Prema zvaničnim podacima MONSTAT-a, u Crnoj Gori postoji ukupno oko 120.000 praznih stanova i stambenih jedinica koji se povremeno koriste. Preciznije: ukupno postoji 58 978 stanova u kojima niko ne stanuje, dok je 61.860 vikendica.
Aktuelni zakon o porezu na nepokretnosti, koji je u primjeni od januara prošle godine, propisuje godišnju stopu poreza od 0,10 do 1,00 odsto tržišne vrijednosti nepokretnosti. Za sekundarni stambeni objekat, poreska stopa se može uvećati 100 odsto u odnosu na utvrđenu poresku stopu.
Zakon, dakle, prepoznaje kategoriju sekundarnih stambenih objekata koji se oporezuju po proporcionalnoj poreskoj stopi. Međutim, nigdje u zakonu ne pominje se kategorija praznih ili sezonskih stanova koji bi mogli dodatno da se oporezuju, pa u tom smislu, smatraju sagovornici Portala Analitika, ima još prostora za izmjene zakona i novu poresku politiku- što bi sigurno omogućilo milionski prihod u budžetu. Naši sagovornici su jednodušni u ocjeni da bi nametanjem dodatnih poreza na stanove u kojima niko ne stanuje prilično popunilo državnu kasu.
Tako, prema analizi ekonomskih stručnjaka koje je konsultovao Portal Analitika, najrealniji scenario bi bio da se stambeni objekti u kojima niko ne stanuje kao i vikendice, oporezuju po dodatnoj poreskoj stopi od 0.35 za jug i centar, i 0.19 za sjever. Razlozi zbog čega ne bi bilo realno ići iznad te stope poreza, jeste - nivo ukupnog ekonomskog razvoja i visok stepen nezaposlenosti, kao i uticaj ekonomske krize.
Šta kaže računica: Računica ukazuje da, kada se broj stanova pomnoži sa kvadraturom - koja u prosjeku iznosi od 60 do 80 m2 (jug i centar) i 40 m2 (sjever) , potom uračuna prosječna cijena metra kvadratnog (od 600 do 1200 eura po m2), odbije se koeficijent starosti objekta, lokacija, kvalitet, tržišna vrijednost nepokretnosti te primijeni nešto jača poreska stopa od (0,35 za jug i centar, i 0,19 za sjever), plus odbitak stalnog stanovanja poreskog obveznika (20 odsto), dolazi se do brojke da se u državnu kasu godišnje manje sliva 6.427.553, 58 eura nenaplatom poreza na prazne stanove, plus 11.588.821,15 koliko je godišnji manjak u slučaju stambenih jedinica sezonskog tipa. Prostim zbirom dolazi se do frapantnog iznosa od 18.016.374,73 eura državnog gubitka!
Značajan dio ovog ekonomskog kolača pripao bi opštinama, budući da opštinski budžeti većim dijelom sredstva ubiraju od naplate poreza na nepokretnosti. Na ovaj način, dijelom bi se mogao pokriti i budžetski deficit koji je na kraju 2011. iznosio 143 miliona eura.
Zvanični podaci Zavoda zastatistiku (MONSTAT) pokazuju da u Crnoj Gori ima ukupno 314.704 stambene jedinice, odnosno - na svaka dva stanovnika "dođe" po jedan stan. Podatak nedvosmisleno upućuje na činjenicu da u Crnoj Gori postoji višak stambenog prostora.
Ministarstvo finansija i nadležne institucije međutim, su bez zvanične finansijske procjene koliki bi mogao biti taj prostor, te koliko je realan scenario naplate poreza na nepokretnosti koji predlažu finasijski stručnjaci koje je konsultovao Portal Analitika
SDP za promjenu zakona: U manjoj članici vladajuće koalcije SDP-u smatraju da je sazrelo vrijeme za djelimičnu promjenu zakonske regulative u ovoj oblasti.
- Podatak koji govori da je oko 60 hiljada praznih stanova trenutno u Crnoj Gori jeste nešto što treba da motiviše zakonodavca da razmišlja o ponovnom pokretanju procedure imovinskih poreza. Ako bi se išlo u pravcu izmjena zakona to bi sigurno značilo dodatan prihod za jedinice lokalne samouprave u Crnoj Gori, kazao je Damir Šehović poslanik SDP-a i član Savjeta za privatizaciju i kapitalne projekte.
Šehović je pozvao Ministarstvo finansija da napravi analizu koliko bi se eventualnim izmjenama poreske politike mogli uvećati prihodi jedinica lokalne samouprave i koliko bi se to državi isplatilo.
„Na bazi informacija koje budemo dobili od ministarstva finansija i fiskalne projekcije koliko bi se dodatno moglo prihodovati zauzimaćemo stav u kojem pravcu treba ići sa tim izmjenama“, naglasio je on.
Problem sive ekonomije: Naplata sredstava od poreza na nepokretnosti je suštinski stvar lokalnih samouprava, budući da je zadnjih nekoliko godina zakon delegirao opštinama tu nadležnost, te ovo predstavlja i najveći prihod za opštinske budžete. Međutim, ne treba zanemariti ni sivu ekonomiju i mogućnost naplate sive zone preko PDV-a, jer to predstavlja veliki problem na državnom nivou, naglašavaju stručnjaci.
