Smatraju da bez depolitizovanih regulatora, funkcionalne zaštite uredničke nezavisnosti, efikasnog odgovora na diskriminaciju i napade na novinare, te funkcionalnije zaštite prije svega ljudskih prava, kako u fizičkom tako i u digitalnom prostoru, napredak ostaje deklarativan.
Iz ove NVO podsjećaju da je Izvještajem potvrđeno da Crna Gora formalno ima pluralističko medijsko okruženje i pravne garancije za slobodu izražavanja.
“Ipak, nepotpuna imenovanja ključnih regulatornih tijela, uključujući Savjet AMU i rukovodstvo RTCG, usporavaju primjenu zakona i narušavaju regulatornu nezavisnost. Incident iz avgusta u Beranama, kada su novinari fizički i verbalno napadnuti tokom profesionalnih zadataka, pokazuje da deklarativna “nulta tolerancija” ostaje mrtvo slovo na papiru. Zaključak je jasan: zakonski okvir postoji, ali bez depolitizovanih regulatora, efikasnog pravosudnog odgovora i funkcionalne zaštite uredničke nezavisnosti, pluralizam ostaje deklarativan i ugrožava kredibilitet pregovaračkog procesa”, kažu iz NVO 35mm.
Podsjećaju i da Evropska komisija,kada je riječ o poglavljima 23 i 24 I ljudskim pravima, konstatuje da je pravni okvir uglavnom uspostavljen, ali da sprovođenje ostaje neujednačeno i nedovoljno, posebno u pogledu pristupa pravdi i zaštite ranjivih grupa.
“Romi i Egipćani i dalje žive u segregiranim naseljima, značajan problem je nedostatak lične dokumentacije što onemogućava ostvarivanje drugih prava, prijave diskriminacije u praksi su slabo iskorišćene i teško dostupne. Prava osoba sa invaliditetom i LGBTIQ zajednice formalno su zaštićena, ali diskriminacija, stigmatizacija i nasilje su i dalje prisutni, a participacija u javnom i političkom životu minimalna. Rodna ravnopravnost i zaštita žena i djece od nasilja su zakonski regulisani, ali policijska i pravosudna reakcija ostaje slaba, a kapacitet podrške žrtvama ograničen. Izvještaj potvrđuje da formalni zakoni bez funkcionalne implementacije ne mijenjaju stvarni položaj građana; zaštita ljudskih prava ranjivih i marginalizovanih grupa ostaje presudan indikator ozbiljnosti institucija”, navode oni.
Takođe, kako ukazuju, EK pozdravlja početak rada na usklađivanju sa Evropskim aktom o slobodi medija (EMFA), Aktom o digitalnim uslugama (DSA) i regulativom u oblasti vještačke inteligencije, koji postavljaju visoke standarde za zaštitu uredničke nezavisnosti i digitalnih prava.
Ipak, kako kažu, navodi se I da digitalna transformacija u praksi pokazuje ozbiljne nedostatke: elektronske usluge često su samo preslikane birokratske procedure, korišćenje e-lične karte je otežano, a nedostatak međuinstitucionalne koordinacije dodatno usporava procese.
Iz EK konstatuju da usklađivanje sa NIS2 (evropska direktiva o sajber sigurnosti) predstavlja pozitivan korak, ali ključne strukture, uključujući Agenciju, još nijesu funkcionalne, a jaz u zaštiti podataka ostaje značajan. Dodatni izazov, kako navode, predstavlja činjenica da se zakoni usvojeni prošle godine već ponovo otvaraju za izmjene, prije nego što su dali konkretne rezultate.
“Ako Crna Gora ne podigne ambiciju sa “zakon imamo” na “zakon se dosljedno primjenjuje” rizikuje temeljni uslov za kredibilitet cijelog procesa pristupanja EU – vladavinu prava”, zaključuju iz NVO 35mm.
