Na sajtu opštine Herceg Novi može se pročitati da – “grad Herceg Novi, kao i njegova okolina, obiluju arhitektonskim, skulptorskim i slikarskim djelima, koja nas neraskidivo vežu sa bogatomi burnom prošlošću grada. Tu, prije svega, treba istaći preromantičke sakralne spomenike u Bijeloj, Kutima i Sušćepanu. Ljepotom se ističu ostaci arhitektonske plastike crkve Sv. Petra u Bijeloj, koji pripadaju razdoblju od IX-XI vijeka.
Crkva Sv. Petra nalazi se u naselju Bijela. Podignuta je na mjestu na kome se prije nalazio benediktinski manastir sa istoimenom crkvom. U izvorima se manastir pominje početkom IX vijeka.
Današnja crkva je mala jednobrodna građevina sa polukružnom apsidom. Za njenu gradnju je upotrijebljen i material sa starog benediktinskog manastira.
Od starog materijala posebno su zanimljiva dva fragmenta kamenog natpisa. Oni su kao spolije ugrađeni u zapadnu fasadu. Jedan fragment je sa sjeverne a drugi sa južne strane vrata. Na prvom fragmentu jasno se čita Episcop, dok je drugi iako jako oštećen pružio podatke za rekonstrukciju teksta.
Kada se spoje oba fragmenta prevedeni tekst bi kako piše u knjizi Č. Markovića i R Vujičića “Spomenici kulture Crne Gore” glasio: “Za vrijeme carevanja Karla Velikog i Gospodina našeg Jovana episkopa”.
Ove spolije i tekst na njima omogućavaju da se utvrdi vrijeme podizanja benediktinskog samostana Sv. Petra. Ono se zbilo u vrijeme kratkotrajne dominacije Franačke države na ovom prostoru, početkom IX vijeka. S obzirom na to da su Vizantijci već 807. godine ovaj prostor uspjeli da vrate pod svoju vlast onda je, po svemu sudeći, benediktinski manastir podignut na početku IX vijeka.
U to vrijeme pominje se i episkop Jovan čije se ime nalazi i na jednom natpisu u kotorskom lapidarijumu iz 795. ili 809. godine. Unutrašnjost današnje crkve je jednostavna. U oltarskom prostoru nalaze se djelovi kamene plastike koji je pripadao prvobitnoj crkvi sv. Petra. Table koje bi vas mogle uputiti na crkvu Sv. Petra danas su naravno nevidljive. Nakon kraćeg raspitivanja kada stignete do ovog kulturnog dobra čija se starina može mjeriti hiljadu i više godina, prvi utisak je- razočaranje.
Iako se nalazi u centru, bez obavještenja i zaklonjena iza zgrada, ova vjerovatno najstarija crkva u Bijeloj i okolini ostaje dobro sakrivena od turista. I od očiju zainteresovane javnosti. Tako da će ipak ostaci arhitektonske plastike crkve Sv. Petra u Bijeloj koji pripadaju razdoblju od IX-XI vijeka ostati za internu upotrebu. Vidjeće ih ko bude uporan da ih nađe.
Utisak kome se nećete moći oteti da je iovo danas postojeće kulturno dobro, zaboravljeno i gotovo nevidljivo.
I zbilja, kao da prisustvujemo apsurdnoj situaciji da dok svi gledaju da svoja kulturna dobra promovišu ipribliže ih zainteresovanoj javnosti kod nas je izgleda na sceni pisanje nekih novih istorijskih iturističkih vodiča – kako svoja kulturna dobra učiniti nevidljivim i sakrivenim.
