Crna Gora posjeduje licencirano i operativno skladište radioaktivnog otpada koje je izgrađeno u skladu s međunarodnim standardima. Skladište se nalazi u krugu Centra za ekotoksikološka ispitivanja Bulevar Šarla De Gola 2 u Podgorici.
Radioaktivni gromobrani: Đurović kaže da su u skladištu smješteni iskorišćeni radioaktivni izvori i radioaktivni otpad, mahom radioaktivni gromobrani.
“ U okviru projekta Upravljanje zatvorenim radioaktivnim izvorima uključujući radioaktivne gromobrane i jačanje efektivnosti regulatorne infrastrukture u oblasti zaštite od zračenja u Crnoj Gori, Makedoniji i na Kosovu, prikupljeno je oko 8470 iskorišćenih zatvorenih radioaktivnih izvora, koji su sigurno i bezbjedno, uskladišteni u skladište radioaktivnog otpada. Nakon tih aktivnosti, a u okviru interregionalnog projekta Jačanje kontrole iskorišćenih zatvorenih radioaktivnih izvora na Mediteranu ukupno je kondicionirano1341 različitih zatvorenih izvora od čega 98 radioaktivnih gromobrana, 27 iskorišćenih radioaktivnih izvora iz industrije i 1243 kalibracionih izvora. Ostalo je još da se kondicionira 7127 kompasa koji sadrže radijumsku boju, kao i još neke izvore radijuma, stroncijuma i americijuma”, navela je Đurović.
Nema opasnosti od curenja: Ona je kategorički odbacila bilo kakvu mogućnost curenja opasnog materijala i navela da je skladište apsolutno bezbjedno jer je urađeno po važećim svjetskim standardima.
“Opasnost od curenja ne postoji, s obzirom da su izvori koji imaju najveću aktivnost već kondicionirani i bezbjedno spakovani u specijalni kontejner, koji je preko Međunarodne agencije za atomsku energiju obezbijedilo Ministarstvo održivog razvoja i turizma u junu 2014. godine. Radi Vaših čitalaca želimo da pojasnimo da kondicioniranje podrazumijeva izvlačenje iskorišćenog izvora iz kućišta, otklanjanje neradioaktivnog otpada, provjeravanje potencijalne kontaminacije otpada, prepakivanje izvora u poseabn paket (cijev) i smještanje u poseban kontejner. Naravno, veliki broj mjerenja seradi i naravno karakterizacija izvora, kako bi se razvrstali na propisan način”, objasnila je Đurović.
Svako pravno lice koje posjeduje dozvole za obavljanje radijacione djelatnosti, dužno je, shodno Zakonu da iskorišćene izvore po prestanku korišćenja vrati proizvođaču.
Tako, na primjer, Klinički centar Crne Gore za potrebe obavljanja dijagnostike ili terapije nabavlja radioaktivne izvore i iste po prestanku korišćenja vraća proizvođaču.
“Možemo reći da se osim izvora koji su bezbjedno i sigurno uskladišteni u skladište radioaktivnog otpada ne generiše značajnija količina iskorišćenih radioaktivnih izvora, osim ako se tokom nedozvoljenog prometa ne otkrije neki izvor bez vlasnika, što je vrlo rijetka situacija jer je na graničnim prelazima uspostavljena kontrola. I u slučaju da se to desi, izvor bez vlasnika se shodno propisu smješta u skladište radioaktivnog otpada, a protiv NN lica se podnosi prijava”, objasnila je proceduru Đurović.
Crna Gora zabranila uvoz radioktivnog otpada: Kada je riječ o radioaktivnom otpadu i potrebi da se isti skladišti van, politika svake države da svojim zakonskim odredbama zabranjuje uvoz radioaktivnog otpada na svoju teritoriju, što je uradila i Crna Gora.
