Opština Budva do danas nije dostavila izjašnjenje Ministarstvu kulture i medija da li je zainteresovana za kupovinu zgrade Jadranske straže u Starom gradu Budva, koja je zaštićena kao kulturno dobro u okviru starogradske cjeline.
Ministarstvu kulture i medija u junu ove godine obratio se notar Nikola Tomanović u ime Miloša Burića i OLD TOWN GROUP d.o.o. iz Budve, ponudom po osnovu prava preče kupovine, nudeći državi dva poslovna prostora površine 87 m2 i 98m2, za 2.000.000 eura.
PRIPREMAJU ZA VLADU
Zakonom o zaštiti kulturnih dobara propisano je da se kulturno dobro u privatnoj svojini može prodati neposrednom pogodbom ili na aukciji. Država ima pravo preče kupovine, koje može prenijeti na opštinu. Država i opština mogu se i odreći prava preče kupovine. Vlasnik kulturnog dobra koji želi da ga proda neposrednom pogodbom dužan je da ga prvo, preko Ministarstva, ponudi državi, a ponuda traje najmanje 60 dana. Ako se država ili opština odreknu prava preče kupovine ili ne odgovore na ponudu u roku, vlasnik može to kulturno dobro prodati drugom licu, pod uslovima koji ne mogu biti povoljniji od uslova koji su bili ponuđeni državi, odnosno opštini.
Ministarstvo je ponudu vlasnika Jadranske straže uputilo Opštini Budva na izjašnjenje, kao i Upravi za zaštitu kulturnih dobara koja se izjasnila da objekat na predmetnoj parceli predstavlja zgradu Jadranske straže koja je integralni dio kulturnog dobra – bedemi sa bastionima i Stari grad Budva, te da je od interesa izvršiti otkup navedene nepokretnosti.
- U odnosu na zakonske mogućnosti, bilo je potrebno da predsjednik opštine Budva dostavi izjašnjenje o tome da li je taj organ zainteresovan da se pravo preče kupovine predmetnog objekta prenese na njega. Kako Opština Budva nije dostavila odgovor, Ministarstvo je uputilo urgenciju 3. septembra 2025. godine, u kojem je izjašnjenje traženo najkasnije do 8. septembra 2025. godine. Međutim, do danas Opština Budva nije dostavila izjašnjenje na predmetnu ponudu. Imajući u vidu da administrativna procedura u organima državne uprave zahtijeva i znatno vrijeme, nekada i duže od zakonom propisanih rokova i da je Ministarstvo u saradnji sa nadležnim organima, preduzelo aktivnosti na pripremi materijala za Vladu Crne Gore, u cilju otkupa predmetne nepokretnosti, Opštinu Budva smo obavijestili o istom, kao i Notarsku komoru Crne Gore, 26. decembra 2025. godine – saopštilo je juče Ministarstvo kulture i medija, reagujući na pojedine medijske interpretacije.
S druge strane, dnevni list Vijesti 26. decembra dobio je potvrdu od Opštine Budva da je nadležni Sekretarijat za zaštitu imovine zatražio od notara Nikole Tomanovića da im dostavi neophodnu dokumentaciju kako bi se lokalna uprava izjasnila o korišćenju prava preče kupovine Jadranske straže.
PISMO
Izvor Pobjede dostavio je redakciji pismo arhitekte i bivšeg direktora Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture Slobodana Boba Mitrovića, ovih dana upućenog ministarki Tamari Vujović, u kojem objašnjava istorijat ovog kulturnog dobra, ali i sve njegove ključne devastacije. Mitrović ističe da je objekat koji zovemo Jadranska straža bio samostan Crkve Santa Marija in punta u vrijeme benediktinaca, koji su ga gradili, pa franjevaca. Od IX vijeka više puta je mijenjao vlasnika i korisnika, da bi od 1945. godine bio u vlasništvu Opštine Budva. Crkva je oštećena u velikom nevremenu 1807. godine, prestale su službe u njoj, a Francuzi koji su tada vladali Budvom koristili su je za konjušnicu.
- Od tada crkva nije u kultu, a ikona Budvanske madone (najstarija ikona u Crnoj Gori) je izmještena u Crkvu Sv. Ivana u kojoj se i danas nalazi. Iz Santa Marije se silazilo stepenicama u kriptu sa 4-5 grobova. Stepenice i danas postoje. Na zidu Santa Marije ugrađena je ploča Antuna Bečića (1698–1761) biskupa Budvanskog, pa biskupa Nikopoljskog, zatim biskupa Hvarskog, koji je ostavio oporuku da bude tu sahranjen „u miloj domovini“. Umro je iznenada u Rimu i tamo je sahranjen.
