Sloboda, to je sloboda reći da su dva i dva četiri. Ako je to dato, sve ostalo dolazi samo po sebi, piše Džordž Orvel. Društvo u kojem se umješnost mjeri sposobnošću da se obmane, da se stvari predstavljaju u potpuno izvrnutoj formi, u kojem mediji i javni nastupi obiluju manipulativnim i populističkim zavođenjem javnosti, kako bi se izmjestio fokus iz sopstvene odgovornosti i suštine na političke suparnike ili na religiozni, etnički ili teren majoriteta, teško može biti društvo u kojem je dva i dva četiri. Crna Gora je dodatno specifična po tome što identitetsko pitanje otežava razotkrivanje i ogoljavanje laži, pa je laž postala osnovni politički manir. „Istinoljubivost“, pisala je Hana Arent, „nikad se nije ubrajala u političke vrline“.
Lažući i manipulišući javnim mnjenjem, lišavaju se oni koji prihvataju laž prava da slobodno odlučuju ili sami spoznaju istinu i stvara se od njih čak i oružje u obračunu sa neistomišljenicima. Ili, kako Fihte kaže, „podučim li ga lažnom spoznajom, na temelju koje on dalje djeluje, ono što slijedi neće izabrati on sam, nego je postao sredstvo za moju svrhu“. Tako dolazimo do problema introjekcije ili prihvatanja nečeg drugog, tuđeg kao zajedničkog. Ukoliko izvan tog drugog ne postojimo, nužno prihvatamo njihovu sliku nas samih i ponašamo se u skladu s njom. Srećom, još uvijek postojimo!
Kada govorimo o Crnoj Gori, može se govoriti o više nivoa laži, ali ćemo se zadržati na dva najvažnija: jedan je politički i tiče se nemilosrdnog obračuna sa dugogodišnjom vladavinom jednog političkog subjekta i njegovih partnera, kao iznudica usljed sopstvenih limita, i drugi je na polju identiteta, religije i njihove (zlo)upotrebe u političkim aspiracijama. Ova dva nivoa su se nedavno spojili i udruženim djelovanjem uspjeli osvojiti vlast u Crnoj Gori, otvorivši tako mnoga pitanja i prostor za uplive različitih spoljnih uticaja.
Bez sumnje se može govoriti da je u Crnoj Gori osnovno oružje korišćeno u političkoj, religijskoj i nacionalnoj propagandi bila – laž. Izraz propaganda ima izvorno religijsko značenje, današnje značenje stekao je tek na kraju 18. stoljeća, sa Francuskom revolucijom. O propagandi govorimo onda kada se radi o djelovanju na javno mnjenje kako bi ga naveli da usvoji određene političke i društvene ideje, da podržava određenu politiku, vlast ili crkvu.
SVIJET LAŽI
Prvi osnovni princip propagande jeste simplifikacija. Ovo pravilo simplifikacije važi tim više kada protivnik treba da se stigmatizuje tako što će mu se prišiti što pežorativniji atributi. Jedno od osnovnih političkih načela sadašnje vlasti je samo nastavak kampanje koju su vršili, zajedno sa nevladinim sektorom, dok su bili opozicija, a to je kriminalizacija bivše vlasti, sadašnje opozicije i svih koji su se oduprijeli velikosrpskoj politici u Crnoj Gori. Ako ne postoji kontrapropaganda, kao što je slučaj sa prethodnom vlašću koja je dozvolila da bez ikakve reakcije bude stigmatizovana do krajnjih granica, to je propaganda uspješnija.
Ne samo da se stigmatizuju politički protivnici, već i vjerski. Na račun CPC izgovaraju se najbezočnije laži i optužbe i uvrede prema samoj crkvi i njenim velikodostojnicima. Favorizuje se crkva druge države, poklanja joj se ogromna teritorija Crne Gore, pokušava se stranoj crkvi dati oreol državne crkve, obezbjeđujući joj lažni kontinuitet koji nema ni u matičnoj državi. Navodni neprijatelji Srba se demonizuju i putem korišćenja rječnika oprobanog za podsticanje straha i mržnje, prave metama.
Drugi tipični i vrlo često primjenjivani princip propagande počiva na projekciji vlastitih nedostataka na neprijatelje. Premijer Crne Gore optužuje opozicionu partiju da „izazivanjem incidenata, generisanjem podjela i zloupotrebom ośetljivih identitetskih - etničkih i religijskih - pitanja, prikrije ekonomski zločin nad ovom zemljom...“, iako je više nego jasno da je vlast ta koja stvara podjele, širi atmosferu straha u sprečavanju legitimnog prava na protest, zloupotrebljava ogromno nezadovoljstvo postojećom vlašću, prikazujući ga kao djelovanje predśednika Crne Gore i opozicije, iako se radi o nepatvorenoj neistini! Na nesreću, građani su prinuđeni da se samoorganizuju u odbrani sopstvene države od onih koji je dnevno urušavaju.
Treći princip jeste kontrola nad medijskim prostorom. Sve televizije u Crnoj Gori su naklonjene vlasti, uključujući i Javni servis, koji se pretvorio u kopiju RTV Titograd iz devedestih godina prošlog stoljeća i služi kao ispomoć državne bezbjednosne agencije u opravdavanju nedemokratskih postupaka vlasti. Primjer, događanja na Cetinju od 5. septembra ove godine, kada Javni servis nije snimio nijedno od stotina policijskih prekoračenja, a montirao snimke kojima se obmanjuju građani i daje alibi vlasti i policiji za bezrazložnu upotrebu sile. Masovna sredstva informisanja se tako koriste „sa ciljem dovođenja u zabludu, sakrivanja ili falsifikovanja činjenica“.
