Lipska pećina je prva i jedina pećina u Crnoj Gori dostupna za grupne posjete. Održava se kroz partnerstvo između privatnog preduzeća i opštine. Na području Cetinja ima više od 1.000 speleoloških objekata. Lipska pećina ima najduže prolaze i najveći broj očuvanih pećinskih formacija.
Njena ljepota je poznata od davnina, posebnu pažnju su joj poklanjali Petar II Petrović Njegoš i kralj Nikola I, velike ličnosti crnogorske istorije. Lipska pećina je otkrivena u vrijeme koje je prethodilo Njegošu, čak su i tada posjete pećini bile moguće.
Poznati istraživači i naučnici iz 19. vijeka su ostavili pisane dokumente o svojim istraživanjima Lipske pećine, pećinskim ukrasima i motivima, a istraživanja pećine su nastavljena i u 20. i 21. vijeku.
Tokom austrijske okupacije početkom 20. vijeka, pećina je imala strateški značaj, a austrijski vojnici su proširili ulaz kako bi dobili pristup pitkoj vodi.
Istorijski značaj pećine primjećuju mnogi istraživači koji su je posjetili u prošlosti, uključujući Sir Austen Henry Layarda - engleskog istraživača koji je posjetio pećinu 1839. godine i dao prvi pismeni opis. Valja pomenuti da su svoja zapažanja i oduševljenje Lipskom pećinom dali i Vilhelm Ebel - njemački naučnik, Pavle Rovinski - ruski geograf, etnograf i naučnik, kao i Edouard-Alfred Martela - osnivač moderne speleologije.
Još je Petar II Petrović Njegoš bio izdao naređenje za istraživanje pećine. Danas je jedna od pećinskih galerija nazvana u njegovu čast. Kralj Nikola je tokom svoje vladavine pozivao inostrane službenike koji su boravili na Cetinju da posjete pećinu kako bi im pokazali njene jedinstvene osobine.
Danas je, za turističke posjete, osposobljena staza Glavnog pećinskog kanala. Oko 600 metara čini uređena staza sa osvjetljenjem, ostatak je netaknuta pećinska priroda u koju zalazi jako mali broj posjetilaca i koristi se u okviru „Ekstremne ture“.
Posebna oprema za osnovnu „Pećinsku turu“ nije potrebna. Oprema za „Ekstremnu turu“, koja je namijenjena avanturistima, dobija se na info pultu prije polaska.
Važno je istaći da je za zapošljene bezbjednost posjetilaca na prvom mjestu. Od otvaranja pećine nije bilo nikakvih nezgoda u Lipskoj pećini, zahvaljujući i činjenici da je dio pećine koji se koristi za ture valorizovan u skladu sa najnovijim svjetskim standardima iz oblasti uređenja speleoloških objekata. Takođe, sve ture vode obučeni vodiči, specijalizovani za ture u pećinama.
Posjetioci su najviše zainteresovani za „Pećinsku turu” u trajanju od 60 minuta, dok je „Ekstremnu turu” potrebno unaprijed zakazati.
Sve ture pećinom počinju vozićem koji kreće sa parkinga Lipske pećine i vozi do ulaza u pećinu, zatim isti vozić posjetioce vraća nazad do parkinga, a sama tura se sprovodi u pratnji obučenih vodiča koji posjetioce upoznaju sa istorijatom i nastankom pećine.
Njihova osnovna razlika se sastoji u činjenici da „Ekstremna tura“ počinje tako što se posjetioci u pećinu spuštaju na konopcu i obilaze dužinu od oko kilometar pećinskih kanala i prolaza.
Fenomen koji je potrebno istaći je da je temperatura u pećini od 8-12 stepeni °C tokom cijele godine. Zato se preporučuje da posjetioci sa sobom ponesu lagane jakne i adekvatnu obuću (patike).
Lipsku pećinu okružuje mnogo priča. Obično su prenošene sa koljena na koljeno, posebno u selu Lipa Dobrska, a danas ih vodiči sa jednakim žarom prenose posjetiocima. Mještani pamte da su njihovi preci od davnina pećinu koristili za snadbijevanje pitkom vodom. U nasljeđe su ostavili nazive za izvorišta: Ikona, Blizanci, Drobovi, Jezik i mnoga druga.
Lijep ljetnji dan odlučili smo da provedemo u Lipskoj pećini. Posjeta sa “mirisom” avanture. Na putu od Podgorice prema Cetinju, skreće se lijevo, starim putem, pored poznatog restorana “Belveder” i stiže se na novouređeni plato, parking sa objektima, restoranom, suvenirnicom. Tu je i mjesto za prodaju karata. Sa parkinga mali voz polazi tačno na vrijeme u određenim terminima i vozi vas nekih osamsto metra do ulaza u Lipsku pećinu.
Na platou možete da napravite kratku pauzu dok turistički voz ne krene i da uživate u predivnom pogledu na Nacionalni park Skadarsko jezero i na impozntni planinski vijenac u daljini.
Ispred ulaza u Lipsku pećinu nas čekaju ljubazni i obučeni vodiči koji će nas pratiti kroz pećinu.
Avantura počinje u dugom tunelu koji izgleda onako kao što možete čitati u knjigama o tunelima koji vode u neistraženi podzemni svijet. Na ulazu osjetite jak vjetar koji dolazi iz pećine i veliku razliku u temperaturi. Već smo naglasili da je temperatura u pećini ista tokom cijele godine, i to između 8 i 12 °C, tako da vodiči preporučuju period aklimatizacije ispred pećine. Jer ipak ulazite unutra sa ljetnih četrdesetak stepeni.
Lagano se spuštajući u dubinu pećine, laganom šetnjom kroz glavni tunel, počinjete zaista da uživate u samoj divljini pećine. Imate priliku da doživite stvaralačku moć prirode. Razigrane forme pećinskog nakita, igra sijenki po njima omogućavaju u momentu da realnost dobije novu dimenziju. Vanvremensku, rekli bismo.
Dolazimo i do Njegoševe dvorane, gdje možete pogledati najljepše ukrase (stalaktiti) u pećini. Tokom posjete svjedočite toj nevjerovatnoj prirodnoj pojavi koja strpljivo, hiljadama godina, stvara te pećinske ukrase po kojima je Lipska pećina prepoznata u svijetu.
Prolazite kroz ledene dvorane, od kojih je najljepša upravo Njegoševa, susrećući se usput, sa neobičnim ledenim ukrasima. Možete vidjeti: totem, ledeni slap, orgulje, malu kapelicu... i to sve, vajano sigurnom rukom prirode, koja dugi niz godina oblikuje stalaktite i stalagmite.
Po povratku turistički vozić nas vraća do parkinga i restorana, gdje možete napraviti novu pauzu za kafu i uživati u nepreglednim prostranstvima koja se pužaju pred vama.
Oni koji su najviše zainteresovani da posjete ovaj dragulj prirode, uglavnom su stranci. Njima vodiči na nekoliko jezika daju objašnjenja o pećini.
Preporučujemo svakome da nađe vremena za ovo putovanje u netaknuti prirodni podzemni svijet. Biće bogatiji za jedno neobično iskustvo koje nudi Crna Gora.
