Po dosadašnjim naučnim i arheološkim istraživanjima na platou iznad ušća Ribnice u Moraču nalaze se ostaci turske tvrđave iz 15. vijeka. Kao značajan objekat fortifikacione arhitekture ova tvrđava je zaštićena kao kulturno dobro 1960. godine. Iako je od tada konzervatorski i arheološki tretiran ovaj spomenik i danas odaje tužnu sliku svoga ruševnog stanja, što možete vidjeti na priloženim fotografijama.
Odavno se već provlači priča da je krajnje vrijeme da se pristupi sanaciji njenih ostataka i valorizaciji adekvatnoj zahtjevima sadašnjeg vremena. I tako godinama. Vrše se arheološka iskopavanja, konzervatorski zahvati ali danas kad pođete tamo ne vidite neke rezultate da se krenulo na bolje. Barem što se tiče ostataka tvrđave koji su pretekli do današnjih dana.
U literaturi se može pročitati da je ova tvrđava građena od 1474. do 1477/8. god, u vrijeme sultana Mehmed - hana, kao jaki fortifikacioni objekat prilagođen ratovanju vatrenim oružjem. Podignuta je od lomljenog kamena u krečnom malteru na temeljima ne dubljim od 25 do 50 cm, a pojedini fragmenti antičke obrade ukazuju da je kamen u velikoj mjeri donošen sa Duklje.
U njenoj unutrašnjosti dimenzija 75 X 35 metara nalazili su se garnizoni i manji objekti neophodni za njihovo funkcionisanje. Tokom četvorovjekovnog postojanja, zbog prirodnih devastacija ili prilagođavanja novijem vatrenom naoružanju, tvrđava je zidana, dograđivana i prepravljana. Samo ostaci petougaone kule i ugaonog ispusta na najdužem bedemu (maskir kule) pripadaju tvđavi građenoj u 15. vijeku. Ostalo je podizano u kasnijim periodima, sve do pada turske dominacije.
Takođe se može pročitati da je tvrđava u osnovi bila poligonalna i zahvatala površinu od oko 3.400 m2. Sa svih strana su bili masivni bedemi i kule različitog oblika, kružne,polukružne i višestrane. Sačuvani ostaci ukazuju da je bedem prema kopnu, u jednom sačuvanom dijelu visine preko 9 metara, bio masivnji od bedema iznad rijeka. Na njemu je bio i glavni ulaz u tvrđavu, dok je sporedni bio na bedemu iznad Morače.
Sa kopnene strane, cijelom dužinom tvrđave, na razdaljini od 6 do 10 metara od bedema, nalazio se zaštitni rov preko kojeg se pokretnim mostom stizalo do glavnog ulaza. Vjerovatno je zatrpan poslije oslobođenja Podgorice od Turaka 1879. godine.
Međutim, danas ove činjenice kao da su nepoznanica kada se dohvate pisanja savremeni skribomani, kojima sve počinje i završava „njihovim stručnim mišljenjem“. Danas u literaturi možete čitati da je ova tvrđava poznata kao srednjovjekovni grad Ribnica, a u narodu je poznata kao Nemanjin grad, jer je navodno tu rođen srpski župan Stevan Nemanja.
Iako su prvi pomeni Ribnice vezani za njegovo rođenje u biografijama koje su pisali Sv. Sava i Stefan Prvovjenčani 1208. i 1216, naučno je dokazano da se oni ne mogu odnositi na ostatke ovog turskog utvrđenja. Ali izgleda uzalud. Danas sa koje god strane i obale krenete prema njoj dočekuje vas – Nemanja. Bilo da dolazite Nemanjinom ulicom iz Stare Varoši, Nemanjinom obalom, čak se odomaćuje naziv za ovu tvrđavu iz turskih vremena – Nemanjin grad. Što reći, pojedini ga zapisuju i kao Nemanjin dvor.
U naučnoj literaturi ne iključuju mogućnost da se pomeni Ribnice vezani za njegovo rođenje u biografijama odnose na neku naseljenu lokaciju u blizini, na što upućuje i postojanje već u tom vremenu Crkve Sv. Đorđa na Gorici, ili na samu rijeku Ribnicu. Ali, uzalud. Njihovo mišljenje je jače od naučnog.
Arheološka istraživanja obavljena 1963. godine pod rukovodstvom dr Pavla Mijovića, kao i novija pokazala su da ispod temelja bedema i kula, kao ni u sondažno ispitanom platou utvrđenja, nema građevinskih ostataka koji bi upućivali na postojanje nekih starijih objekata, pa samim tim ni naselja.