POMOĆNI ALATI
Kako bi bila potpuno efikasna, propaganda, uz ostalo, najčešće poseže za mitologijom, izmišljanjem istorije i koristi svjesna i nesvjesna ośećanja. Nacistička propaganda je pokazala da mitovi imaju snažan kohezivni efekat na mase. Jedan od najviše upotrebljanih mitova je trajanje Crkve Srbije u Crnoj Gori i njena uloga u državotvornosti Crne Gore. Zato, da bi se ostvarili ciljevi „srpskog sveta“, crkveno pitanje ima centralnu ulogu u tome. Zahvaljujući više nego masovnom otporu srbizaciji Crne Gore putem religioznih ośećanja, potaknute izborom za prvog čovjeka Crkve Srbije u Crnoj Gori čovjeka koji je notorni srpski nacionalista, čovjeka koji negira crnogorsku naciju, istoriju i identitet, prešlo se na demagoške pokušaje da se Crkva Srbije prikaže kao univerzalna, kao neetnofiletska, apolitična, iako je istorija njenog djelovanja paradigma nacionalističkog, etnofiletskog i političkog djelovanja. Uostalom, za mnobrojni prozelitizam, kojim su mnogi svoju crnogorsku nacionalnost zamijenili srpskom, najzaslužnija je upravo Crkva Srbije i njene eparhije u Crnoj Gori. Opservacije prvog čovjeka Crkve Srbije u Crnoj Gori na temu pravoslavlja, srpstva, narodnosti crnogorske, spadaju u najobičnija trućanja neobrazovanog čovjeka koji nema elementarno znanje o nacionalnom pitanju, niti o ulozi i mjestu crkve u društvu. Tragično djeluje njegova zamjena teza o pravu države da uređuje odnos države i crkve i direktnom miješanju crkve u političke procese. Da pośeduje istinsko religiozno obrazovanje znao bi što je sekularno i da je sekularno jeres za crkvu. Hrišćansku!
Stalna upotreba određenih riječi je klasični instrument svake propagande. Taj princip je dostigao vrhunac za vrijeme Trećeg rajha. Komite, milogorci, ustaše, Turci, Šiptari, Milovi plaćenici, lopovi, mafijaši, sekta, raspop... izlizali su se od svakodnevne upotrebe i služe dehumanizaciji onih koji predstavljaju prepreku u ostvarenju posrbljavanja Crne Gore, sa ciljem da se njen građanski, multietnički, multivjerski i antifašistički karakter zamijeni nacionalnim, sa srpskim predznakom.
OBMANE SVUDA
Prikazivanjem srpskog identiteta kao ugroženog obmanuti su ne samo građani Srbije, već i mnoge međunarodne adrese. Upotrijebljen je isti onaj obrazac kojim je pokušano osvajanje djelova Hrvatske, BiH i na Kosovu. Subjekt ništa ne otpočinje, njegove ideje, misli, njegov jezik i postupci zapravo nijesu njegovi, već su samo karike u lancu naučenog koje se prenosi po inerciji (Derida).
E. Smit naciju definiše kao „... imenovanu ljudsku populaciju sa zajedničkom istorijskom teritorijom, zajedničkim mitovima i istorijskim śećanjima, zajedničkom masovnom, javnom kulturom, zajedničkom ekonomijom i zajedničkim zakonskim pravima i dužnostima svih pripadnika“. Po Gilbernu, „...kulturno zajedništvo i jedinstvo smisla glavni su izvori koji omogućuju izgradnju i spoznaju nacionalnog identiteta“, što znači da „...snaga kulture leži u njenoj sposobnosti da stvori identitet, nešto bez čega pojedinac ne može da živi i nešto što ne može lako da se promijeni“. Sljedstveno tome udarilo se na sve identitetske sastavke, uključujući i sport, sa namjerom da se sportisti, zabranom igranja pod sopstvenom zastavom, opredijele za druge reprezentacije i tako jačaju tuđi identitet.
Bez obzira na lažna zaklinjanja u evropski put i nastavak politike bivše vlasti, jasno je da Crnom Gorom trenutno upravljaju oni sa političkim bekgraundom panslavizma, pravoslavlja i srpskog nacionalizma. Srbi su jedni od najvjernijih, ako ne i najvjerniji saveznici Rusije u Evropi. Širenje uticaja Srbije u Crnoj Gori automatski uvodi rusku meku moć na Jadran. Rusija ponižavajući tretman poslije Hladnog rata kompenzuje obnovljenim imperijalnim ambicijama, koje Latinka Perović naziva „kompenzacija njenog civilizacijskog zaostajanja“ i revanšizmom. Balkanska ekspanzija Rusije odigrava se u trenutku kad su zemlje u regionu nekonsolidovane, ranjive, nedovršenih identiteta i stoga podliježu uticaju i pritiscima. Nažalost, zapadne zemlje, zabavljene sobom, ne poklanjaju nikakvu pažnju regionu, postavljajući trećerazredne službenike po svojim diplomatskim predstavništvima. A, da bi se pravilno procijenilo stanje u Crnoj Gori, stvari se moraju nazvati pravim imenom.
„Koja je najšira politička zajednica za koju spontano kažete ’mi’ ili ’naša’? U odgovoru na to pitanje leži ključ naše budućnosti.“ (Eš)
