AQR predstavlja pregled kvaliteta imovine 130 vodećih banaka u Evropskoj uniji, a sprovode ga Evropska centralna banka (ECB) i Evropska bankarska uprava (EBA) od novembra 2013. godine.
Tokom perioda od 18 mjeseci, ove evropske institucije analiziraju bilanse banaka na osnovu usklađenih kriterijuma kako bi sačinile sveobuhvatan i transparentan popis.
Ovaj proces na visokom nivou sadrži 10 radnih blokova koje je definisala Evropska centralna banka, a koje eksterni konsultant, odnosno AQR revizor daje komercijalnoj banci.
Lokalni regulator ovog procesa je Centralna banka Crne Gore.
1.Procesi, politike i pregled računovodstva
Bankarski procesi, politike i računovodstvene prakse imaju ključni uticaj na knjigovodstvenu vrijednost imovine u bilansima banaka, zbog čega ih je potrebno preispitati. Ovakav pregled obuhvata „minimalnu“ analizu ključnih tema koje utiču na vrednovanje računovodstvenih bilansa.
Ključne teme koje treba obraditi prilikom AQR procesa obuhvataju primjenu hijerarhije fer vrijednosti; računovodstvene klasifikacije, pristup prilagođavanja vrednovanja kredita na visokom nivou (CVA); pristup obezbjeđivanja; kriterijumi za određivanje stepena oštećenja; tretiranje nenaplativih izloženosti (NPE) i strpljenja; itd.
AQR revizor u ovom bloku analizira sposobnosti banke da procijeni, upravlja, nadzire, kontroliše, sprovode i omogući povraćaj kreditnih izloženosti, bilo da je riječ o bilansnim ili vanbilansnim, kao i politike i procedure koje utiču na računovodstveno vrednovanje bilansa stanja.
Osim opštih procesa, politika i računovodstvenog pregleda, za banke sa značajnim poslovanjem vezanim za investicione usluge i aktivnosti, pravi se i pregled rizika ponašanja sa fokusom na pitanja u vezi sa ponašanjem kao ključnim izvorom rizika po kapital.
2. Kreiranje zajmova i validacija integriteta podataka (data integrity validation – DIV)
Kreditna analiza, odnosno izbor uzoraka i kreiranje modela izazivača kolektivnog rezervisanja, zasnovana je na „pozajmici“ koju obezbjeđuje banka. Ova „pozajmica“ uključuje osnovne podatke o računu, kao što je klasifikacija segmenta, status i identifikator kredita, odnosno entiteta.
U tom smislu treba obezbijediti da podaci budu dovoljnog kvaliteta za obavljanje potrebne analize. U cilju omogućavanja da ključni podaci odgovaraju svrsi, AQR revizor mora da sprovede testiranje integriteta podataka uključujući i: provjere usklađenosti, provjere za određena polja, unakrsne provjere polja, unakrsne provjere vremena.
Ovo uključuje automatizovane provjere skupa podataka i može takođe da obuhvati i naknadni ulaz iz procesa pregleda dosjea kredita.
3. Uzorkovanje
Pregled kreditnog dosjea, u okviru kojeg se detaljno proučavaju posebni detalji (kao što su klasifikacija kredita i rezervisanja) sprovodi se za određeni kredit, odnosno avans, obavezu ili drugu vanbilansna izloženost).
S obzirom na obim uključene analize, nije moguće pregledati sve izloženosti u portfoliju, zbog čega se uzorkovanje provodi na način koji osigurava da je odabrani uzorak i velik i reprezentativan da omogući kompleksniju analizu.
Veličina uzorka zavisiće od homogenosti portfolija, njegovog rizika, ukupnog broja dužnika i nivoa koncentracije dužnika, a moguće je očekivati da uzorci budu u rasponu od 1-20% ukupne izloženosti portfolija. Uzorkovanje će se obavlja neposredno nakon DIV-a.
4. Pregled kreditnog dosjea
Pregled kreditnog dosjea uključuje timove banaka koji provjeravaju da li je kreditna izloženost pravilno klasifikovana u sistemima banke (npr. Ispravan regulatorni segment, status NPE, klasifikacija stepena umanjenja vrijednosti) i da je, ako je potrebna posebna rezerva, postavljena na odgovarajuću nivo. Pregled dosjea kredita pokriva sve zajmove, avansa, finansijskog zakupa i druge vanbilansne stavke, uključujući finansiranje specijalizovane imovine, kao što su otpremanje i finansiranje projekata.
Pregled kreditnog dosjea ima tri faze:
- priprema podataka o pregledu kreditnog dosjea;
- pregled klasifikacije izloženosti;
- pregled pojedinih umanjenja vrijednosti i izdvajanje rezervacija za portfolija koja ne pripadaju fizičkim licima.
Podaci se dostavljaju putem Obrasca za pregled kreditnog dosjea.
Ovaj postupak obuhvata nekretnine, državnu, institucionalnu i korporativnu izloženost segmentima AQR imovine, pri čemu su te izloženosti odabrane tokom pristupa uzorkovanja.
Ovo uključuje procjenu da li je izloženost pravilno klasifikovana u sistemima značajnih banaka iz pet perspektiva:
- identifikacija dokaza o obezvređenju ili zahtjeva za izdvajanje rezervacija;
- klasifikacija nekvalitetnih kredita – NPE (prema pojednostavljenom pristupu EBA i internoj definiciji banke);
- regulatorna klasifikacija izloženosti (npr. izloženosti osigurane hipotekama na nepokretnosti);
- segment AQR aktive prema definicijama AQR;
- klasifikacija povezanih strana (prema MRS 24, npr. druga lica sa istim matičnim društvom kao i određena banka).