Tako da se zvanično kao prvi pomen imena tvrđave uzima pomen u jednom turskom defteru iz 1485. godine gdje se ova tvrđava se zove Depedogen.
Odakle je onda tolika fascinacija Nemanjom vezana za ovaj fortifikacijski objekat iz turskog vremena? Sva je prilika da se moramo vratiti stotinjak godina unazad, kada su se uspostavili neki rekli bismo ne – istorijski standardi.
Opet, kako se može pročitati u literaturi, velika arheološka neistraženost Podgorice veoma pogoduje nenaučnim i ideološkim zloupotrebama. Na primjeru ovog fortifikacijskog objekta iz turskog perioda pokazuje se da se krivotvori i nadomišlja i tamo gdje su izvršena arheološka istraživanja i gdje postoje egzaktni arheološki pokazatelji. Uglavnom, ovdje se može pratiti da se prošlost Podgorice već stotinu godina zatrpava istorijsko ideološkim konstrukcijama. Za to postoji objašnjenje.
Novinar i publicista Slobodan Čukić u tekstu „O izmišljenom gradu Ribnici i nepostojećoj tvrđavi Ribnici“ objašnjava temelje te fascinacije:
„Nakon što je Crna Gora u oktobru 1918. godine okupirana od strane srpske vojske, Podgorica je odabrana za mjesto na kojem je Crnoj Gori oteta viševjekovna državnost. Sa razdržavljenjem Crne Gore i zatiranjem crnogorskih simbola, poput rušenja spomenika na trgu u Mirkovoj varoši u Podgorici, nova marionetska vlast je započela i sa ideološkim preimenovanjem ključnih podgoričkih toposa.
Ta praksa je imala svrhu da simbolički obilježi novu okupacionu realnost, u kojoj je sve moralo biti u znaku srpske dinastičke tradicije. Zbog toga je na Lovćenu nekoliko godina potom sagrađena Aleksandrova kapela, a na Cetinju još kasnije podignut spomenik kralju Aleksandru Karađorđeviću. Bili su to pečati srpske dominacije nad Crnom Gorom. Ali, nije se radilo samo o tadašnjoj velikodržavnoj karađorđevićevskoj simbolici. Srpska vlast nad Crnom Gorom podrazumijevala je i favorizovanje istorijskih detalja koji su naglašavali nemanjićku dominaciju nad srednjovjekovnom Zetom.
U te je svrhe maksimalno isticano to što se Stefan Nemanja, rodonačelnik loze Nemanjića, rodio u Zeti oko 1113. godine, u vrijeme dok je njegov otac u njoj bio u izbjeglištvu. Zbog toga je turska tvrđava na ušću Ribnice u Moraču prozvana „Nemanjinim gradom“, a desna obala rijeke Ribnice – „Nemanjinom obalom“. Time su u život Podgorice uneseni istorijski falsifikati, koje i danas slijepo ponavljaju i favorizuju pristalice srpske velikodržavne politike. Najveći je problem u tome, što te krivotvorine podržavaju i lica, koja pretenduju da se nazivaju istoričarima“.
Što znači jelte da i u 21. vijeku imamo naučne i ine radove i činjenja koje u sadržaju imaju – netačne činjenice.
Možemo zaključiti da je, u raznim devastacijama kontinuirano sprovođenim od pada turske dominacije do danas, ovo srednjovjekovno utvrđenje u najvećoj mjeri izgubilo nekadašnji izgled, pravo na ime, a u posljednje vrijeme je očigledno dobilo i konkurenciju u obliku nečega što tu nikada nije ni postojalo.
Ovi ostaci tvrđave koja se praktično nalazi u centru Podgorice, na atraktivnim sastavcima Ribnice i Morače, ne ostavljaju utisak rekli bismo „lijepih želja“ da se pristupi sanaciji njenih ostataka i valorizaciji adekvatnoj zahtjevima sadašnjeg vremena. Prije izgleda kao pokazni primjer poligona nemara, neznanja i zapuštenosti zakonom zaštićenog kulturnog dobra. Sa sve primjesama i dodacima loših namjera.
Što možete vidjeti i na ovom „ukrasu“ sa Duklje koji bi trebao da doprinese valorizaciji adekvatnoj zahtjevima sadašnjeg vremena. Ni on nije izbjegao „obilježavanje“.
