Obilježavanje dana ujedinjenja Crne Gore i Srbije i 107. godišnjice Podgoričke skupštine, koje je 1. decembra u Pljevljima organizovao Srpski nacionalni savjet, ponovo je otvorilo stare političke i istorijske podjele.
Govor predsjednika te opštine Darija Vraneša, prepun ocjena o događajima iz 1918. godine, izazvao je talas reakcija i polemika u javnosti. Dok dio političkog spektra njegov istup tumači kao otvoreni napad na ustavni poredak, pravni stručnjaci ocjenjuju da se umjesto pravne analize opet vodi politička bitka preko istorije.
U razgovoru za Pobjedu, redovni profesor Pravnog fakulteta u penziji Blagota Mitrić kaže da se izjave gradonačelnika Pljevalja ne mogu smatrati pokušajem državnog udara, već još jednim u nizu nacionalističkih istupa lokalnog karaktera. Istovremeno, upozorava na ozbiljne pravne zablude koje se ponavljaju u javnom prostoru, od tumačenja legitimiteta Podgoričke skupštine do proslavljanja, kako navodi, praznika koji u pravnom sistemu Crne Gore ne postoji.
„Nije dobro da se jedan, u ovom slučaju, par ekselans politički stav pretvara u krivično djelo. Činjenica je da se izjave gradonačelnika Pljevalja ne mogu tretirati kao državni udar već više, da se našalim „opštinski“ udar, ako tako nešto uopšte postoji. Da gradonačelnik jedne manje crnogorske opštine može da sprovede državni udar i da to postane utisak koji će se prenijeti na javno mnjenje je vrlo neprijatno. Nema osnova ni temelja za takav jedan stav da je gradonačelnik Pljevalja počinio takvo krivično djelo“, ocijenio je Mitrić.
Gradonačelnik Pljevalja se na svečanosti, između ostalog, osvrnuo na istorijske događaje koji su prethodili odluci o ujedinjenju Crne Gore i Srbije 1918. godine, ocjenjujući da je „velika narodna skupština izvadila glogov kolac iz srca srpstva“, koji je, kako je naveo, zabila austrougarska politika „uz saglasnost velikih sila“ na Berlinskom kongresu 1878. godine.
Profesor Mitrić navodi da je gradonačelnik Pljevalja poznat po svojim nacionalističkim istupima i stavovima.
„Tako da tu ne može biti govora o krivičnom djelu rušenja ustavnog poretka. Jedino bi se možda moglo govoriti o govoru sa elementima širenja međunacionalne mržnje, što ovdje, takođe, nije bio slučaj“, smatra Mitrić.
Vraneš je u istom govoru kazao da je Podgorička skupština bila legitimna i da to potvrđuju brojni telegrami i čestitke međunarodnih zvaničnika, među kojima i tadašnjeg predsjednika Sjedinjenih Američkih Država.
Podsjetio je da je ovaj kraj nakon oslobođenja 1912. godine najprije pripao Kraljevini Srbiji, a da je tek krajem 1913. uključen u sastav Crne Gore, što je, kako je rekao, učinjeno bez većinske podrške stanovništva obje vjeroispovijesti.
S njegovim stavom nije saglasan profesor Mitrić, koji ističe da je rukovodstvo pljevaljske opštine, sa Vranešom na čelu 1. decembra proslavljalo nepostojeći praznik u pravnom smislu.
„U vrijeme kada je formirana Podgorička skupština, po Ustavu Kraljevine Crne Gore iz 1895. godine, postojali su svi državni organi, te je odluku o tome da li će se Crna Gora prispojiti Srbiji mogla da donese samo Skupština Kraljevine Crne Gore koja je bila u mandatu“, pojašnjava Mitrić i dodaje da je tu odluku mogao da poništi samo Ustavni sud koji, takođe, tada nigdje nije postojao.
Sagovornik Pobjede ukazuje i na činjenicu iz 2018. godine kada je Skupština Crne Gore rezolucijom poništila odluku Podgoričke skupštine o sjedinjenju Crne Gore i Srbije i stavila ih van pravne snage, što je zapravo bila nadležnost Ustavnog suda.
„Ne može Skupština da odlučuje o raznim rezolucijama, deklaracijama, odnosno o bilo kojoj pravnoj stvari. Zato što su to politički, a ne pravni akti. Politički akti ne obavezuju kao što obavezuju odluke Ustavnog suda“, pojasnio je Mitrić.
Prema njegovim riječima, jedina ispravna stvar bi bila da je odluku Podgoričke skupštine tadašnji Ustavni sud proglasio ništavnom.
On je naveo primjer iz prakse Ustavnog suda kada su nakon raspada SFRJ, Crna Gora i Srbija ostale u zajednici.
„Tada su pokrenute ideje da Crna Gora treba da sprovede referendum o tome da li su građani za samostalnu državu ili za ostanak u zajednici. Neposredno prije ostvarenja te ideje Skupštine opština Pljevlja, Žabljak i Plužine su donijele odluku da će se prisajediniti Srbiji ukoliko dođe do razdvajanja. Tada je Ustavni sud Crne Gore pokrenuo postupak po službenoj dužnosti u kojem je takve odluke proglasio ništavnim“, naveo je Mitrić, zaključujući da se ništavnost nekog akta definiše kao da nikad nije ni donijet.
Vraneš zbog vrijeđanja Tadić-Mijović u pravno-imovinskoj odgovornosti
Komentarišući izjavu prvog čovjeka Pljevalja upućenu direktorici CIN-CGMilki Tadić-Mijović, nakon njenog gostovanja u jednoj televizijskoj emisiji, a koju je, navodeći Njegoševe stihove, označio kao „babu“ i „vješticu“, profesor Blagota Mitrić smatra da se u tom slučaju, zbog ukidanja krivičnog djela kleveta, „jedino može govoriti o pravno-imovinskoj odgovornosti, zbog teških i gnusnih uvreda na račun jedne poznate crnogorske intelektualke“.
Poziv da se nadležne institucije uključe u ovaj slučaj i ispitaju odgovornost uputilo je više nevladinih organizacija, kao i poslanice iz Ženskog kluba Skupštine Crne Gore.
