Nije im pomogla čak ni memorija najstarijih mještana istraživanih područja, jer su se u većini slučajeva, zbog manjka relevantnih pisanih tragova, morali osloniti jedino na njihovo pamćenje. Za pojedina dobra zatraženo je i dodatno istraživanje, kako bi se ipak pružila mogućnost da baština bude otkrivena. Na potezu je Uprava za zaštitu kulturnih dobara, koja treba da razmotri prijedloge stručnih timova i donese eventualna rješenja o brisanju iz Registra.
Sa druge strane, mogućnost da dobra budu pronađena veoma je mala budući da su zbog nebrige, znatne građevinske devastacije prostora i oskudne dokumentacije maltene nestali određeni tragovi o civilizacijskom razvoju na ovim prostorima. Zanimljivo je da se čak devedeset posto nestalih nepokretnih dobara nalazilo na teritoriji opštine Herceg Novi.
BALŠA BEZ DVORA
Na osnovu Zakona o slobodnom pristupu informacijama Pobjeda je od Uprave zatražila elaborate o svih 16 spornih nepokretnih kulturnih dobara, budući da se ta brojka pominje i u izvještaju o rezultatima projekta revalorizacije koji je Vlada razmatrala 2014. godine. Međutim, dobili smo 11 elaborata i to za nepokretna dobra: Mogile (Igalo), Gradište, podzemna građevina (Sušćepan), Hasanov grob (Mokrine), Neznabožačko groblje (Morinj), Zidovi Balšinog dvora i bunar (Baošići), Tumulusi (Žanjice), Gomila (Babunci), Mogile (Nedajno), Velika i mala gomila (Mrkovo), Prahovac i vatra (opština Kotor) i Zemljište oko Donjeg i Gornjeg manastira (Brčeli).
U prvim izvještajima projekta revalorizacije, među nestalim nepokretnim dobrima pominjani su i Turska stražarnica, Antička mermerna stolica, Tvrđava Vrbanja, Razvaline turske tvrđave u Igalu, Razvaline turske tvrđave na Savinama, Crkva Sv. Ivana i Turski čardaci. Elaborate o ovih sedam nepokretnih dobara novinar Pobjede dobio je od svojih izvora.
Zidove Balšinog dvora i bunar, koji su pod zaštitu stavljeni 1957. godine, a u Registar upisani 1961, stručni tim okarakterisao je kao kulturnoistorijski i profani objekat, ali i arhitektonsko djelo.
- Ne postoje materijalni tragovi o postojanju kulturnog dobra, niti se bilo ko od velikog broja mještana Baošića sa kojima smo sproveli anketu sjeća ili bilo što zna o ovom kulturnom dobru. Očito da je došlo do potpune devastacije dobra i terena oko njega u periodu nakon njegovog upisa u Registar, čime je dobro potpuno izgubljeno – navodi se u zaključcima stručnog tima, u kojem su bili arhitekta Mladen Kovačević, istoričarka umjetnosti Aleksandra Simeunović, konzervator Živko Radović i apsolvent arhitekture Igor Radević.
Konstatujući da nema tragova o postojanju zidova dvora i bunara, ovaj stručni tim predložio je da se ovo kulturno dobro briše iz Registra.
(opširnije u Pobjedi)
