Široj javnosti taj podatak je poznat nakon neđeljnog nastupa specijalnog tužioca Milivoja Katnića u emisiji „Živa istina“ i odmah je postao udarna vijest u mnogim svjetskim medijima – od agencija Rojters i Asošijeted presa, britanskog ,,Dejli telegrafa“ do američkog analitičkog magazina „Politiko“.
Tako je priča o pokušaju terorističkog napada dobila međunarodnu dimenziju i otvorila ključno pitanje: da li je moguće povjerovati da je agent ruske vojne obavještajne službe radio na svoju ruku, ili je, ipak, upletenost Eduarda Šišmakova krunski dokaz da određene strukture Ruske Federacije stoje iza planiranja haosa u Crnoj Gori?
Ruska sjenka
I ranije je bio vidljiv politički uticaj iz Moskve na rusofilske političke grupacije u Crnoj Gori; ovdašnji političari iz Mandićeve Nove srpske demokratije, Kneževićeve Demokratske narodne partije ili Milićevog SNP-a nijesu krili bratske odnose sa zvaničnicima iz Kremlja i funkcionerima Putinove vladajuće stranke Jedinstvene Rusije.
Ali, sada je sve mnogo ozbiljnije i više nije riječ o politici, već o pokušaju svrgavanja vlasti u Podgorici. Zato je informacija o aktivnostima ruskog operativca iz GRU ocijenjena na Zapadu kao prvi, opipljivi, dokaz o ulozi državnih struktura Rusije u akciji koja je trebalo da izazove haos u Crnoj Gori u noći nakon završetka glasanja na parlamentarnim izborima.
Ali, sada je sve mnogo ozbiljnije i više nije riječ o politici, već o pokušaju svrgavanja vlasti u Podgorici. Zato je informacija o aktivnostima ruskog operativca iz GRU ocijenjena na Zapadu kao prvi, opipljivi, dokaz o ulozi državnih struktura Rusije u akciji koja je trebalo da izazove haos u Crnoj Gori u noći nakon završetka glasanja na parlamentarnim izborima.
Na Ostrvu, u Velikoj Britaniji, bili su najdirektniji. Pozivajući se na izvore iz britanskog Ministarstva vanjskih poslova, londonski „Dejli telegraf“ naglašava da je vlada u Londonu „duboko uznemirena“ ruskim učešćem u pokušaju državnog udara u Crnoj Gori ali i „sabotaži plana da se Crna Gora pridruži NATO-u“.
Izvori iz britanskog Ministarstva odbrane tvrde da je Moskva direktno podržala osujećeni oktobarski plan ruskih i srpskih nacionalista da se ubije tadašnji premijer Milo Đukanović. Iz Rusije je, očekivano, stigao brzi demanti: zvanična Moskva odbacila je sve optužbe kao „apsurdne“ te opovrgla „umiješanost u unutrašnje poslove Crne Gore“.
- Riječi crnogorskog tužioca su preozbiljne, a izostanak relevantnih informacija koje bi to potkrijepile, u najmanju ruku djeluje nesuvislo – kazao je juče medijima portparol Kremlja Dmitrij Peskov.
Širokov/Šišmakov
Međutim, biografija ruskog oficira Eduarda Šišmakova - koji je prošle godine boravio u Srbiji pod imenom Eduard Širokov, koristeći legalni ruski pasoš – otkriva detalje koji ukazuju da agent GRU-a nije sklon da samostalno djeluje, bez direktiva sa vrha.
Šišmakov, alijas Širokov je u obavještajnim krugovima postao interesantna ličnost nakon diplomatskog skandala u Poljskoj 2014. godine, kada je, sa više drugih osoba, optužen da je, kao zamjenik vojnog atašea u ruskoj ambasadi u Varšavi, vrbovao visoko pozicioniranog oficira poljske vojske. Zbog djela špijunaže, mornarički pukovnik Eduard Šišmakov je proglašen nepoželjnom osobom (persona non grata) i protjeran iz Poljske.
Koliko je Šišmakov bio važan za ruske zvaničnike, govori podatak da je Moskva, kao kontra mjeru, protjerala iz Rusije dvojicu poljskih diplomata. Što je, nakon neslavne epizode u Poljskoj, radio agent GRU-a, za sada nije poznato. Zna se, međutim, da se, kao Eduard Širokov pojavio u Beogradu, u pratnji jednog drugog ruskog državljanina i obavještajnog kolege Vladimira Popova. Redovno su se prijavili u hotelu „Slavija“ u centru Beograda.
