Projekti „Cultema“ i „Cherplan“ započeti su u Crnoj Gori krajem 2011. godine i biće završeni krajem ove, odnosno u maju naredne godine. U okviru prvog, Ministarstvo kulture sufinansira program „Kulturne vrijednosti za održivo teritorijalno upravljanje i marketing“, a „Unaprijeđenje kulturne baštine kroz prostorno planiranje i upravljanje“ dio je drugog sufinansiranog evropskog projekta. Kako za Portal Analitika pojašnjava Lejla Abdić – Đoković iz Ministarsva kulture, zadužena za praćenje njihove realizacije, riječ je o nizu aktivnosti kojima oblasti sa nedovoljno valorizovanim kulturnim nasljeđem treba da postanu vidljivije stranim investitorima i, sa druge strane, budu očuvane kroz novi pristup prostornom planiranju. Ipak, ona u prvi plan ističe međunarodni karakter projekata.
- Akcenat je stavljen, prije svega, na kreiranje partnerstava i saradnju na međunarodnom nivou. Projekat „Cultema“ se završava krajem 2013, a „Cherplan“ u maju 2014. godine – precizira ona i dodaje da je za njihovu realizaciju u Crnoj Gori obezbijeđeno 329.500 eura, od čega je Ministarstvo kulture učestvovalo sa 49.425 eura, a ostatak je dobijen iz IPA fondova.
Zahvaljujući projektu „Cultema“, Žabljak Crnojevića je dobio Studiju izvodljivosti i Biznis plan namijenjene investitorima u njegovu obnovu, a trebalo bi uskoro bude osvijetljena tvrđava i prilazni put.
do kraja godine će Studiju izvodljivosti dobiti i Godinje.
- U okviru „Cherplan“-a, za potrebe procjene uticaja razvoja turizma, za Cetinje smo završili Sratešku procjenu uticaja koja je dala osnovne smjernice o mogućnostima razvoja specifičnih oblika turizma i neophodne infrastrukture za adekvatan prihvat turista – kaže Abdić – Đoković.
Ona najavljuje da će do kraja godine biti završena Studija izvodljivosti za Godinje, sajt i katalog baštine za cio region Skadarskog jezera.
- U toku je priprema za veliki sajam nekretnina TRE koji će krajem novembra biti održan u Veneciji. To će biti prilika za susret sa investitorima, ali i za promociju regiona.
Još jedan od značajnijih rezultata jeste GIS softver za nepokretnu kulturnu baštinu u Crnoj Gori, koji će nakon projekta moći besplatno da se koristi.
ANALITIKA: Uskoro će se završiti dva crnogorska projekta koji se realizuju pod okriljem evropskih projekata „Cultema“ i „Cherplan“. Kada je počela njihova realizacija?
ABDIĆ-ĐOKOVIĆ: „Cultema“ i „Cherplan“ su projekti koje od kraja 2011. godine realizuje Ministarstvo kulture kao IPA partner u okviru druge komponente Programa za jugoistočnu Evropu za transnacionalnu saradnju. Projekti se finansiraju od sredstava Evropske unije, posredstvom Delegacije EU u Crnoje Gori. Akcenat je stavljen, prije svega, na kreiranje partnerstava i saradnju na međunarodnom nivou. Projekat „Cultema“ se završava krajem 2013, a „Cherplan“ u maju 2014. godine.
ANALITIKA: Kojim iznosom Evropska komisija, a kojim Crna Gora - kroz Ministarstvo kulture - finansiraju ove projekate?
ABDIĆ-ĐOKOVIĆ: Ukupna vrijednost „Cherplana“ za Crnu Goru je 199.500 eura, a za „Cultemu“ je 130.000. Učešće Ministarstva kulture kao nosioca projekta je 15 odsto: za „Cherplan“ 29.925 eura i za „Cultemu“ 19.500 eura.
ANALITIKA: Ko su, osim Ministarstva kulture, glavni nosioci tih projekata?