“Međutim, kada govorimo o mogućnostima skladištenja iskorišćenih izvora van Crne Gore, ukazujemo da je takav proces vrlo skup i mali je broj država koji uopšte takve mogućnosti imaju. Studsvik iz Švedske je jedna od firmi koji obavljaju ovaku djelatnost. Radi poimanja stvarnih troškova treba imat na umu da je za izvoz jednog visoko aktivnog radioaktivnog izvora neophodno izdvojiti 100.000 eura, a prethodno obaviti propisano pakovanje pomoću „vruće ćelije“ koja je izuzetno skupa tehnologija, a koju Crna Gora nema, niti ima potrebe da je ima zbog nepostojanja značajnog broja takve vrste izvora”, pojasnila je ona.
Upravljanje radioaktivnim otpadom: Prema njenim riječima, svako donošenje odluke o budućem upravljanju radioaktivnim iskorišćenim izvorima i radioaktivnim otpadom mora bii zasnovano na činjenicama i istraživanjima, kako bi Vlada Crne Gore bila u prilici da donese odluku na osnovu Analize o daljem upravljanju iskorišćenim zatvorenim radioaktivnim izvorima i radioaktivnim otpadom, koju je potrebno izraditi.
“Analizom se predlaže više opcija o upravljanju iskorišćenim zatvorenim radioaktivnim izvorima i radioaktivnim otpadom i nakon razmatranja istih predlažu se najprihvatljivije opcije sa ekološkog, socijalnog i ekonomskog aspekta”, navela je ona.
Najprihvatljivije opcije iz Analize biće sastavni dio Strategije zaštite od jonizujućeg zračenja, radijacione sigurnosti i upravljanja radioaktivnim otpadom za period 2022-2027. godina, a Odluka o potrebi izrade strateške procjene uticaja na životnu sredinu biće, u skladu sa Zakonom o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu blagovremeno donijeta.
“U toku su pripremne aktivnosti na reviziji postojeće Strategije zaštite od jonizujućeg zračenja, radijacione sigurnosti i upravljanja radioaktivnim otpadom za period 2017-2021. godine sa Akcionim planom za period 2017-2021. godine, čije se usvajanje očekuje do kraja 2016. godine. Jedna od smjernica će svakako biti izrada već pomenute opsežne Analize odaljem upravljanju iskorišćenim zatvorenim radioaktivnim izvorima i radioaktivnim otpadom”, ističe Đurović.
Podrška Međunarodne agencije za nuklernu energiju: Crna Gora ima konstantnu podršku Međunarodne agencije za atomsku energiju. Predstavnica Ministarstva održivog razvoja i turizma i ujedno projekt menadžer za Crnu Goru Tamara Đurović učestvovala je na Prvom koordinacionom sastanku interregionalnog projekta „Održivo upravljanje radioaktivnim izvorima „od kolijevke pa do groba“ u Beču u periodu 18—22. jul 2016. godine. Ona je na sastanku između ostalog, predložila nastavak kondicioniranja izvora u skladištu radioaktivnog otpada i zatražiti podršku u izradi detaljne Analize o daljem upravljanju iskorišćenim zatvorenim radioaktivnim izvorima i radioaktivnim otpadom.
Država Crna Gora prije nego postane punopravna članica Evropske unije, treba da donese odluku o odlaganju radioaktivnog otpada, u zemlji ili van nje.
“Upravo zbog uspješno sprovedenih projekata, Crna Gora se našla na naslovnici Specijalnog biltena Međunarodne agencije za atomsku energiju, koji govori o uspješnim pričama iz Svijeta (mart 2015. godine), kao i u mnogim esejima, filmovima i brošurama. Takođe, Crna Gora je u ovoj oblasti svoje mjesto našla i na stranici Evropske komisije o uspješno realizovanom projektu sakupljanja, transporta i skladištenja radioaktivnih gromobrana i drugih iskorišćenih radioaktivnih izvora. Ovo je potvrda da se oblast nuklearne sigurnosti i zaštite od zračenja u Crnoj Gori razvija u skladu sa međunarodnim standardima i preporukama i da se sistemski gradi zaštita od zračenja”, zaključila je Đurović.
P.Zečević
