Kada pacijentu život „visi o koncu“ često je vaskularni hirurg taj koji i doslovce drži situaciju u rukama – zaustavljanje fatalnog krvarenja, rekonstrukcije krvnih sudova, spašavanje ekstremiteta i organa samo su neki od poduhvata koje ljekari specijalizovani za ovu oblast izvode kako bi čovjek mogao da se vrati svakodnevnom životu i da ponovo bude zdrav.
Težak zadatak koji podrazumijeva mnogo odricanja i posvećenosti, svakodnevica je, kažu načelnik Centra za vaskularnu hirurgiju u Kliničkom centru Crne Gore dr Perica Maraš i njegov kolega, hirurg dr Nemanja Vuković.
U razgovoru za Pobjedu ističu da pored značaja, ova grana medicine zahtijeva ne samo mnogo rada, truda i znanja već i timsko djelovanje koje je osnov za dobre rezultate.
– Operacije koje se rade u vaskularnoj hirurgiji su ozbiljne, teške i zahtjevne, ali ih nikad ne izvodi jedan ljekar. Uvijek imajte na umu da iza uspješne operacije stoji čitav tim ljudi koji svojim radom postižu rezultate. Možemo se pohvaliti time da naš Centar ima stručne doktore koji zajedno rade, pa su građani u sigurnim rukama – uvjerava Vuković.
Preciznost
Prema njegovim riječima, bez potcjenjivanja ostalih grana medicine koje su neizmjerno važne, vaskularna hirurgija je tehnički najzahtjevnija.
Vaskularna hirurgija, a samim tim i specijalisti za tu granu medicine, podrška su ostalim centrima u Kliničkom centru, prevashodno onim koji se bave interventnim procedurama kao što su kardiologija i interventna radiologija.
Vuković dodaje da se tu ne radi samo o spašavanju života, već eventualno organa i/ili ekstremiteta, kao i uspostavljanje kontinuiteta krvnog suda koji je povrijeđen.
– Kod povreda uvijek postoji rizik od iskrvarenja, kao i kod aunerizmi krvnih sudova kada rupturiraju, i tu se mora brzo djelovati. Tek nakon toga se pristupa rekonstrukciji gdje je potrebno adekvatno uspostaviti protok krvi kroz krvni sud kako bi organ ili ekstremitet povratio svoju funkciju. Tu su uvijek u pitanju teške operacije koje traju po nekoliko sati, a gdje do izražaja dolazi umješnost i sposobnost cijelog tima – ističe Vuković, a Maraš dodaje da je u situacijama gdje su krvarenja obilna - tanka linija između života i smrti.
Grudna i trbušna aorta
Govoreći o najčešćim bolestima koje se liječe u Centru za vaskularnu hirurgiju KCCG, Maraš ističe da su to aneurizme abdominalnih aorti, karotidne bolesti i povrede krvnih sudova koje su izazvane na najrazličitije načine - od trauma, saobraćajnih udesa, nesreća od oružja i slično.
Kod aneurizme abdominalne aorte pacijenti uglavnom nemaju izražene znake bolesti.
– Dobiju nekad bolove u stomaku, lumbalnom predjelu, leđima, a često se ova stanja dijagnostikuju na rutinskim ultrazvučnim pregledima, što umnogome doprinosi da se pacijenti jave na vrijeme vaskularnom hirurgu. To je za pacijenta šok, jer on odjednom saznaje da ima potencijalno smrtonosnu bolest, pravu bombu u organizmu koja svakog trenutka može da pukne – pojašnjava Maraš.
Ako se ta bolest prepozna na vrijeme, može adekvatno da se reaguje.
– Operacija stomačne aorte jedna je od najčešćih, a ujedno i najtežih u hirurgiji, a smrtni ishodi su mogući u toku operacije, na stolu, ali i neposredno nakon toga. Važno je istaći da je vaskularna bolest skopčana sa velikim brojem komplikacija, od najmanjih do najvećih. Čak mogu reći da je rijetko koja grana medicine povezana sa tako teškim i fatalnim komplikacijama – upozorava Maraš.
U složene operacije koje radi vaskularni hirurg ubraja se i revaskularizacija mozga.
– To sprečava šlog, tj. moždani udar. Jedan od najvećih razloga za šlog je suženje krvnih sudova na vratu, odnosno karotidnih arterija. Operacija karotidnih krvnih sudova generalno prolazi dobro, ali se u 1-2 odsto slučajeva može desiti da se pacijent šlogira na operacionom stolu ili neposredno nakon operacije – navodi Maraš.
Vaskularna hirurgija se bavi i minimalno invaznom hirurgijom – odnosno endovaskularnim procedurama.
- U te hirurške procedure, koje su komfornije za pacijenta, ubrajaju se implantacija stenta u grudnu i trbušnu aortu, kao i u periferne krvne sudove. Međutim, takve procedure, nažalost, nijesu pogodne za sve pacijente. Za tu operaciju, na primjer, nije potrebno otvaranje trbuha kao kod klasične operacije stomačne aorte, pa je samim tim manje invazivna – navodi Maraš.
U KCCG rade se i složene endovaskularne operacije.
Maraš se, govoreći o takvim zahvatima, prisjetio i pacijenta koji je imao 21 godinu kada mu je tokom saobraćajne nesreće pukla grudna aorta.