ABDIĆ-ĐOKOVIĆ: Imajući u vidu da je partnerstvo realizovano na transnacionalnom nivou, nosioci projekta su različite institucije, nevladine organizacije i razvojne agencije. Za „Cherplan“ je glavni nosilac italijanska Autonomna regija Friuli Venecija Đulija, a ostali partneri su institucije i regioni iz Italije, Austrije, Grčke, Slovenije, Makedonije, Albanije i Crne Gore. Glavni nosilac projekta „Cultema“ je Sektor javnih poslova italijanske Regije Veneto, a tu su još partneri iz Italije, Austrije, Srbije, Makedonije, Rumunije, Grčke, Bugarske i Crne Gore. Na lokalnom nivou u Crnoj Gori, saradnja je uspostavljena sa Prijestonicom Cetinje, Nacionalnim parkovima, Glavnim gradom i Opštinom Bar, kao i sa nevladinim organizacijama koje imaju aktivnosti na teritorijama na kojima se naši projekti realizuju i u regionu Skadarskog jezera.
ANALITIKA: Na kojim evropskim i međunarodnim principima su zasnovani ovi projekti?
ABDIĆ-ĐOKOVIĆ: „Cultema“ je naslonjen na već postojeću inicijativu Savjeta Evrope, u okviru Regionalnog programa za kulturnu i prirodnu baštinu Jugoistočne Evrope i operativnog okvira Ljubljana proces II o rehabilitaciji kulturne baštine. „Cultema“ je i osmišljena kao nastavak tih programa, ali na manjem predjelu - u ovom slučaju regionu Skadarskog jezera. Projekat „Cherplan“ podržava UNESCO, pa su kroz njega i provučena iskustva izrade Menadžemet planova za zaštićena područja.
ANALITIKA: Koji su glavni koraci projekata „Kulturne vrijednosti za održivo teritorijalno upravljanje i marketing“ i „Unaprijeđenje kulturne baštine kroz prostorno planiranje i upravljanje“?
ABDIĆ-ĐOKOVIĆ: Cilj projekta „Cultema“ - „Kulturne vrijednosti za održivo teritorijalno upravljanje i marketing“ je veća atraktivnost investicija u kulturno nasljeđe kroz uspostavljanje novih institucionalnih kapaciteta i implementaciju inovativnog modela upravljanja, sposobnog da redukuje brojne barijere između kulturnog nasljeđa i potencijalnih investitora. Aktivnosti su podijeljene u nekoliko cjelina. Prva je kreiranje Komunikacionog plana. Slijedi istraživanje, procjena i razvoj pilot projekata, u okviru koje su utvrđeni kriterijuma za razvoj baze podataka kulturnih dobara na nivou partnerstva. Upravljanje kulturnim dobrima i participativni proces predstavlja okupljanje zainteresovanih strane na lokalnom nivou i njihovo uključivanje u proces donošenja odluke. Tu su još marketing kulturne baštine - promocija nepokretne kulturne baštine u cilju privlačenja investicija za razvoj cijelog regiona Skadarskog jezera, kao i buduće strateške aktivnosti na nivou partnerstva, kako bi se osigurala saradnja i nakon kraja projekta. Na osnovu iskustava svih zemalja uključenih u projekat, kreirana je publikacija koja donosi najbolje i najgore modele i prakse upravljanja projektima vezanim za kulturnu baštinu i rehabilitaciju. Prema njima biće napravljen model koje će moći da se koristi u svim zemljama jugoistočne Evrope. Analizirano je tržište nekretnina u Evropi i uspostvljena internet platforma projekta na kome se nalaze prezentacije kulturnih dobara iz svih zemalja učesnica.
Projekat „Cherplan“ - „Unaprijeđenje kulturne baštine kroz prostorno planiranje i upravljanje” za cilj ima obezbijeđivanje čvrste vezu očuvanja kulturne baštine i socio-ekonomskog razvoja, uz moderan pristup prostornom planiranju. U okviru komunikacionih aktivnosti kreirana je kampanja i internet platforma za promociju određenih područja. Urađena je analiza regulatornog okvira za kulturnu baštinu i postojećih mehanizama planiranja. Takođe, napravljena je Studija zaštine kulturnih dobara Istorijskog jezgra Cetinja. Na snovu iskustava dobijenih kroz projekat biće kreiran model prostornog planiranja, a kako bi se on dalje implementirao, biće potpisan Memorandum o razumijevanju nakon završetka projekta.
ANALITIKA: Što će su krajnji dometi ovih projekata koji bi trebalo da promijene dosadašnji odnos prema dijelu priobalja Skadarskog jezera, naročito Žabljaku Crnojevića, odnosno istorijskom jezgru Cetinja?
