom periodu pojavljuju se i bendovi kao što su zagrebačke Bijele strijele i Crveni koralji ili beogradske Siluete, Zlatni dečaci ili Crni biseri. Svi oni bili su na krilima Bitlsa ili Stonsa, pa je logično pretpostaviti da smo tih godina išli u korak sa svjetskom kulturom. Muškarci su puštali dugu kosu, djevojke su skraćivale - i kosu i suknje. Istovremeno, takav upliv zapadnjačke kulture u Jugoslovena ozbiljno je zabrinuo vlasti, pa je 1963. godine Savez omladine Jugoslavije donio zaključak da „treba osuditi pjevanje rokenrola na talasima Radio Beograda“.
***
Nakon toga dolaze godine hipi pokreta i velikih studentskih protesta, a tu se polako pojavljuju Azra, Grupa 220, Ambasadori, Korni grupa s Čolićem koji malo kasnije započinje solo karijeru, zatim Josipa Lisac, Boba Stefanović itd. Da ne zaboravimo da je Jugoslavija ima i značajne festivale kao što su bili Splitski, Opatijski, Beogradsko proleće, Šlager sezone, a svaki je bio rame uz rame sa San Remom - i produkcijski i autorski.
Sedamdesete donose eskalaciju podžanrova pa se razvijaju hard rok, džez rok, progresivni rok, bluz rok i mnogi drugi. Pojavljuju se YU grupa, Smak, Tajm, Teška industrija, Parni valjak, Leb i sol, Galija, Atomsko sklonište... Jugoslavija (pretežno Beograd i Zagreb) bila je domaćini velikih svjetskih zvijezda kao što su Deep Purple, Rollingstones i mnogi drugi. U duhu tog doba, 1977. godine kod Hajdučke česme održan je možda i najveći muzički spektakl svih YU vremena - pred 80.000 ljudi koncert je priredilo Bijelo dugme. Istovremeno, početak osamdesetih donosi možda i najveći uspjeh nekog crnogorskog muzičkog proizvoda - grupa Makadam i autor Mirsad Serhatlić promovišu „Balerinu“, koja je i danas pop standard jugoslovenske muzike. I to bi bilo to što se tiče crnogorskog doprinosa.
Nakon toga, kreće era disko muzike, hard roka i hevi metala, pank roka... Valja pomenuti da je Novi talas kasnih sedamdesetih iznjedrio Laboratoriju zvuka, Šarla akrobatu (kasnije Katarinu II, pa EKV), Električni orgazam i Idole u Srbiji; Azra, Prljavo kazalište, Film, Haustor pojavljuju se u Hrvatskoj, a Lačni Franc i Lajbah u Sloveniji. Ovo vrijeme mnogi kritičari s pravom smatraju zlatnim periodom jugoslovenske muzike, a svi navedeni i danas imaju kultni status. Uz muziku i legendarne albume „Paket aranžman“, „Novi pank talas“ i „Artistička radna akcija“, a filmovi „Davitelj protiv davitelja“ i „Dečko koji obećava“ ostaju zauvijek nostalgični podsjetnici na ta vremena.
***
Osamdesete donose blagu komercijalizaciju, ali kvalitet je i dalje najvažnija karika. Godine 1982. godine najboljim albumom biva proglašen album Idola – „Odbrana i posljednji dani“. Pojavljuje se Oliver Mandić kao prethodnica planetarne zvijezde Boj Džordža. Tih godina se pojavljuju Riblja Čorba, Bajaga i instruktori, Zabranjeno pušenje i Bombaj štampa (rodonačelnici Novog primitivizma). Nakon toga dolazi sarajevska pop škola, pa blizu devedesetih i rep muzika. Svakako, to su godine koje su neminovno najavljivale skori kraj Jugoslavije i ulazak u neko drugo, turbulentnije doba. Slovenija i Hrvatska su već išle ka nezavisnosti, a i pad komunizma u Evropi bio je pitanje trenutka. Sve to negativno se odrazilo na tadašnju muzičku scenu, a posljedice osjećamo i danas. Neposredno pred početak ratova na jugoslovenskim prostorima, ne treba zaboraviti da su mnogi izvođači i umjetnici učestvovali u antiratnim aktivnostima. Jedno je sigurno, to je bio početak kraja SFRJ muzičke scene. O tom periodu, narednog četvrtka.