O djelovanju Popova (ako mu je to pravo ime) srpski i crnogorski obavještajci imaju samo posredne podatke na osnovu kojih zaključuju da je imao dobre veze - u Bugarskoj.
Prema operativnim podacima srpske Bezbjednosno-informativne agencije (BIA), dvojica Rusa vrlo brzo su stupili u kontakte sa dobrovoljcima sa ratišta u Ukrajini, kao i pripadnici Ravnogorskog pokreta i, kako se to kaže, širili operativnu mrežu. Tu se uočavaju obrisi nove strategije ruskih obavještajnih službi, posebno vojne GRU, o kojoj govori Marko Galeoli, jedan od poznatijih bezbjednosnih eksperata.
„Nova era ratovanja u kojoj će manipulativno kultivisanje lokalnih saveznika biti kombinovana sa tajnim udarima komandosa za ostvarivanje političkih interesa Kremlja“, objašnjava Galeoli. Slučajnost ili ne, po toj matrici su djelovali Šišmakov i Popov.
Zanimljivo je da su tokom ljeta, osim sa Aleksandrom Sašom Sinđelićem, ostvarili kontakt i sa Nemanjom Ristićem, osuđenikom, nekadašnjim članom Voždovačkog klana i čovjekom koji se u „patriotskim krugovima“ po Beogradu hvalisao da ima odlične relacije sa FSB-om, obavještajnom civilnom službom Rusije, nasljednicom poznatog KGB-a. Crnogorski istražni organi, na osnovu presretnutih razgovora, iskaza uhapšenih 15. oktobra, ali i drugih dokaza, uvjereni su da su baš dvojica ruskih agenata organizovali akciju prema Crnoj Gori i da su o tom paklenom planu bili informisani pojedinci iz vrha Demokratskog fronta.
Operativni podaci ukazuju da su upravo Širokov/Šišmakov i Popov obezbijedili kriptovane telefone potrebne za „nesmetanu“ koordinaciju, ali i novac u kešu, neophodan za logistiku čitave operacije. Koliko je bila sveobuhvatna akcija pokazuje i činjenica iz istrage o pokušaju teorizma, koju su pomogle moćne zapadne obavještajne službe, da je server za modulaciju telefonskih razgovora bio smješten u – Velikoj Britaniji, tačnije u Škotskoj.
Bijeg i posljedice
Analiza drugih detalja iz istrage, koja je intenzivno počela da se odvija nakon hapšenja dvadeset srpskih državljana u noći 15. oktobra, pokazuje da su u Moskvi brižljivo pratili dešavanja u Crnoj Gori. Teško je povjerovati u koincidenciju: samo tri dana nakon policijske akcije u Podgorici, u Beogradu se iznenada obreo šef Savjeta bezbjednosti Ruske Federacije Nikolaj Patrušev, koordinator ruskih obavještajnih službi.
Zanimljivo, baš kada je Patrušev napustio Srbiju – gubi se trag Eduardu Šišmakovu/Širokovu i njegovom kolegi Vladimiru Popovu.
- Srbija je deportovala grupu Rusa osumnjičenih za umiješanost u plan državnog udara u susjednoj Crnoj Gori – odmah se oglasio dobro informisani britanski „Gardijan“.
Diplomatski izvori (čitaj: zapadne obavještajne službe) kazali su analitičarima „Gardijana“ da je beogradska Vlada „tiho deportovala Ruse“, nakon intervencije e Nikolaja Patruševa, koji je „doletio u Beograd 26. oktobra u očitom naporu da obuzda skandal.
Da stvari budu još interesantnije: nakon posjete koordinatora svih ruskih obavještajnih službi, naglo je prestala saradnja Interpola Podgorica sa kolegama iz Interpola Moskva. Poslije prve razmjene podataka, kada se i nije znalo zbog čega se iz Crne Gore interesuju za dvojicu ruskih državljana, Moskva je naglo zaćutala.
Da li će, nakon novih dokaza o upletenosti pripadnika, zvanična Moskva i dalje zvanično negirati bilo kakvu umiješanost u dešavanja u Crnoj Gori u predvečerje parlamentarnih izvora? - Sasvim sigurno. U ovoj diplomatskoj igri nerava, važno je negirati stalno i držati se prvobitne priče, čak i kada postoje dokazi protiv vas. Siguran sam da će Moskva negirati bilo kakvu upletenost, to je nepisano pravilo – ocijenio je u kratkom telefonskom razgovoru za Pobjedu jedan iskusni diplomata.
