Piše: dr Adnan Prekić - istoričar
Na samom početku nekoliko rečenica o činjenicima sa kojima autori ovih bilborda imaju veliki problem jer su dvije ključne poruke koje šalju grubi istorijski falsifikati. Prvi se odnosi na tezu da je „srpska vojska oslobađala Crnu Goru“. Iako je u prvobitnim planovima srpske vlade na Krfu to bila jedna od opcija, snage koje su 1918. godine ušle u Crnu Goru nijesu bile srpske već savezničke.
Vojne jedinice koje su stigle u Crnu Goru nosile su naziv Jadranske trupe i u njihovom sastavu bili su vojnici: Francuske, Britanije, Italije, Amerike i Srbije. Ove snage formirane su na osnovu odluka savezničke konferencije održane u Versaju 7. oktobra 1918. i bile su pod komandom takozvanog Vrhovnog ratnog savijeta.
Francuska saveznička komanda blagonaklono je gledala na političke ciljeve srpske vojske koja je činila najveći dio Jadranskih trupa, ali formalno i suštinski, vojska koja je stigla u Crnu Goru nije bila srpska već saveznička. Drugi falsifikat se odnosi na tezu da su ove trupe oslobađale Crnu Goru od austrougarske vojske što je potpuno netačno. U trenutku njihovog ulaska u Crnu Goru austrougarske trupe su u fazi povlačenja. Na to jasno ukazuje i činjenica da lokalno stanovništvo još od sredine oktobra počinje da oslobađa gradove na sjeveru Crne Gore, što bi bilo apsolutno nemoguće da su austrougarske snage odlučile da ratuju. Naprotiv, ove vojne jedinice bile su u fazi povlačenja, što je otvorilo prostor da slabo naoružano lokalno stanovništvo oslobađa naseljena mjesta, a jedini sukob Jadranskih trupa sa austrougarskim trupama desio se u okolini Podgorice. Tvrdnja da su Jadranske trupe „oslobađale“ Budvu stoga predstavlja običan istorijski falsifikat.
Činjenice u drugom planu: Naravno, ne treba biti naivan i povjerovati da autori bilborda ne poznaju ove istorijske podatke, međutim u njihovom doživljaju stvarnosti činjenice su u drugom planu. Za njih je simbolika i politička poruka koju žele da prenesu mnogo važnija. Potrebno je stvoriti sliku o istorijskom kontinuitetu, slavnoj prošlosti bratskih naroda i sličnim narativima kojima se time hrani mitologija na kojoj počiva njihova politika.
U takvim okolnostima i sa takvom sviješću, neko možda i može okupaciju doživjeti kao oslobođenje, ali istoričari takvu slobodu sigurno nemaju. Dolazak Jadranskih trupa i njihova uloga u događajima iz druge polovine 1918. godine za one koji žele da realno sagledaju stvari veoma je jednostavna. Oružane snage trebale su samo da budu podrška političkim ciljevima koji su saveznici definisali dvije godine ranije kada je odlučeno da u budućnosti neće biti mjesta za samostalnu crnogorsku državu i da je formiranje velike južnoslovenske države manje-više izvjesna stvar. Još jasniji su politički ciljevi srpske vlade koja još 1916. godine kroz riječi njenog predsjednika Nikole Pašića poručuje da za Crnu Goru kao zasebnu srpsku državicu neće biti mjesta na novoj političkoj karti Evrope.
Ne treba mnogo političke mudrosti i istorijskog znanja da se prepoznaju motivi odluke da se pri srpskoj izbjegličkoj vladi formira takozvani Crnogorski odsjek. Uslijedilo je formiranje Privremenog odbora za ujedinjenje Srbije i Crne Gore odnosno Crnogorskog odbora za narodno ujedinjenje sa jasnim zadatkom-sprovođenja političkih ciljeva prisajedinjenja Crne Gore Srbiji.
Da li i ovi potezi srpske vlade potvrđuju tezu autora bilborda da je Srbija imala namjeru da oslobodi Crnu Goru i da poštuje volju crnogorskog naroda? Ako je u pitanju oslobođenje, onda je to jedinstven istorijski primjer da oslobođena zemlja ubrzo bude ukinuta od strane „oslobodilaca“.
Istorijski falsifikat: Istorijski falsifikat u funkciji promocije političke ideje nije ništa novo, a takav način političkog djelovanja najbolje su koristili upravo nosioci politike koja se promoviše na bilbordima u Budvi. Istoriografija je zabilježila aferu o takozvanom Tajnom ugovoru koji je Kralj Nikola navodno potpisao sa Austrougarskom. Falsifikat o navodnoj podršci crnogorskog vladara politici carevine bio je jedan od najčešće korištenih falsifikata u kampanju diskreditovanja kraljevske kuće Petrović-Njegoš. Postojanje ovog i sličnih ugovora nikada nije potvrđeno ali je funkcija istorijskog falsifikata ispunila svoju svrhu.
Ambicija da kontrolisanjem prošlosti možete usmjeravati savremene političke procese je dio naslijeđa ovog prostora. Na taj način treba čitati i poruke koje su nam poslali autori bilborda iz Budve.
Političke ideje koje stoje iza ovih poruka jasno poručuju da je prošlost jedini kapital i jedina ideja koju one mogu da ponude. U stvari, ovi politički činioci izgleda jedino mogu preživjeti i funkcionisati, ako uspiju da neistinu iz prošlosti učine nespornom u sadašnjosti. (Autor je istoričar)
