Druga noć 40. izdanja Festivala internacionalnog alternativnog teatra FIAT donijela je dva snažna umjetnička izraza – plesni performans francuske kompanije La Compagnie In Vitro i dokumentarni film posvećen slovenačkom glumcu i reditelju Niku Goršiču. Publika je tako istog dana imala priliku da kroz različite forme, pokret i film, doživi intimna i kolektivna preispitivanja odnosa, sjećanja i umjetničkog stvaranja.
Ti si moja sestra, soeur
Sinoć je podgorička publika u Velikoj sali KIC-a “Budo Tomović” prvo imala priliku da prisustvuje plesnom performansu „Ti si moja sestra, soeur“ koji je donijela kompanija La Compagnie In Vitro u saradnji sa Teatroskopom i Francuskim institutom u Crnoj Gori. Režiju potpisuje Marine Mane, muziku Franky Gogo, a dizajn svijetla Lucien Valle. Fotograf je Clément Fessy.
Publika je bila smještena na sceni, podijeljena u dva reda, između kojih se odvija intimna plesna duodrama. U performansu učestvuju Sophie Billono i Clemence Dieny, koje se uspješno dokazuju i kao plesačice i kao glumice.
Njihova plesna forma je izuzetna, omogućavajući im da u potpunosti ovladaju koreografijom koja zahtijeva naizmjeničnu nježnost i žestinu, bijes i ljubav. Najsnažniji dijelovi performansa su oni u kojima se ta dva principa kombinuju – kao na primjer momenat u kom se glumice grle i grizu, kao da ne mogu da odluče da li žele da unište jedna drugu ili da se stope u jedno biće. Mada komad ne sadrži dijalog, izvođačice uvjerljivo prikazuju dvije sestre koje prolaze kroz proces pomirenja i opraštanja.
Iako djelo traje samo 35 minuta, ono se ipak može učiniti repetitivnim i pomalo zamornim. Odnos između dva lika, iako emocionalno jak, nije dovoljno razrađen, niti mu je ponuđen dovoljno bogat kontekst, te se njegovo razrješenje čini nezasluženim i pretrčanim. Radnja biva previše direktna, ravna i razvodnjena, a tema prejednostavna i nedovoljno razrađena.
Kao inspiraciju, režiserka navodi trio savremenih autora, akademika i aktivista: Audre Lorde, Bell Hooks i Felwine Sarr. Njihovi radovi se uveliko bave njegovanjem ljubavi i zdravih, mirnih odnosa prema drugima ali i samom sebi, kao temelj slobodnog života i pravednog društva. Stoga je autorka nastojala da formira pozorišnu formu koja odbacuje ideju sukoba kao ključni dramaturški element: kao što likovi ostavljaju konflikt iza sebe, tako djelo poziva na estetiku koja ne gradi dramaturgiju na pitanju čiji će cilj biti ostvaren, već slavi emocionalnu povezanost i empatiju.
1Međutim, pomenuti autori nisu se bavili samo međuljudskim odnosima. Njihova djela – bilo umjetnička ili akademska – izuzetno su socijalno angažovana, baveći se geopolitičkim odnosima moći, kao i intersekcijom rasizma, seksizma, ekonomske nejednakosti, kapitalističkog društva i religijskog ugnjetavanja.
Ta preokupiranost društvenim nepravdama i bijes usmjeren ka raznim oblicima diskriminacije ključni su dio njihovih estetika, a upravo to nedostaje ovom komadu, koji se isključivo bavi unutrašnjim emocionalnim iskustvom, potpuno odsječenim od spoljnog svijeta.
Niko, Niko: 10,000 koraka
U dvorištu Kuslevove kuće sinoć je prikazano i prvo ostvarenje ovogodišnjeg filmskog programa FIAT-a, dokumentarac „Niko, Niko: 10.000 koraka“ (2024) posvećen slovenačkom umjetniku Niku Goršiču. Kao glumac, Goršič je odigrao više od 200 uloga u pozorištu, na filmu i televiziji, a kao reditelj kreirao više od 30 predstava.
Strukturisan oko centralnog motiva hodanja, film stvara iluziju da se zajedno sa Goršičem upuštamo u putovanje kroz prostore bivše Jugoslavije, pokrivajući vremenski period od više decenija, upoznajući publiku s raznim istaknutim momentima njegove bogate karijere – od dječjih pozorišta do prvog FIAT-a.
Ovaj prijatan, veseo i informativan dokumentarac posebno ukrašavaju mnogobrojni intervjui sa pozorišnim ličnostima iz Crne Gore i šireg regiona bivše Jugoslavije. Oni ne govore samo o Nikovom radu i njegovom uticaju na njihove karijere i stvaralaštvo, već i o širem razvoju avangardnog i savremenog pozorišta u regionu, kao i o tome šta znači biti „renesansni čovjek“ danas.
Režiju filma potpisuje Lara Simona Taufer, scenario Andreja Kopač, a produkciju Friendly Production. Matjaž Mrak učestvuje kao producent i direktor fotografije.