ABDIĆ-ĐOKOVIĆ: Kada je riječ o „Cultemi“, uradili smo procjenu potencijala nepokretne kulturne baštine u regionu Skadarskog jezera i keirali listu prioriteta na kojoj su se našle četiri fortifikacije: Žabljak Crnojevića, Besac, Lesendro i Grmožur, takođe jedan profani objekt - Kula Svetog Petra na Karuču, i ruralni kompleks zaseoka Lekovići u Godinju. Za prvorangirano kulturno dobro sa liste prioriteta izabran je Žabljak Crnojevića i urađena je Studija izvodljivosti i Biznis plan koji će služiti kao osnova za traženje investicija ili fondova za rehabilitaciju tvrđave i njene kontakt zone. Kroz aktivnosti upravljanja kulturnim dobrima i participativni proces okupili smo više od 30 zainteresovanih strana iz različitih sektora sa lokalnog i nacionalnog nivoa, kako bi se došli do zajedničke vizije buduće rehabilitacije Žabljaka Crnojevića. U cilju promocije regiona, ali i skretanja pažnje na važnost kulturne baštine za razvoj, organizovali smo manifestaciju koja je obuhvatila nekoliko lokacija na Skadarskom jezeru. U okviru ovog događaja, za Godinje je kreirana kompletna turistička signalizacija, logo za promociju i nekolike specifične tematske rute.
Transnacionalna ekspertska konferencija projekta „Cherplan“ na temu „Unaprjeđenje kulturne baštine kroz prostorno planiranje i upravljanje u jugoistočnoj Evropi“ održana je u aprilu u Crnoj Gori. Zatim, za potrebe procjene uticaja razvoja turizma, završili smo Sratešku procjenu uticaja za Cetinje koja je dala osnovne smjernice o mogućnostima razvoja specifičnih oblika turizma i neophodne infrastrukture za adekvatan prihvat turista. Do kraja maja naredne godine biće revidiran Menadžment plan za Istorijsko jezgro Cetinja uključivanjem svih zainteresovanih strana kako bi se došlo do zajedničkih scenarija i vizije upravljanja ovim područjem. Uskoro će biti dostupan softver za implementaciju Geografskog informacionog sistema (GIS), jer će za reviziju eksperti kreirati nove mape. Početkom sljedeće godine biće organizovan trening za obuku kadrova koji će biti zaduženi za unošenje podataka i upravljanjem softverom. Finalna transnacionalna konferencija treba da bude održana u Makedoniji i na njoj će ministri kultura zemalja jugoistočne Evrope potpisati pomenuti Memorandum o razumijevanju.
ANALITIKA: Što će još biti rezultati ovih projekata u narednom periodu?
ABDIĆ-ĐOKOVIĆ: Do kraja godine će Studija izvodljivosti biti urađena za Godinje, zatim sajt za cio region Skadarskog jezera, kao i sveobuhvatna promotivna publikacija - katalog baštine. Za Žabljak Crnojevića će biti urađen mali infrastrukturni projekat: postavljanja rasvjete na tvrđavi i prilaznom putu, pošto je tvrđava trenutno u potpunom mraku. Biće potpisan Transnacionalni sporazum o budućoj saradnji i formirane tri kancelarije Cultema Laboratoy Network-a koje će osigurati da eksperti iz oblasti kulturne baštine mogu da koriste dobijene rezultate i uspostavljaju partnerstva za nove projekte. U toku priprema za veliki sajam nekretnina TRE koji će krajem novembra biti održan u Veneciji. To će biti prilika za susret sa investitorima, ali i za promociju regiona.
Takođe, nakon što se završe GIS mape neophodne za Cetinje i „Cherplan“ projekat, ovaj softver će moći da se koristi za svu nepokretnu kulturnu baštinu na teritoriji cijele zemlje, što je zapravo jedan od najvrijednijih doprinosa ovog projekta.
A što se tiče samog Ministasrtva kulture i rezultata koje mi vidimo kao značajne, oni se prije svega odnose na dobru koordinaciju između aktivnosti samog Ministarstva (u okviru godišnjih programa) sa aktivnostima na projektu, čime smo izbjegli preklapanja i rasipanje sredstava. U rezultate možemo uvrstiti i kvalitetnu saradnju na lokalnom nivou i uspostavljanje novih partnerstava.
K. JERKOV
Foto: Ministarstvo kulture