Još jedna kalkulacija: kroz sivu ekonomiju država, unutar turističke privrede, ne ubira prihod na nivou od 300 miliona eura. Uračuna li se u to broj sezonskih stanova (42 hiljade na jugu), uz pretpostavku da sezona traje svega 60 dana, onda bi bilo realno da svaki ovaj stan dnevno krije prosječne prihode od 119 eura , procjenjuje finansijski i ekonomski stručnjak kojeg je konsultovao Portal Analitika.
- Ako se ovako simplificirano sagledaju podaci o sivoj ekonomiji onda je to možda, visoko vjerovatno još veća cifra od poznatog nivoa od 300 miliona eura. A, na ovom obimu nivo izgubljenog PDV-a je oko 39 miliona.
- Opštine se uopšte ne trude da naplaćuju porez, uglavnom se podmiruju putem komunalnih taksi i na druge načine. Ali da postoji realna odluka opština da stvarno krenu u naplatu i da povećaju poresku stopu, pa da za određene lokacije u Budvi, Baru i Podgorici naplate najjaču poresku stopu, to bi im predstavljalo značajan izvor prihoda, ocjenjuje stručnjak kojeg smo konsultovali.
Ekonomski i finansijski ekspert predlaže još jedan scenario koji bi važio u najidealnijem slučaju, gdje bi primjenom maksimalne poreske stope od 1 odsto, država mogla godišnje ubirati 18.443.834 eura naplatom poreza za prazne stanove, a u slučaju sezonskih stanova čak 33.168.010 eura, dakle ukupno čak - 51.611.845 euro. Ipak, upozorava naš sagovornik, ovakva naplata u trenutnim okolnostima daleko je od realno moguće.
Oštine ne mogu da naplate porez na nepokretnosti: Vidjeli smo dakle, nekoliko mogućih scenarija koliko bi se država mogla okoristiti naplatom poreza na nepokretnosti za prazne stanove tj.privremeno nenastanjene i one koji služe za sezonsko korišćenje.
U praksi, stvari su nešto drugačije nego u teoriji. Opštine se suočavaju sa velikim problemima prilikom registracije poreskih obveznika i oporezivanja nepokretnosti, pa bi i o tome trebalo voditi računa. Opštinski organi teško se odlučuju da naplate veće poreske stope za sekundarne stambene objekate jer vlasnici pokazuju značajan otpor zbog navodne nepravične naplate, kazali su Portalu Analitika u Zajednici opština Crne Gore.
- Kada je riječ o oporezivanju sekundarnih stambenih objekata, najveći broj opština nije iskoristio zakonsku mogućnost utvrđivanja veće stope poreza, kako zbog trenutne ekonomske krize i značajnog otpora vlasnika tih objekata, tako i zbog pravičnosti ove vrste oporezivanja (plaća se veći porez ako pojedinac ima 2 stana po 50 m2 nego onaj koji ima jedan stan od 150m2). Veliki problem zbog koga je praktično nemoguće voditi preciznu evidenciju o broju sekundarnih stambenih jedinica je neprecizna katastarska evidencija i nemogućnost utvrđivanja poreskog obveznika kao i tržišne cijene nepokretnosti, kaže se u saopštenju Zajednice opština Crne Gore dostavljenom na upit Portala Analitika.
Međutim, da ima izuzetaka od pravila i primjera dobre prakse, pokazuje slučaj opštine Tivat. Po riječima prvog čovjeka te opštine Miodraga Kankaraša ovdje se vodi dobra katastarska evidencija i postoji solidna baza podataka o broju sekundarnih stambenih jedinica koje podliježu obavezi poreske naplate. Kankaraš za Portal Analitika potvrđuje da je prihod od poreza na nepokretnosti najveći izvorni prihod svakog opštinskog budžeta.- Zakonsko rješenje je da se sve sekundarne stambene jedinice oporezuju stopom poreza koja je veća 100 odsto u odnosu na primarne. U našoj opštini 20 do 25 odsto ukupnog budžeta je prihod od poreza na imovinu, napominje Kankaraš.
On dodaje da evidencija o broju stambenih jedinica približno odgovara podacima sa zadnjeg popisa, te da je razlika praktično na nivou statističke greške. „Imamo dobru bazu podataka, posljednje tri-četiri godine, intenzivno smo radili na tome i maksimalno smo zadovoljni, navodi predsjednik tivatske opštine.
Prostor za nove korekcije poreske politike: U najkraćem roku država treba uvesti imovinske kartone za svakog crnogorskog građanina i to je nešto za šta se SNP od početka zalaže, kaže za Portal Analitika Veselin Bakić, poslanik te opozicione partije i član Skupštinskog odbora za ekonomiju finansije i budžet.
Bakić dodaje da je to važno da bi se uspostavila precizna evidencija o nepokretnostima, što je problem većine crnogorskih opština. “Hitno uraditi imovinski karton za svakog građanina i na osnovu toga adekvatno oporezovati nepokretnosti, konkretno one stambene jedinice koje ne služe porodicama za stanovanje”, ističe Bakić.
Stručnjaci koje smo konsultovali zaključuju da se prije svega mora osigurati kvalitetna primjena zakona, pojačati saradnja opštinskih i državnih organa i obezbijediti efikasna lokalna administracija, što su glavni preduslovi da se na efikasan način omoguće dodatni prihodi od oporezivanja stambenih jedinica.
Sudeći prema gore navedenim podacima očigledno da ima prostora za nove korekcije zakonskih propisa i donošenje nove poreske regulative.Međutim, konačna riječ sada je na nadležnim organima koji bi trebalo što prije da naprave finansijsku procjenu i utvrde na koji način bi se dodatno mogao popuniti državni budžet.
Ana UGLIK