5. Vrednovanje kolaterala i/ili nekretnina
Vrednovanje kolaterala i/ili nekretnina ključni je input za određivanje odgovarajuće knjigovodstvene vrijednosti. Generalno, većina sredstava obezbijeđenja se revalorizuje za sve dužnike izabrane u uzorku koji nemaju vrednovanje treće strane urađeno prije manje od godinu. To sprovode timovi banaka i unose se u korake 4 i 7. Ukupan kolateral iznad definisane granice mora ponovo da prođe nezavisnu procjenu za tržišnu vrijednost na datum presjeka, pri čemu je neophodno procijeniti najmanje 90 odsto ukupne vrijednosti kolaterala. U slučaju da prethodno urađene procjene „na datum procjene“ nijesu u skladu sa zahtjevima vezanim za sadržaj, takođe je potrebno napraviti novu procjenu. Ove procjene prave se što je prije moguće nakon što počne pregled dosjea kredita.
6. Projekcija nalaza pregleda kreditnih dosjea
Kada se dobiju nalazi pregleda kreditnih dosjea oni se projektuju na širi portfolio. Projekcija nalaza se primjenjuje na homogene baze izloženosti, u skladu sa smjernicama revizije. Mjerni podaci koji se projektuju su rezervisanja za umanjenje vrijednosti i klasifikacija nekvalitetnih kredita.
Projekcija se zasniva na brojčano ponderisanom prosječnom promatranom pogrešnom izvještaju za svakog analiziranog dužnika za svaki sloj (pri čemusu slojevi podsegment portfolija sa sličnom veličinom izloženosti i klasifikacijom rizika). Ovdje se primenjuje pragmatičan pristup, sa nizom mera zaštite kako bi se izbeglo precenjivanje pogrešnih prikaza zbog veličine uzorka.
7. Analiza zbirnih rezervisanja
Manja aktiva, homogene izloženosti se obično rezerviše korišćenjem pristupa kolektivnog rezervisanja, odnosno statističkog modela očekivanih kreditnih gubitaka. Da bi se provjerilo da li su nivoi rezervisanja odgovarajući, ključno je osigurati da su modeli kolektivnih rezervisanja u potpunosti usklađeni sa slovom i duhom računovodstvenih pravila (IFRS 9 ili nGAAP).
Kako bi se potvrdilo da su nivoi rezervisanja odgovarajući ključno je obezbijediti da se modeli zbirnog rezervisanja u potpunosti usklade sa slovom i duhom MRS 39 i odražavaju odgovarajući nivo konzervativizma.
Ovu analizu moguće je primijeniti na sve prihodujuće izloženosti i sve nekvalitetne izloženosti prema stanovništvu, bez obzira na to da li banka koristi individualni ili grupni pristup. Predlozi unutar ovakovog dokumenta u potpunosti su u skladu sa definisanim pravilima, kako bi se osiguralo usklađivanje sa računovodstvenim procesima i standardima.
8. Pregled izloženosti po fer vrijednosti
Za banke sa materijalnim nivoom izloženosti 2/3, temeljna revalorizacija najvažnijih izloženosti obavlja se na selektivnoj osnovi, odnosno ne analiziraju se sve izloženosti. Ovaj proces je mjerodavan za nekvalifikovanu finansijsku imovinu mjerenu po fer vrijednosti, čija se fer vrijednost izračunava pomoću modela koji uključuju ulazne podatke koji se objektivno ne mogu posmatrati, a obuhvata revalorizaciju nederivativne imovine, pregled osnovnog procesa knjige trgovanja i preispitivanje modela određivanja cijene derivata.
9. Utvrđivanje prilagođenog koeficijenta adekvatnosti kapitala
Određivanje AQR prilagođenog CET 1% za upotrebu u testu otpornosti na stres - Stress Test, kao i definisanje korektivnih radnji za banke nakon AQR-a.
Nije potrebna promjena u ovjerenim računima banaka na referentni datum AQR-a (osim u malo vjerovatnom slučaju da AQR otvara pitanja koja bi mogla da dovedu do korekcija prema lokalnom zakonu, npr. identifikacija računovodstvenih nepravilnosti).
Očekuje se da će se određeni nalazi iz AQR-a vidjeti na bankovnim računima u obračunskom periodu nakon referentnog datuma AQR-a. Shodno prirodi i porijeklu nalaza banka mora da odluči da li će i u kojoj mjeri da evidentira takv odstupanja u finansijskim iskazima banke. Primjeri takvih odsuupanja su:
- Onda kada proizlaze iz objektivnih grešaka u prethodnom računovodstvu i moraju da se isprave odgovarajućim računovodstvom.
- Ukoliko proizlaze iz prudencijalnih pretpostavki pristupa regulatora i stoga prelaze GAAP, pa se ne mogu uzeti u obzir.
- Ukoliko nijesu sažeta u jednoj od alternativa, pa menadžment banke mora da odluči da li su se dali novi podaci ili detaljniji uvid za revalorizaciju kredita od trenutnog datuma presjeka.
- Kada detaljni AQR izvještaj uključuje i pregled svih kvalitativnih nalaza, uključujući i preporuke za njihovo rješavanje.
10. Osiguranje kvaliteta
Timovi banaka treba da primijene tzv. princip četvoro očiju kako bi osigurali kvalitet ovog postupka. ECB će se fokusirati na osiguravanje opšte dosljednosti i jednakih uslova za sve banke učesnice.
Dozvoljena je određena fleksibilnost u smislu specifičnog operativnog modela koji primjenjuju nadzorni timovi, odnosno nadzorni organi zaduženi za nadzor nad bankama ili nacionalno osiguranje kvaliteta (QA).