Takva kripta u sklopu crkve je rijedak slučaj na Crnogorskom primorju. Ima mauzolejsku funkciju crkve, što je slučaj kada se značajne ličnosti sahranjuju u kriptama. Santa Marija in punta je zaštićeno kulturno dobro odmah u prvim objektima zaštite 1956. godine, sa samostanom (Jadranska straža) koja je jedinstvena građevinska cjelina – navodi Mitrović.
Raniji predsjednik opštine Budva Rade Gregović 1998. godine, kako navodi Mitrović, bez odluke Skupštine opštine, i odluke kolegijuma, samovoljno je prodao objekat Jadranske straže „Unipresu“ iz Zrenjanina.
- U ugovoru piše da se prodaje prizemlje i sprat. Pošto se u podrumu nalazila kripta Crkve Santa Marija, sa 4-5 grobnica, može se tumačiti ugovor da kripta, u podrumu, nije prodata, jer ona prostorno i fizički nije pripadala Jadranskoj straži, nego Crkvi Santa Marija in punta. „Unipres“, kada mu Republički zavod za zaštitu spomenika kulture nije dozvolio podizanje sprata i izgradnju marine, prodao je privatnom licu, pokojnom Baji Sekuliću koji je adaptirao Jadransku stražu, rasturio kriptu, a kosti su u kartonskim kutijama ubacili u Crkvu Santa Marije. Sve bez ičije saglasnosti ni pitanja – navodi Mitrović.
UVREDA
Taj čin je, kako je istakao, veoma uvrijedio katoličku crkvu. Don Branko Sbutega je protestovao i nije više dozvoljavao da crkvu koristi Grad teatar za svoje festivalske potrebe.
- Pet godina je Grad teatar bio bez koncertnog i galerijskog prostora da bi, kada je direktor bio Velibor Zolak, (drugi put) na naše molbe i insistiranje, Don Branko Sbutega popustio i u interesu kulture i umjetnika dozvolio korišćenje prostora Santa Marije in punta. Sve kasnije vlasti u Budvi, a ni Ministarstvo kulture, ni Vlada nijesu osjetile potrebu da se izvinu katoličkoj crkvi i da pitanje ove sramote regulišu i vrate kriptu crkvi. Skrnavljenje grobova u kripti je suvišno komentarisati – naveo je Mitrović.
On je ukazao i da je potom došlo do raznih preprodaja objekta, a podsjetio i na ubistva koja su se desila u tom prostoru. Naglasio je da po svim zaštitarskim zakonima, kada je kulturno dobro u prometu, a vlasnik privatno lice, prioritet kupovine ima Opština, tj. Država.
- Učinjenu veliku grešku bi tako ispravili, ako bi otkupili Jadransku stražu i kriptu vratili Crkvi Santa Marija in punta. Taj dio budvanskog rta je najstariji autentičan dio Starog grada Budve sa Santa Marijom in punta iz 840. godine – istakao je Mitrović.
Samovolja pojedinih investitora
U pismu upućenom ministarki kulture i medija Tamari Vujović, arhitekta i bivši direktor Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture Slobodan Bobo Mitrović objasnio je da je urbanističkim projektom Starog grada objekat Jadranske straže bio namijenjen Gradskoj muzici i folkloru „Kanjoš“.
- Obnovom poslije zemljotresa 1979. objekat je izveden samo u gruboj fazi. Zbog prodaje Citadele i Jadranske straže, program razvoja institucija kulture iz 1985. godine nije nikada realizovan jer nema gdje kada su prostori namijenjeni kulturi prodati. Od 6.000 m2 za kulturu realizovano je oko 1.500 m2. Sve što se kasnije dešavalo na Jadranskoj straži je nelegalno, rađeno je samovoljom pojedinih investitora u čemu se uvijek nađu građevinci koji realizuju želje investitora. Čak su rušili betonske ploče da bi umetnuli još jednu etažu – naveo je Mitrović.
Podsjetio je da je direktor Republičkog zavoda bio od 2003. do 2007. godine, te da je odbijao sve zahtjeve koji nijesu bili u skladu sa Urbanističkim projektom Starog grada.
- Ali, treći vlasnici Rusi su radili kako su htjeli i niko ih u tome nije sprečavao, ni opštinski ni republički organi, a Zavod na Cetinju je bio nemoćan – istakao je Mitrović.