Šišmakov još na listi ruskih diplomata u Poljskoj?!
Eduard Šišmakov, kojeg je specijalni tužilac Milivoje Katnić označio kao organizatora kriminalne grupe koja je pripremala terorističke napade u Crnoj Gori, tokom 2014. godine bio je pomoćnik vojnog atašea u ruskoj ambasadi u Poljskoj.
Na zvaničnoj stranici ruskog Ministarstva vanjskih poslova www. poland.mid.ru ime Eduarda Šišmakova nalazi se među 58 diplomata koji su imali taj status u Ambasadi Rusije u Poljskoj, državi koja je jako bitna za spoljnu politiku Kremlja. U diplomatskoj praksi, na funkcije vojnih atašea, zamjenika ili pomoćnika atašea obično se imenuju iskusni i provjereni obavještajci sa vojnim i policijskim iskustvima. Šišmakov je u međuvremenu protjeran, odnosno proglašen personom non grata, ali se njegovo ime i dalje nalazi na zvaničnoj stranici ruske ambasade u Varšavi.
Tim činom ruska država je zvanično potvrdila identitet Šišmakova, imajući u vidu da su opozicioni mediji, predstavnici Demokratskog fronta, Ruski institut za strateške studije, ali i osumnjičeni Nemanja Ristić i Predrag Bogićević danima tvrdili da je riječ o „nepostojećim Rusima“. Britanska televizija Skaj njuz objavila je u svom prilogu fotografije pasoša Eduarda Širokova i Eduarda Šišmakova navodeći da je u pitanju ista osoba i da su crnogorski istražni organi došli do istog zaključka.
- U pitanju je posljednji dio slagalice koji povezuje rusku državu i pokušaj prevrata, konstatuje ta londonska televizija.
Nemanja Ristić - veza sa FSB-om!
Katnić je u „Živoj istini“ saopštio da je optuženi Nemanja Ristić - čije izručenje Crnoj Gori je sud u Beogradu odbio - bio veza sa ruskom Federalnom službom bezbjednosti (FSB). Ristić se danima, iako je bio na potjernici, slobodno šetao Beogradom, a medijima nije promakla njegova fotografija sa ruskim ministrom vanjskih poslova Sergejom Lavrovom i to u svojstvu člana rusko-srpke ekstremističke organizacije Zavetnici.
Istovremeno, ovaj član nacionalističkog pokreta „Zavetnici“ na društvenim mrežama i u svojim gostovanjima na televizijama javno se hvalisao da „FSB neće dozvoliti njegovo izručenje Crnoj Gori“. Ipak, njegovo učešće u pripremanju terorističkih napada je dokazano i dokumentovano u slučaju priznanja krivice Mirka Velimirovića, jer su telefonski razgovori njega i svjedoka saradnika Saše Sinđelića izvedeni kao dokazi.
Razgovore između Aleksandra Sinđelića i Nemanje Ristića snimila je Bezbjednosno-informativna služba Srbije i dostavila crnogorskim istražiteljima. Ta je služba 19. oktobra konstatovala da se Sinđelić u Beogradu sreo sa dvojicom Rusa. Eduardom Širokovim i Vladimirom Popovim, koji su okrivljeni da su na čelu te kriminalne organizacije i čije saslušanje se traži od ruskih vlasti.
U prvom razgovoru 15. oktobra Sinđelić dogovara sastanak sa Nemanjom Ristićem. Istog dana, Sinđelić je komunicirao i sa okrivljenim Bojanom Jankovićem, kojeg je obavijestio da nabavlja opremu, da nije u mogućnosti da komunicira i da sve poruke prenese Paji (Mirku Velimiroviću), koji će ga povezati sa Nikolom (Bratislavom Dikićem). Samo dan kasnije Sinđelić razgovara ponovo sa Ristićem. On se interesuje da li je Ristić vidio šta se dešava u Crnoj Gori.
- Nemanja Ristić kaže da raspolaže informacijom ko je naručio likvidacije čelnika opozicije ako pobijede. Sinđelić ga je pitao odakle ta informacija, na što mu je Ristić odgovorio: „Od Federalne službe bezbjednosti (FSB)“.
D.Đ - N.Z.
