Živimo u vremenu dominacije personalizovanog terora površnosti, koji relativizuje sve što liči na činjenično utemeljen stav. Ovo je vrijeme u kojem se individualno pravo na ,,drugačije“ mišljenje neosnovano uzdiže iznad faktografije, a potom lažno predstavlja kao znanje utemeljeno u činjenicama. ,,Ja imam drugačije misljenje o tome…“ se agresivno pozicionira u istu vrijednosnu ravan s takvim znanjem.
Parafrazirajući Hanu Arent, takvo laganje nema za cilj da narod povjeruje u laži, već da ni u što ne vjeruje. Ovim se sužavaju i, na kraju, potpuno uništavaju prostor i sposobnost da se prošlost i stvarnost u kojoj živimo trezveno promišljaju.
KLERIKALIZACIJA NACIONALIZAMA
Živimo u vremenu naglašene klerikalizacije nacionalizama, kada se bagatelišu svi zaključci i dokazi koji se ne uklapaju u specifične vjerske, nacionalne, i nacionalističke matrice. Riječi su izgubile svoja originalna značenja, i premetnute su u isprazne jezičke strkotine koje, kao i svaka šuplja tikva, odzvanjaju snažno, ali ne nude sadržaj. Često, ako ne po pravilu, ostaci nekada bogatog jezika služe da se među njih sakriju laž i manipulacija. Riječi revizionizam, a pogotovo istorijski revizionizam, predstavljaju jedan od takvih zaklona.
Da ne bude zabune, istorijski revizionizam nije obavezno negativna odrednica kada se radi o ponovnoj procjeni istorijskih izvora, otkrivanju novih dokaza i ranije nepoznatih okolnosti. Ono što je problematično jeste kada se ova legitimna i poželjna istraživačka metodologija izvrne kao stara rukavica, kako bi se osporili ili delegitimizovali raniji zaključci. Vrhunac ovog izvrtanja jeste laž da revizionizam s negativnim konotacijama ne postoji: svaka nova generacija piše svoju istoriju kojom dopunjava ili koriguje ranija viđenja prošlih dešavanja!
Kao što je to zapazila Olivera Milosavljević, ovo je taktika koja za cilj ima mijenjanje suštine.
Ovo je tačka u kojoj prestaje stručni napor na promišljanju prošlosti na osnovu novih otkrića, a počinje ono što su mnogi istraživači društvenih nauka nazvali negacionizam.
POSLJEDICE REVIZIONIZMA
Naš savremeni istorijski revizionizam / negacionizam izmišlja, ili, ,,zamišlja“ prošlost po mjeri savremenih vjerskih, nacionalističkih, i ideoloških potreba i projekcija. Kao što se vidi iz aktivnosti političke elite u Crnoj Gori - one koja danas sjedi u skupštinskim opozicionim klupama, kao i one koja vrši vlast - takvo shvatanje i interpretacija prošlošti imaju strateške, političke i etičke posljedice u sadašnjosti.
Crna Gora i cijeli Balkan žive te posljedice.
Često je u pitanju očigledno falsifikovanje koje nije teško prepoznati i razotkriti. Nešto rjeđe se koriste suptilniji prilazi, kakvi su relativizovanje i reinterpretacija prošlosti, na primjer. Ipak, proizvodi sva tri metoda imaju snažan odjek u društvu, jer su komercijalno upakovani i brendirani kao ,,dugo skrivana istina“.
Proklamovana dužnost da se otkrije, obznani i pravno kodifikuje takva ,,istina“ kako bi se društveni odnosti preuredili, je temelj na kojem počivaju sve partije koje vode politički prvaci srpskog nacionalnog korpusa u Crnoj Gori. Njihova ekonomski i socijalno obojena retorika, kao i diskurs takozvanog unutar-crnogorskog pomirenja, predstavljaju već pomenute isprazne jezičke strkotine i zaklon za laž i manipulaciju.
Kao što su već ustvrdili brojni istoričari, pošto je uokvirena ideologijom i nacionalizmom, ovakva ,,istoriografija“ ne vidi i ne pravi razliku između istorijskog i fiktivnog. Njena osnovna karakteristika je reinterpretiranje prošlosti iz političke i/ili nacionalne perspektive. Ta perspektiva, po pravilu, zanemaruje neophodnost dokumentovanja svih novih zaključaka. Ona takođe nameće svoja pravila i određuje što je to istorijska faktografija, i što su dokazi o prošlosti koju revizionistička, odnosno, negacionistička istoriografija želi da nametne.
Na primjer, diskurs ,,žrtve nesretnih istorijskih okolnosti“ je snažno prisutan na našim prostorima i manifestuje sa na različite načine kod svih naroda koji su bili dio SFRJ. Naracija o Kosovu kao kolijevci srpske civilizacije i najskupljoj srpskoj riječi, kao i ona o Kosovu kao svetoj albanskoj zemlji koja je njihova pra-postojbina, predstavljaju dobre primjere. Ovaj diskurs je neodvojivo vezan i za mitove o istorijskom kontinuitetu prisustva na određenoj teritoriji. Od mitologije o hrvatskoj hiljadugodišnoj evropskoj kulturi, preko one o bogumilskoj Bosni, Crnoj Gori kao herojskom društvu i srpskoj Sparti, pa do mitologije o Srbima kao najstarijem narodu, nacionalne istorijske naracije su obrazovale generacije na mitskim ,,zamišljanjima“ prošlosti.
Jedna od savremenih dnevno-političkih manifestacija ovog mitologizovanja prošlosti i sadašnjosti je narativ o decenijskoj diskriminaciji Srba koji žive u Crnoj Gori.
