kako navode, od infrastrukture, kulturnih sadržaja i vrtića, do digitalnih servisa, zaštite životne sredine i zelenih politika – evropski fondovi postaju ključni izvor ulaganja za lokalne zajednice širom zemlje.
"Prema Priručniku o dostupnim EU fondovima za lokalne samouprave u Crnoj Gori, autorke Vanje Starovlah, uređnog u okviru projekta „Opštine za EU“, opštine raspolažu širokim spektrom finansijskih instrumenata koji pokrivaju između 80 i čak 95 odsto ukupnih troškova, što predstavlja veliku olakšicu u situaciji kada su lokalni budžeti ograničeni. Najznačajniji izvor podrške ostaje Instrument pretpristupne pomoći – IPA III za period 2021–2027. Ovaj fond omogućava opštinama da realizuju projekte iz oblasti saobraćajne infrastrukture, upravljanja otpadom i otpadnim vodama, održivog turizma, energetske efikasnosti i jačanja administrativnih kapaciteta. Posebno važnu ulogu imaju prekogranični programi, poput Interreg Južni Jadran, Interreg Hrvatska–Bosna i Hercegovina–Crna Gora i Jadransko-jonski program ADRION. Ovi programi otvaraju prostor za međuregionalna partnerstva, razmjenu znanja i pristup većem obimu evropskih sredstava, naročito za projekte koji premašuju kapacitete pojedinačnih opština", navode iz ZOCG.
Pored IPA fondova, podsjećaju, crnogorskim lokalnim samoupravama dostupni su i ključni programi Evropske unije koji su rezervisani za članice, ali i za države u procesu pristupanja.
"Među njima je Horizon Europe, najveći istraživačko-inovacioni program EU, kroz koji opštine mogu razvijati pametna rješenja, digitalne servise, projekte energetske efikasnosti i modernizacije javnog sektora. Program LIFE pruža podršku projektima zaštite prirode, klimatskim akcijama, čistoj energiji i cirkularnoj ekonomiji, dok program CERV obuhvata jačanje lokalne demokratije, učešće građana, borbu protiv diskriminacije i zaštitu ljudskih prava", stoji u saopštenju.
Za kulturni sektor posebno je, kažu, važan program Kreativna Evropa, koji omogućava opštinama da finansiraju rad kulturnih institucija, organizaciju festivala, lokalne kulturne manifestacije i projekte međunarodne saradnje.
"Digitalna Evropa predstavlja ključni alat za modernizaciju opštinskih usluga kroz ulaganja u sajber bezbjednost, digitalne registre, vještačku inteligenciju i unapređenje elektronske uprave. Program Erasmus+ otvara mogućnosti za škole, vrtiće, sportske organizacije i same opštine, kroz razmjenu znanja, stručna usavršavanja i unapređenje obrazovnih i omladinskih politika. Opštine imaju pristup i specijalizovanim evropskim instrumentima koji su namijenjeni pripremi velikih projekata, klimatskim i urbanim inovacijama i razvoju održive mobilnosti. Među njima je WBIF – Investicioni okvir za Zapadni Balkan, ključan za finansiranje velikih infrastrukturnih projekata poput vodovoda, kanalizacije, energetskih sistema i puteva. Programi poput EUKI–Evropske klimatske inicijative, NetZeroCities, EIT Climate-KIC i EIT Urban Mobility podstiču zelene inovacije, klimatske tranzicije i razvoj savremenih urbanih politika. GAP Fund dodatno olakšava rad opštinama finansirajući pripremu projektno-tehničke dokumentacije, što je često najskuplji i najkompleksniji korak u pokretanju velikih investicionih projekata. Kroz instrument TAIEX, opštine imaju pristup ekspertskoj pomoći, obukama i evropskoj praksi u oblastima upravljanja lokalnim politikama",navode iz ZOCG.
Prema njihovim riječima, ovolika dostupnost EU fondova predstavlja istorijsku šansu za modernizaciju lokalnih zajednica.
"Evropska sredstva omogućavaju opštinama da grade vrtiće, škole, sportske objekte, kulturne centre, da uvode pametne sisteme upravljanja, razvijaju zelene zone, poboljšavaju javni prevoz i unapređuju kvalitet života građana. Za opštine spremne da planiraju, sarađuju i razvijaju kvalitetne projekte, EU fondovi postaju glavni pokretač lokalnog razvoja i put ka bržoj integraciji u Evropsku uniju. Projekat „Opštine za EU“ osnažuje sve crnogorske opštine da aktivno koriste EU fondove i sprovode evropske standarde. Kroz obuke, mentorstvo i informativne tačke „EU i tačka“, građani i lokalne vlasti dobijaju znanja, alate i podršku za održiv razvoj i uspješne projekte. Projekat finansira Evropska unija, u saradnji sa Ministarstvom javne uprave i Zajednicom opština Crne Gore", zaključuju iz Zajednice opština Crne Gore.