- Pri tome je bilo potrebno uraditi veliku transpoziciju krvnih sudova vrata sa implantacijom stent grafta u grudnoj aorti. To je do skoro bilo rezervisano samo za veće centre, navedimo KCS u Beogradu - druga hirurška klinika sa kojom i sada imamo izuzetnu saradnju. Međutim, unazad nekoliko godina, te procedure se rade vrlo uspješno u Centru za vaskularnu i endovaskularnu hirurgiju KCCG uz saradnju sa timom intervntnih radiologa, na čelu sa dr Vesnom Ivanović-Sjekloćom – kaže Maraš.
Genetika je presudna
Doktori zaposleni u Centru za vaskularnu hirurgiju po pravilu imaju dvije specijalizacije - opštu i vaskularnu hirurgiju. Najteži posao u vaskularnoj hirurgiji je rekonstrukcija krvnih sudova.
– To je, zapravo, smisao vaskularne hirurgije - kad imate razoren i uništen krvni sud, neophodno je ponovo uspostaviti kontinuitet istog - kaže Maraš.
Koliko su krvni sudovi važni dokazuje i to da su sa njihovim povredama skopčane i ortopedske povrede, frakture kostiju, tumori.
Vaskularni hirurzi, prema riječima Vukovića, često su u prilici da spašavaju i ekstremitete.
- Akutna ishemija ekstremiteta je situacija kada ljekar „reaguje u zlatnom periodu od šest do osam sati“. Ako u tom periodu ne uradite operaciju, pacijent navjerovatnije gubi ekstremitet. Simptomi su jak bol u ekstremitetu, uz gubitak funkcije i promjene boje kože. Ovo se najčešće javlja kod kardioloških pacijenata koji imaju poremećaj srčanog ritma, ali može biti i posljedica bolesti krvnog suda. Iz tih razloga je bitno da se pacijent javi u što kraćem vremenskom periodu od nastanka simptoma, kako bi eventualni tretman dao adekvatan rezultat – pojašnjava Vuković, a Maraš ističe da se takve operacije najčešće izvode van uobičajenog radnog vremena, nekad i usred noći.
Naši sagovornici pojašnjavaju da se na osnovu kliničkih pregleda, anamneze kao i dijagnostičkih procedura - doplera krvnih sudova ili skenera utvrđuje da li čovjek ima zdrave krvne sudove.
- Jako je važno istaći da je za veliki broj bolesti u vaskularnoj hirurgiji presudna genetika. Bolesti krvnih sudova su generizovane bolesti, pa kakve krvne sudove imate na nogama oni su takvi i na bubrezima, srcu, na mozgu i sl. Zato imate pacijenata koji jedan mjesec operiše srce, a vrlo brzo zatim i aortu, karotide i tako dalje. Za njih kažemo da su polivaskularni pacijenti jer bolest nije lokalizovana na jednom mjestu nego se ona, nažalost, nalazi na nekoliko lokacija, a to je i logično jer krvne sudove imamo svuda po tijelu - zaključuje Maraš.
Trudnoća i vene
Dr Maraš napominje da su proširene vene čest problem u trudnoći i da su uglavnom estetske prirode, a da se komplikacije javljaju rijetko.
- Kod starijih osoba koje vene nijesu operisale na vrijeme dese se komplikacije jer se otvore venske rane. To se može izbjeći ako se vene operišu na vrijeme i po preporuci hirurga. Rijetko se dešava da se operacija vena iskomplikuje, čak ne pamtim da nam se to dešavalo - ističe Maraš.
Kaže da se kod 30 odsto trudnica dešava da vene budu proširene, ali da to uglavnom ne bude opasno jer se one „vrate“ u normalno stanje nakon porođaja.
- Vene vode krv od periferije ka srcu, a plod u materici vrši pritisak na njih. Zbog toga se one u trudnoći šire. Međutim, ako su vene bile zdrave, one će se nakon porođaja vratiti u pređašnje stanje - navodi Maraš.
Kaže i da su jednom oštećene vene ireverzibilno, nepovratno stanje.
- Takve vene se operišu. Važno je da čitaoci znaju da tromboza nije isto što i varikozitet vena. Proširene vene su površinske i to je različito od tromboze dubokih vena. Kod tromboze može da se javi komplikacija - plućna tromboembolija, a to je veoma teško i ponekad životno ugrožavajuće stanje i pored svih sprovedenih protokola liječenja – upozorava Maraš.
Korona i komplikacije
Ljekari zagovaraju da se svi pa i pacijenti obavezno vakcinišu protiv korona virusa, jer je, saglasni su, rizik od komplikacija od kovida veći nego rizik od eventualnih posljedica vakcine.
- Iako smo i prije kovida imali pojavu tromboze i emboliju, uvijek sugerišemo pacijentima da se vakcinišu. Kovid ipak utiče na najsitnije krvne sudove, takvih smo primjera imali u toku ove epidemije – navodi dr Vuković.
Pacijenti koji se ne zaboravljaju
Dr Maraš i dr Vukvić kažu da ima puno pacijenata koje pamte, jer je priroda vaskularne hirurgije takva da su skoro svakodnevno u prilici da nekome spasu život.
Vaskularni hirurzi kreiraju trajne hemodijalizne pristupe, bubrežnim bolesnicima kojima je dijaliza neophodna, pa se tokom razgovora dr Maraš prisjetio devetnaestogodišnjeg pacijenta koji se pripremao za transplantaciju bubrega, a kojem je spletom okolnosti bio povrijeđen veliki krvni sud na luku aorte i trebalo ga je hitno operisati.
- Nikad to neću zaboraviti jer smo ga dva puta u toku operacije bukvalno gubili, međutim uspjeli smo da zbrinemo to krvarenje, kao i da mu kasnije napravimo hemodijalizni pristup, a samim tim i omogućimo nastavak liječenja - kazao je Maraš.