Najomiljenija tema ovog ,,zamišljanja“ prošlosti na prostoru nekadašnje SFRJ jeste antifašistička borba koju su vodili jugoslovenski partizani tokom Drugog svjetskog rata.
DVA NIVOA
Negacionizam kojem je ova tema podvrgnuta funkcionise na dva nivoa.
Prvi nivo je prisvajanje antifašizma i borbe protiv okupatora od strane savremenih klero-nacionalističkih prvaka. Tako se omogućava re-brendiranje ratnih kolaboracionista (Četnici; Domobrani; Ljotićevci, Nedićevci, Ustaše, Domobranci; Balisti) kao istinskih patriota i boraca za slobodu sopstvenih nacija.
Nusproizvodi ovog napora u Crnoj Gori i Srbiji su narativi o patriotizmu i čojstvu Pavla Đurišića, takozvani ,,ravnogorski partizani“, i revizionistička poslastica: priča o kolaboracionisti i ratnom zločincu, Draži Mihailoviću, kao ,,prvom gerilcu u Evropi“ koji je zavrijedio američku medalju.
Tu posthumnu medalju ratnom zločincu današnji političari-revidirci uzimaju kao krunski dokaz da je Mihailović bio nacionalni heroj. Oni tvrde da nije moguće da su se Amerikanci prevarili i nagradili kolaboracionistu. Ovo kažu uprkos dokumentovanoj činjenici da su, od 1945. do danas, američke i mnoge druge zapadne vlade davale azil, opraštale, davale prestižne poslovne pozicije, i naturalizovale bivše naciste, ratne zločince i diktatore raznih kalibara.
Drugi nivo je izjednačavanje istorijske uloge kolaboracionističkih pokreta sa antifašističkim jugoslovenskim partizanskim pokretom. Ovim se u istu ravan stavlja njihov dokumenotovano različit odnos prema okupacionim vojskama na našem prostoru.
U savremenoj političkoj situaciji u Crnoj Gori, ovo izjednačavanje (pomiješano s političkim oportunizmom) proizvodi apsurd: poslanik u parlamentu se istovremeno ponosi partizanskim spomenicama svoje porodice, dok pljuje po ideji partizanske borbe za oslobođenje od okupatora i kreiranje jugoslovenske federacije, koja je proizvela te iste spomenice.
Na ovaj način se kolaboracionistički pokreti, od kojih su neki imali naglašen pro-fašisticki karakter, oblače u novo odijelo istorijskog smisla i daje im se nacionalno (više?) značenje. U Crnoj Gori i u Srbiji je prepoznatljiv snažan napor da se kolaboracionistički četnički pokret brendira kao nacionalni (srpski) antifašistički pokret, dok se jugoslovenskom partizanskom pokretu pripisuje samo internacionalni karakter. Ovim se ideji jugoslovenskog zajedništva u sklopu narodno-oslobodilačkog pokreta neosnovano oduzima značajna nacionalna karakterizacija.
IDEOLOGIJA I ISTINA
Istini za volju, četnički pokret jeste bio srpski nacionalni pokret koji se fokusirao na poslijeratnu rekonstituciju kraljevine Jugoslavije u skladu sa smjernicama koje je ponudio Srpski Kulturni Klub (osnovan u january 1937.) a potom i glavni politički savjetnik Draze Mihailovića, pravnik Stevan Moljević, u tekstu ,,Homogena Srbija“ iz 1951. godine. Ovakvom re-kreiranom kraljevinom je trebala da dominira Srbija. Za četničko rukovodstvo, Drugi svjetski rat je bio prilika da se, između ostalih, ,,riješe“ i pitanja koja su ostala nedorečena 1918. godine: status Muslimana, i skadarsko pitanje.
Ova i druga pitanja su trebala da budu riješena u procesu obimnog etničko-vjerskog inženjeringa koji je uključivao izbacivanje neslovenskih nacionalnih manjina iz Jugoslavije i masovna unutrašnja preseljavanja i usitnjavanja drugih južnoslovenskih grupa. Plan je bio da se Jugoslavija inicijalno podijeli u nacionalno kompaktne i homogene jedinice bez nacionalnih manjina. Ovakvim etničkim čišćenjem bi se omogućilo teritorijalno definisanje nacionalnih i etnički čistih posjeda za Slovence, Hrvate, i Srbe u okviru Jugoslavije.
Moderni revizionisti/negacionisti ne prihvataju cinjenicu da je od 1941. do 1945. u pitanju bilo oslobođenje i obnova dotadašnje zajedničke jugoslovenske države, a ne nekakav kominternovski internacionalni poduhvat. Oni odbijaju da vide i razumiju da su kolaboracionistički pokreti bili duboko anti-jugoslovenski, jer su obitavali isključivo u nacionalnim okvirima.
Oni ne shvataju da je 1941. godine ideja o federativnom uređenju ujedinila jugoslovenske narode u zajedničkom antifašističkom otporu. Četvorogodišnja borba za jugoslovensku državnu integraciju je bila istorijska stvarnost koja je doprinijela partizanskoj vojnoj pobjedi 1945. godine. Upravo je ta istorijska stvarnost ono što je dobilo podršku tadašnje savezničke antifašističke koalicije, čije su članice manifestovale naglašene antikomunističke sentimente. Na drugoj strani, glavni nacionalni projekat četničkog pokreta: stvaranje homogene i hegemone Srbije, je vojno poražen 1945. godine.
Ideologija je, međutim, preživjela, pa su današnji obnovitelji tog nacionalnog projekta u Crnoj Gori u mnogo povoljnijoj situaciji od njihovih prethodnika iz Drugog svjetskog rata. Nakon što su sahranili SFRJ, oni rade na kolektivnoj mobi kreiranja moderne verzije četničkog nacionalnog projekta: Srpskog Sveta.
